Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó cách trung tâm tỉnh Cao Bằng khoảng 55 km, thuộc địa phận xóm Pác Bó, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng (cũ), nay là xã Trường Hà, tỉnh Cao Bằng. Nơi đây, ngày 28/1/1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và 5 đồng chí đã trở về nước qua cột mốc 108 trên biên giới Việt Nam - Trung Quốc.
Trên đỉnh Pò Tếng Chấy, từ trên cao nhìn xuống, cảnh sắc núi rừng Pác Bó hiện ra bát ngát một màu xanh. Khung cảnh ấn tượng đầu tiên khi đến với khu di tích mà du khách được chiêm ngưỡng là dòng suối Lê Nin trong vắt uốn lượn dưới chân núi Các Mác hùng vĩ. Tại đây, du khách có thể dừng chân nghỉ ngơi, tay chạm vào làn nước cảm nhận hơi mát, mải miết nhìn những đàn cá tung tăng bơi lội, lắng nghe tiếng chim rừng ríu rít để xua tan đi những ưu phiền…
Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó cách trung tâm Cao Bằng khoảng 55 km, thuộc địa phận xóm Pác Bó, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng (cũ) nay là xã Trường Hà, tỉnh Cao Bằng.
Tiếp tục di chuyển theo con đường đá gập ghềnh sẽ đến hang Cốc Bó và nền nhà ông Lý Quốc Súng. Tại đây, ngày 28/1/1941, sau khi về nước, Bác cùng các đồng chí cán bộ đã ở và làm việc tại nhà ông Lý Quốc Súng, sau đó Người chuyển đến ở và làm việc tại hang Cốc Bó. Phía trên vách hang vẫn còn vẹn nguyên dòng chữ "Ngày 8 tháng 2 năm 1941" của Người đã khắc lại trong ngày đầu tiên đến đây. Trong khung cảnh hữu tình, đơn sơ, giản dị mà vĩ đại, biết bao hình ảnh đẹp của vị Cha già dân tộc cứ thế hiện lên, khiến du khách như đang được trực tiếp chứng kiến quãng thời gian mà Bác đã ở đây. Cách hang Pác Bó khoảng một cây số là di tích Lán Khuổi Nặm. Di tích nằm sâu trong khe núi, đây là nơi Bác ở lâu nhất trong thời gian hoạt động cách mạng tại Pác Bó. Tại đây đã diễn ra Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ VIII (10/5 - 19/5/1941)…
Ông Lê Đình Hội - du khách từ Hà Nội chia sẻ cảm nhận: “Lần đầu tiên đến đây, tôi cảm thấy khu di tích tiếp đón khách rất chu đáo, cảnh quan rất đẹp, núi rừng hoang sơ, hùng vĩ. Mặc dù chưa tìm hiểu được hết khu di tích xem nơi Bác Hồ đặt chân về đất nước như thế nào, nên cần phải có thời gian để đi, để hiểu rõ hơn thì mình mới có thể cảm nhận hết được. Nay tôi đi công tác trên Cao Bằng, thì tranh thủ đi lên đây để đi tham quan và để biết khu di tích lịch sử này. Cũng mong muốn từ lâu rồi, là có dịp về để tìm hiểu nơi Bác đặt chân về Việt Nam, để mình cũng toại nguyện với mong muốn của mình, và đặc biệt hơn cả là để ghi nhớ công lao của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại với đất nước Việt Nam”.
Khu di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó hiện nay là một địa chỉ “đỏ” du lịch về nguồn của đông đảo du khách gần xa.
Nhờ sự quan tâm đầu tư xây dựng của Trung ương và địa phương, Khu di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó đã được xây dựng khang trang, khẳng định tầm vóc của một địa chỉ “đỏ” du lịch về nguồn của đông đảo du khách gần xa.
Ông Đào Văn Mùi - Giám đốc Ban Quản lý các Di tích quốc gia đặc biệt tỉnh Cao Bằng cho biết hàng năm, BQL đón tiếp hàng trăm nghìn lượt du khách đến tham quan, dâng hương, dâng hoa báo công với Bác tại Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh trong khu di tích.
“Hiện chúng tôi đang phối hợp triển khai dự án tu sửa, cải tạo Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chúng tôi đã phối hợp chặt chẽ với Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng tỉnh Cao Bằng để đầu tư, sửa chữa đền thờ, phấn đấu kịp hoàn thành trong Lễ kỷ niệm 85 năm ngày Bác Hồ về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Các vị trí khác đơn vị cũng bổ sung cảnh quan, khuôn viên, môi trường làm sao đảm bảo môi trường xanh, sạch, đẹp để đón du khách đến với Pác Bó", ông Đào Văn Mùi cho biết.
Mỗi năm có hàng trăm nghìn lượt du khách đến tham quan, dâng hương, dâng hoa báo công với Bác tại Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh trong khu di tích Pác Bó
Tính đến ngày 15/12/2025, các Khu di tích quốc gia đặc biệt trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đã đón gần 2.500 đoàn với gần 200.000 lượt khách tham quan, trong đó có hơn 7.400 lượt khách quốc tế. Ước cả năm 2025, tổng lượng khách đạt khoảng 237.000 lượt, hoàn thành 100% kế hoạch.
Cùng với khai thác du lịch, Ban quản lý cũng đẩy mạnh công tác tu bổ, tôn tạo các hạng mục di tích bị ảnh hưởng bởi thiên tai; hoàn thiện lắp đặt hệ thống camera giám sát tại Khu di tích Pác Bó; chỉnh sửa một số nội dung trưng bày và phục chế các Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt nhằm bảo quản an toàn bản gốc.
Công tác chuyển đổi số, quảng bá di tích tiếp tục được chú trọng thông qua xây dựng kênh TikTok “Pác Bó Lens”, làm mới trang fanpage và số hóa nhiều tư liệu lịch sử quý. Để bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử Khu di tích, Ban quản lý cũng quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ hướng dẫn viên vững về nghiệp vụ, truyền cảm trong giọng nói thuyết minh, có thể nói được nhiều thứ tiếng để giới thiệu chi tiết, cặn kẽ tới du khách trong và ngoài nước.
Hơn 8 thập kỷ đã qua kể từ mùa Xuân Tân Tỵ năm 1941, cùng với sự cần cù của người dân và sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, xã Trường Hà, tỉnh Cao Bằng đến nay đã có bước chuyển mình mạnh mẽ
Dù nhà cách nơi làm việc hơn 50km và rất ít khi được về nhà do đặc thù công việc, nhưng chị La Thị Hồng Hạnh, hướng dẫn viên du lịch tại Khu di tích Pác Bó luôn coi đây là ngôi nhà thứ 2 của mình. Với lòng yêu nghề, say nghề, chị đã gắn bó với nơi này được gần 15 năm nay.
“Hướng tới kỷ niệm 85 năm ngày Bác Hồ về nước, khách du lịch đến đây rất đông, đặc biệt đông về cuối tuần. Du khách luôn một lòng muốn tìm hiểu về lịch sử, rất hào hứng để lắng nghe hướng dẫn viên truyền đạt, chia sẻ các câu chuyện của Bác Hồ khi Người hoạt động tại đây. Bản thân đi làm xa nhà, tuy nhiên là một người con của Cao Bằng - cái nôi cội nguồn cách mạng cho nên chúng tôi rất yêu nghề và muốn truyền đạt lịch sử đến với mọi người, vì vậy quyết định gắn bó với công việc này”, chị Hạnh chia sẻ.
Tính đến ngày 15/12/2025, các Khu di tích quốc gia đặc biệt trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đã đón gần 2.500 đoàn với gần 200.000 lượt khách tham quan, trong đó có hơn 7.400 lượt khách quốc tế
Hơn 8 thập kỷ đã qua kể từ mùa Xuân Tân Tỵ năm 1941, cùng với sự cần cù của người dân và sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, xã Trường Hà, tỉnh Cao Bằng đến nay đã có bước chuyển mình mạnh mẽ. Nhiệm kỳ 2020-2025, kinh tế xã duy trì tốc độ tăng trưởng khá, sản xuất nông nghiệp phát triển ổn định. Tổng sản lượng lương thực có hạt năm 2024 đạt trên 4.906 tấn, tăng 280 tấn so với năm 2023; giá trị sản xuất trên mỗi ha đạt 36,54 triệu đồng. Chăn nuôi chuyển dần sang mô hình trang trại, gia trại, gắn với thị trường tiêu thụ sản phẩm. Tỷ lệ che phủ rừng đạt 66,75%; có 6 sản phẩm OCOP 3 sao. Thu nhập bình quân đầu người ước đạt 34,26 triệu đồng/năm. Hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư đồng bộ và mạnh mẽ với tổng vốn hơn 204 tỷ đồng; tổng thu ngân sách trên địa bàn đạt 100% chỉ tiêu giao hằng năm…
Ông Lưu Trọng Hình - Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Trường Hà cho biết nhiệm kỳ 2025-2030, một trong những chương trình trọng tâm được địa phương đề ra đó là phát triển thương mại dịch vụ và du lịch, trong đó đặc biệt quan tâm phát triển tour tuyến du lịch địa chỉ đỏ tại Khu di tích Pác Bó.
“Chúng tôi đang xúc tiến xin ý kiến tỉnh, Trung ương tới đây sẽ tôn tạo, cải tạo lại khu vực Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh và những điểm di tích liên quan đến Chủ tịch Hồ Chí Minh, nơi Bác đã từng sinh sống và làm việc trên địa bàn xã. Xin ý kiến các sở, ngành để tiếp tục mở rộng, nâng cấp tuyến đường đi bộ Bác Hồ ngày xưa để làm khu du lịch, kéo dài từ ngoài di tích tới các điểm di tích còn lại, qua đó tạo thêm không gian thu hút khách du lịch tới khu di tích. Việc xây dựng không gian văn hóa Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Pác Bó là phù hợp với ý Đảng lòng dân, sẽ thu hút du khách đến tham quan, học tập và tìm hiểu tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, nơi trước đây Người đã sinh sống và làm việc", ông Lưu Trọng Hính cho biết.
Di tích Bếp nấu cơm
Cũng chính mùa xuân đầu tiên tại Pác Bó ấy, từ nơi đầu nguồn thiêng liêng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cho ra đời bài thơ xuân tuyệt tác tựa đề Pác Bó hùng vỹ:
"Non xa xa, nước xa xa
Nào phải thênh thang mới gọi là,
Đây suối Lê-nin, kia núi Mác
Hai tay xây dựng một sơn hà"
Đúng như lời khẳng định của Người, chỉ hơn 4 năm sau, giang sơn Tổ quốc đã thu về một mối, từ Lạng Sơn đến mũi Cà Mau. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Bác Hồ và sự đồng lòng của nhân dân, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công. Và mùa xuân độc lập đầu tiên, Xuân Bính Tuất năm 1946 đã trở về trên toàn cõi đất nước. Sự thành công của Cách mạng Tháng Tám đánh dấu một bước ngoặt mới cho cách mạng Việt Nam, mở ra kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của độc lập, tự do, hạnh phúc với những mùa xuân thắng lợi.
Di tích Bàn ghế đá
Đã 85 mùa xuân trôi qua, nhưng hình ảnh khi lần đầu tiên Bác trở về với Tổ quốc sau 30 năm xa cách ấy vẫn mãi in đậm trong lòng mỗi người dân Việt Nam. Pác Bó hôm nay vẫn núi thiêng hùng vĩ, trong veo tiếng suối ngàn như phút thiêng liêng mùa xuân xưa đón Người. Già Thu như vẫn ở nơi đây, bao tình cảm gắn bó với bà con không thể phai mờ. Muôn lòng dân làm theo lời Bác, đón Người về mỗi độ xuân sang.
“Ai đã đến, ai chưa đến đó
Có hòn núi Mác, suối Lê-nin
Hãy về thăm quê ta Pác Bó
Nơi Bác về, nguồn nước mới sinh”...
(Theo chân Bác - Tố Hữu)
Duy Thái/VOV-Đông Bắc