Vì sao Hà Nội bị 'nhấn chìm' sau trận mưa lớn?

3 giờ trướcBài gốc

Hà Nội tê liệt

Từ cuối tháng 9 đến nay, Hà Nội trải qua những trận mưa rất lớn, biến hàng loạt tuyến phố trung tâm thành dòng sông giữa lòng đô thị. Đơn cử như ngày 29 - 30/9, lượng mưa ghi nhận ở nhiều khu vực đã vượt xa công suất thiết kế của hệ thống thoát nước đô thị (310mm/2 ngày), điển hình như khu vực Ô Chợ Dừa đạt tới 527mm/giờ, Hai Bà Trưng 407mm/giờ, tức vượt hơn 130-170% giới hạn công suất.

Người Hà Nội vật lộn giữa biển nước để về nhà trong trận mưa lịch sử ngày 30/9. Ảnh: Duy Phạm - Trọng Tài - Dương Triều

Ngày 30/9, toàn thành phố Hà Nội ghi nhận khoảng 116 điểm ngập, nhiều nơi nước dâng đến nửa mét, phương tiện giao thông chết máy hàng loạt, người dân vật lộn giữa biển nước để trở về nhà. Riêng đêm 30/9, không ít tuyến đường rơi vào cảnh tê liệt. Hàng nghìn người mắc kẹt trên đường đến khuya, học sinh phải ngủ lại trường, nhiều nơi buộc cho học sinh nghỉ học ngày 1/10.

Trận mưa lịch sử này không chỉ bộc lộ rõ sự quá tải của hệ thống thoát nước, mà còn gióng lên hồi chuông báo động về năng lực thích ứng của đô thị trước biến đổi khí hậu.

Khi mọi thứ bị bê tông hóa, nước không còn chỗ đi, ngập là tất yếu

Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Phan Đăng Sơn - Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam - cho biết, việc phát triển đô thị sinh thái, đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu là mục tiêu quan trọng hàng đầu và là kim chỉ nam cho quá trình quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị bền vững của Việt Nam, theo tinh thần của Nghị quyết 06-NQ/TW.

Theo ông Sơn, tình trạng đường phố, khu đô thị ngập sau mưa lớn không chỉ là vấn đề của Việt Nam mà là thách thức toàn cầu. Ngay cả ở các quốc gia phát triển, nếu lượng mưa đạt 200-300 mm trong vài giờ, hệ thống thoát nước vẫn bị quá tải. Hà Nội nói riêng hay Việt Nam nói chung cũng đang trong tình huống tương tự, tuy nhiên chúng ta thường tập trung vào xử lý ngập, nhưng lại ít chú ý đến việc thiết kế đô thị sao cho có khả năng thấm và giữ nước. Khi mọi thứ bị bê tông hóa, nước không còn chỗ đi, ngập là tất yếu.

Ông Phan Đăng Sơn - Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam. Ảnh: Lộc Liên.

Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng, để giải quyết tận gốc vấn đề, cần thay đổi tư duy quy hoạch, phải dành lại không gian cho nước. Các khu đô thị, vùng ven đô hay khu dân cư mới đều cần được quy hoạch với tỷ lệ đất thấm nước hợp lý - bao gồm công viên, hồ điều hòa, mặt nước tự nhiên và đất bán thấm.

“Không thể tiếp tục lấp ao hồ để lấy đất xây dựng rồi lại đi làm hồ điều hòa nhân tạo ở nơi khác. Quy hoạch phải xem nước là thành phần của đô thị, không phải là kẻ thù cần chống lại,” ông Sơn nói và nhấn mạnh rằng, Hà Nội cần kết hợp đồng bộ giữa quy hoạch không gian, giải pháp vật liệu và hạ tầng xanh.

Theo Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, công nghệ có thể hỗ trợ, nhưng nếu quy hoạch vẫn theo tư duy bê tông hóa, san nền toàn diện, lấp hồ, thu hẹp sông thì mọi biện pháp kỹ thuật đều chỉ là tạm thời. Song song đó, cần khôi phục và mở rộng không gian chứa nước tự nhiên - từ ao hồ, đầm lầy đến hành lang thoát nước. Đồng thời, tích hợp thiết kế cảnh quan và không gian công cộng với chức năng điều tiết nước mưa.

Ngoài ra, cần phát triển và ứng dụng mô hình “hạ tầng xanh - hạ tầng xám kết hợp”, trong đó công viên, mặt nước và các khu cây xanh được xem như phần của hệ thống thoát nước - việc này đang được nhiều quốc gia áp dụng thành công.

Đô thị hiện đại là nơi có khả năng thấm, giữ và sống cùng nước. Ảnh: Đức Nguyễn - Duy Phạm - Thanh Hiếu.

Ông Sơn cho rằng, Việt Nam cần thay đổi khái niệm về đô thị hiện đại: Không chỉ là nơi có nhiều nhà cao tầng và đường rộng, mà là nơi có khả năng thấm, giữ và sống cùng nước. Trong quy hoạch tương lai, cần xác lập các vùng có khả năng thấm nước cao trong lòng đô thị; đồng thời, áp dụng các mô hình lưu trữ và tái sử dụng nước mưa cho sinh hoạt, tưới cây, rửa đường…

"Nếu được triển khai đồng bộ, Việt Nam có thể từng bước hình thành hệ thống đô thị bền vững - nơi nước mưa không còn là hiểm họa, mà trở thành tài nguyên được kiểm soát thông minh", ông Sơn kỳ vọng.

Công nghệ vật liệu đóng vai trò then chốt trong giải quyết ngập đô thị

Theo Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi các mô hình tiên tiến như “thành phố bọt biển” của Trung Quốc, Singapore hay Hà Lan - nơi đô thị được thiết kế để hấp thụ, lưu trữ và tái sử dụng nước mưa. Tuy nhiên, ngoài những giải pháp vĩ mô, Việt Nam cần những công nghệ phù hợp với điều kiện thực tế, chi phí hợp lý và dễ triển khai.

“Đây không chỉ là câu chuyện môi trường, mà còn là bài toán kinh tế”, ông Sơn nói và nhấn mạnh, mỗi mét khối nước mưa được giữ lại là giảm chi phí xử lý, giảm áp lực cho hạ tầng, giảm rủi ro ngập và hư hại tài sản”.

Ngoài ra, một trong những hướng đi được giới chuyên môn quan tâm là giải pháp nền xốp - vật liệu mới giúp nâng nền, thoát nước và giảm ngập hiệu quả cho hạ tầng giao thông đô thị.

Đồng quan điểm với ông Sơn, kiến trúc sư Trần Hoàng Hãn cho rằng công nghệ vật liệu đóng vai trò then chốt trong việc giải quyết ngập đô thị. Một trong những hướng đi tiềm năng là sử dụng nền xốp - loại vật liệu nhẹ, chịu nén tốt, thi công nhanh, tỷ lệ hút nước thấp và giá thành thấp hơn các vật liệu nâng nền truyền thống.

"Công nghệ nền xốp đã được áp dụng ở nhiều quốc gia như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc trong các công trình cầu đường, cao tốc, bãi đỗ xe và đường dân sinh. Tại bang Oregon (Mỹ), nghiên cứu của Đại học Oregon State cho thấy mặt đường xốp - hay mặt đường thấm nước - có thể thay thế hoàn toàn mặt đường không thấm truyền thống, giúp giảm đáng kể lượng nước chảy tràn và chi phí xử lý nước mưa", ông Hãn dẫn chứng.

Giải pháp mặt đường xốp đã xuất hiện từ năm 1980 ở châu Âu và xuất hiện 12 năm sau đó ở Bắc Mỹ để chống ngập lụt. Ảnh: Techo-bloc và Galeassociates.

Ngoài ra, mặt đường xốp cho phép nước mưa di chuyển qua các khoảng trống trong kết cấu và thấm dần xuống đất, thay vì đọng lại trên bề mặt. Nó giúp hệ thống thoát nước đô thị không bị quá tải trong các đợt mưa lớn. Vì thế ở Mỹ, nền xốp không chỉ được dùng cho bãi đỗ xe hay vỉa hè, mà còn cho các tuyến đường công cộng, giúp tiết kiệm chi phí xây dựng hệ thống xử lý nước mưa riêng biệt.

Kiến trúc sư Trần Hoàng Hãn cho rằng, nền xốp và mặt đường thấm nước hoàn toàn có thể trở thành giải pháp trọng điểm trong thiết kế hạ tầng giao thông mới tại Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung, đặc biệt ở các khu đô thị thấp trũng, khu công nghiệp, tuyến đường thường xuyên ngập hoặc công trình công cộng - nơi nhu cầu thoát nước và tiết kiệm chi phí xây dựng cao.

Tuy nhiên, ông Hãn lưu ý rằng không nên dùng nền xốp ở khu vực có lưu lượng xe tải nặng hoặc giao thông dày đặc, bởi khả năng chịu lực có giới hạn. Thay vào đó, có thể kết hợp các khu vực nền xốp với hệ thống thoát nước ngầm thông minh, đảm bảo hiệu quả lâu dài.

Từ thực tế Hà Nội ngập sâu sau mưa, các chuyên gia đều cho rằng chống ngập không chỉ là câu chuyện kỹ thuật, mà là thước đo của tư duy quy hoạch đô thị. Khi biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, chỉ những đô thị biết “sống cùng nước” - thay vì chống lại nước - mới có thể phát triển bền vững.

Lộc Liên

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/vi-sao-ha-noi-bi-nhan-chim-sau-tran-mua-lon-post1786176.tpo