Vì sao mưa bão dồn dập vào cuối năm?

2 giờ trướcBài gốc

Cuối năm vẫn dồn dập bão

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, sáng 24/11, vùng áp thấp trên vùng biển phía đông Philippines mạnh lên thành áp thấp nhiệt đới. Dự báo, đêm 25/11, áp thấp nhiệt đới sẽ vào Biển Ðông, có khả năng mạnh lên thành bão, là cơn bão số 15 năm nay. Dự báo khi đi qua khu vực phía bắc đặc khu Trường Sa, bão có thể đạt cường độ mạnh nhất, cấp 10, giật cấp 13. Sau đó, bão di chuyển theo hướng tây, hướng về đất liền Nam Trung bộ, trọng tâm ảnh hưởng từ khu vực Gia Lai đến Lâm Ðồng (vùng từ Bình Ðịnh đến Bình Thuận cũ), thời gian ảnh hưởng chính trong khoảng 28–30/11.

Mưa bão càng về cuối năm càng phức tạp. Ảnh minh họa: Tuấn Anh

Những nhận định ban đầu cho thấy, khi tiến vào vùng biển ven bờ, bão có thể giảm cường độ do tác động của không khí lạnh và nhiệt độ bề mặt biển thấp tại khu vực biển Nam Trung bộ, cường độ khi ảnh hưởng đến đất liền có thể ở mức bão cấp 8–9 hoặc áp thấp nhiệt đới. Tuy ít khả năng gây gió rất mạnh nhưng bão/áp thấp nhiệt đới có khả năng gây ra một đợt mưa lớn diện rộng ở khu vực từ Ðà Nẵng đến Lâm Ðồng cuối tháng 11, trong đó mưa mạnh nhất tập trung dọc dải ven biển, là nơi khu vực vừa hứng chịu mưa lũ kỷ lục.

Cơ quan khí tượng cho hay, tháng 11 năm nay, Biển Đông có thể đón từ 2 đến 3 cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới, trong đó 1-2 hệ thống có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền Việt Nam.

Số liệu ghi nhận cho thấy số lượng bão trung bình mỗi năm trên Biển Đông khoảng 10-12 cơn. Từ năm 1964 đến nay có 2 năm có số trận bão vượt trung bình đổ bộ vào Biển Đông là 2013 (14 cơn) và 2017 (16 cơn). Và năm 2025, Biển Đông cũng đã đón 14 cơn bão, có thể còn tiếp trong thời gian tới.

Các nhà khoa học cho rằng sự xuất hiện dồn dập, kéo dài của mùa bão và áp thấp nhiệt đới trong giai đoạn cuối mùa năm nay là hệ quả của nhiều yếu tố kết hợp. Một trong những yếu tố nổi bật nhất là nước biển ở Tây Bắc Thái Bình Dương và Biển Đông đang ấm lên bất thường.

Tháng 7 vừa qua, nhiệt độ mặt biển trung bình toàn cầu đạt 20,88 độ C, mức cao thứ hai từng được ghi nhận và chỉ thấp hơn kỷ lục năm 2023 đúng 0,01 độ C, khép lại chuỗi 15 tháng liên tiếp phá kỷ lục. Đến tháng 10, nhiệt độ trung bình vẫn ở mức 20,54 độ C, cao hơn chuẩn khí hậu của nhiều thập kỷ.

Bên cạnh đó, năm 2025 còn chịu tác động của La Nina, pha lạnh của ENSO, vừa quay trở lại và ảnh hưởng rõ rệt đến khu vực Tây Thái Bình Dương. Theo NOAA (Cơ quan Quản lý Đại dương và Khí quyển Mỹ), La Ninã không phải hiện tượng hiếm gặp, nhưng mỗi lần xuất hiện đều mang đến mức độ tác động khác nhau.

La Nina năm nay được dự báo yếu và ngắn hạn, song đủ để làm giảm đứt gió tầng cao - yếu tố vốn kìm hãm sự hình thành bão. Khi đứt gió suy yếu, các xoáy thuận dễ phát triển hơn và giữ cường độ lâu hơn, khiến tháng 11 trở thành giai đoạn sôi động hơn mức bình thường.

Biến đổi khí hậu làm mưa bão ngày càng phức tạp

Mùa bão bất thường là nhận định của PGS.TS Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia khi thông tin về mùa bão năm nay tính đến thời điểm này.

Cụ thể, bão số 9 (RAGASA) có cường độ trên Biển Đông đạt cấp siêu bão (cấp 17, giật trên cấp 17) - là cơn bão mạnh nhất trên thế giới trong năm 2025, đây cũng là cơn bão mạnh nhất trong lịch sử thống kê bão trên Biển Đông. Tuy nhiên, do bão đổi hướng đổ bộ vào Trung Quốc, khi di chuyển vào đất liền tỉnh Quảng Ninh đã suy yếu thành áp thấp nhiệt đới và không ảnh hưởng nhiều đến đất liền nước ta.

Trong khi đó, bão số 10 (BUALOI) di chuyển nhanh trên Biển Đông với tốc độ gấp đôi cơn bão bình thường, có lúc lên tới 35-40 km/giờ, nhưng khi đổ bộ vào đất liền lại đi chậm lại, đi dọc men theo ven biển miền Trung rồi mới đổ bộ vào khu vực Bắc Bộ, Trung Bộ với tác động rất mạnh.

Thời gian bão số 10 lưu trên đất liền kéo dài các tỉnh Nghệ An - Bắc Quảng Trị kéo dài ít thấy, lên tới trên 12 tiếng. Hoàn lưu bão gây mưa lớn toàn Bắc Bộ và Thanh Hóa trở vào đến thành phố Huế (có nơi mưa gần 600 mm).

Hoàn lưu gió bão mạnh từ cấp 6 trở lên trải dài 11/21 tỉnh ven biển, trong đó khu vực có gió mạnh từ cấp 8 trải dài suốt từ Ninh Bình đến Quảng Trị, khu vực Nam Hà Tĩnh - Bắc Quảng Trị là vùng tâm bão ảnh hưởng cũng là vùng gió mạnh nhất, phổ biến cấp 10-11, giật cấp 13-14; gây dông lốc; lũ lớn trên nhiều sông; gây sạt lở đất, lũ ống, lũ quét ở nhiều khu vực…

"Đây là một trong những đợt thiên tai nghiêm trọng, khốc liệt, xảy ra gần như đồng thời các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm (bão rất mạnh, lũ lớn, đặc biệt lớn; lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt xảy ra trên diện rộng); tác động, ảnh hưởng nặng nề đến hầu hết các hoạt động kinh tế - xã hội, thiết chế hạ tầng từ vùng biển đến đồng bằng, trung du và miền núi", ông Mai Văn Khiêm nhấn mạnh.

Lý giải về nguyên nhân bất thường của những cơn bão như phân tích trên, PGS.TS Mai Văn khiêm cho rằng, do vùng biển Tây Bắc Thái Bình Dương mấy năm gần đây ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, nhiệt độ nóng lên, mặt nước biển cũng nóng lên, kéo theo lượng hơi nước trong khí quyển tích tụ nhiều hơn, điều kiện để hình thành những cơn bão rất mạnh.

Cùng với đó, trong các cơn bão nêu trên trên, có bão số 10 là di chuyển rất nhanh. Hiếm có cơn bão nào di chuyển với tốc độ 30-35 km/giờ. Nguyên nhân khiến cơn bão đi nhanh là do áp cao cận nhiệt đới (tức hệ thống hoàn lưu quy mô lớn tồn tại ở nhiều tầng khí quyển khác nhau) dẫn dắt. Áp cao rất mạnh nên dẫn đường cho cơn bão đi với tốc độ rất nhanh...

Đề cập thêm về tính bất thường cũng như nhiều cơn bão từ đầu năm đến nay có xu hướng dịch chuyển lệch Bắc (theo hướng Bắc), TS. Trương Bá Kiên, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng Thủy văn, Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu cho biết, tính bất thường của mùa bão năm nay nằm ở chỗ thường thì các cơn bão trong tháng 9-10 hàng năm sẽ ảnh hưởng tới khu vực Trung Bộ là nhiều.

Cụ thể, các cơn bão thường hình thành ở phía Đông Philippines, đi theo hướng Tây - Tây Bắc, vượt qua đảo Luzon, vào Biển Đông rồi hướng vào ven biển miền Trung.

Tuy nhiên, đã có một số cơn di chuyển lệch Bắc và ảnh hưởng tới khu vực Bắc Bộ. Tính đến thời điểm này, trong 11 cơn bão của năm 2025 đã có 6 cơn đều có hướng dịch chuyển lên phía Bắc gồm WUTIP (bão số 1), WIPHA (bão số 3), KAJIKI (báo số 5), TAPAH (bão số 7), RAGASA (bão số 9) và MATMO (bão số 11).

Thông tin về nguyên nhân lệch Bắc của nhiều cơn bão, TS Trương Bá Kiên cho hay, đối với các cơn bão di chuyển lệch Bắc là do áp cao cận nhiệt đới nằm ở phía Đông kết hợp với không khí lạnh từ phía Bắc tạo ra dòng dẫn hướng Tây - Tây Bắc.

Trong quá khứ cũng có những cơn bão tương tự di chuyển lệch Bắc như bão SARIKA - bão số 7 (2016) hình thành phía Đông Philippines, vượt Luzon, đổ bộ Hải Nam, rồi ảnh hưởng miền Bắc và Bắc Trung Bộ, gây mưa lớn do tương tác không khí lạnh.

Tháng 10/2017, bão KHANUN - bão số 6 tăng cấp ở phía Bắc Biển Đông, hướng Hải Nam - Quảng Đông, gây gió mạnh, sóng lớn trên vịnh Bắc Bộ và mưa trên miền Bắc. Bão Nesat (cuối tháng 9 đầu 10/2011), sau khi ảnh hưởng Luzon, di chuyển lên Hải Nam - Quảng Đông, gây điều kiện gió mùa mạnh và mưa lớn phía Bắc Việt Nam.

Tô Hội

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/vi-sao-mua-bao-don-dap-vao-cuoi-nam-169251125090219464.htm