Vì sao mưa cực đoan ngày càng nguy hiểm, gây thảm họa tại nhiều nước?

4 giờ trướcBài gốc

Cloudburst là gì?

Tuần qua, tại Tây Bắc Pakistan, lũ dữ tràn qua nhiều ngôi làng, cướp đi sinh mạng ít nhất 321 người chỉ trong 48 giờ, theo ước tính của chính quyền địa phương đến ngày 16/8.

Hơn 10 ngôi làng ở vùng Buner, tỉnh Khyber Pakhtunkhwa bị phá hủy bởi lũ quét, hàng chục người được cho là vẫn mắc kẹt dưới lớp bùn và đống đổ nát.

Cảnh tượng tan hoang sau mưa lớn gây lũ quét tại làng Bayshonai Kalay, huyện Buner, Pakistan. Ảnh: Reuters.

Ở khu vực Kashmir do Ấn Độ quản lý, ít nhất 60 người thiệt mạng và hơn 200 người mất tích khi dòng bùn nước ập xuống thị trấn Chashoti vùng Himalaya vào ngày 15/8, theo hãng tin Reuters.

Đầu tháng này, một đợt lũ khác ở bang Uttarakhand miền núi của Ấn Độ đã cướp đi ít nhất 4 mạng người.

Chính quyền cả hai nước cho biết các đợt lũ lụt, sạt lở chết người này phần lớn xuất phát từ những trận mưa xối xả, dữ dội bất thường gọi là cloudburst. Các nhà khoa học cảnh báo, những đợt mưa cực đoan như vậy sẽ ngày càng thường xuyên và khốc liệt hơn ở khu vực môi trường mong manh này, khi khủng hoảng khí hậu tiếp tục gia tăng.

Cloudburst là những trận mưa cực mạnh, tập trung ở phạm vi hẹp, trút xuống lượng nước khổng lồ trong thời gian ngắn, dễ gây ra lũ quét và sạt lở đất nguy hiểm.

Hiện tượng này thường xảy ra ở vùng núi trong mùa gió mùa, khi không khí ẩm gặp núi cao, nhanh chóng ngưng tụ thành mây dày và trút xuống lượng mưa lớn.

Cục Khí tượng Ấn Độ định nghĩa cloudburst là mưa có lượng trên 100 mm/giờ.

Theo nhà khoa học khí hậu Roxy Mathew Koll, Viện Khí tượng Nhiệt đới Ấn Độ, dãy Himalaya, Karakoram và Hindu Kush đặc biệt dễ tổn thương bởi địa hình dốc, địa chất yếu và thung lũng hẹp khiến nước lũ dồn thành dòng chảy hủy diệt.

Nhớ lại trận mưa dữ dội vừa qua, người dân vùng Salarzai, Pakistan cũng kể lại, đất đá và tảng đá khổng lồ ập xuống, mặt đất rung chuyển chẳng khác gì động đất.

Đáng nói là những trận mưa cực đoan này rất khó dự báo. Nhà khoa học Koll giải thích: "Khu vực này khan hiếm dữ liệu nên việc theo dõi và dự báo cloudburst hay lũ hồ băng càng khó khăn. Các cơn bão lại nhỏ và diễn biến quá nhanh để có thể dự đoán chính xác".

Còn chuyên gia khí hậu Ali Tauqeer Sheikh tại Islamabad cho rằng: "Khoảng trống lớn nhất không phải công nghệ, mà là truyền thông. Quản trị yếu kém và thiếu hệ thống cảnh báo sớm khiến tình hình trầm trọng hơn".

Hơn nữa, cùng với nạn phá rừng và phát triển ồ ạt thiếu quy hoạch, tạo nên "tổ hợp" gây thảm họa.

"Rừng bị tàn phá nặng nề, nên mưa lớn hay cloudburst sẽ kéo theo lở đất, lũ bùn, cuốn cả đá tảng và gỗ xuống", ông Sheikh nói.

Thương vong thường rất cao do phần lớn người dân sống ven sông suối, trong khi thời gian chuẩn bị gần như rất hạn chế.

Vì sao hiện tượng cloudburst ngày càng nghiêm trọng?

Những năm gần đây, cloudburst xảy ra thường xuyên và dữ dội hơn, do nhiệt độ toàn cầu phá kỷ lục. Không khí nóng giữ hơi ẩm nhiều hơn nên khi gặp núi sẽ gây ra mưa cực lớn.

Koll phân tích: "Đại dương ấm lên cung cấp thêm hơi ẩm cho gió mùa, khí quyển ấm giữ được nhiều nước hơn, dẫn tới mưa dữ dội khi không khí ẩm bị ép lên sườn núi".

Người dân khiêng thi thể nạn nhân lũ lụt tại làng Muzaffarabad, vùng Kashimir thuộc kiểm soát của Pakistan. Ảnh: AFP.

Trong mùa gió mùa Tây Nam, gió từ Ấn Độ Dương và Biển Arab mang mưa tới Ấn Độ, Pakistan và Bangladesh. Các vùng biển này đã ấm lên nhanh chóng trong những năm gần đây.

Trước đợt lũ năm nay, Nam Á còn hứng chịu sóng nhiệt kéo dài. Chuyên gia Sheikh cho biết: "Nhiệt độ tăng 1 độ C so với trung bình, lượng ẩm trong không khí tăng thêm 7%. Nghĩa là sóng nhiệt càng mạnh, mưa càng dữ dội".

Ngoài ra, băng tan cũng làm tình hình thêm nguy hiểm. Các sông băng Himalaya và Karakoram đang tan chảy nhanh chóng, tạo nên hồ băng và địa hình mong manh, làm trầm trọng thêm lũ và sạt lở.

Theo dữ liệu của Liên minh châu Âu (EU), Pakistan chỉ phát thải chưa đến 1% khí nhà kính toàn cầu nhưng lại là quốc gia dễ tổn thương nhất trước khủng hoảng khí hậu, theo Chỉ số Rủi ro Khí hậu Toàn cầu.

Hơn nữa, biến đổi khí hậu đã làm thay đổi môi trường khu vực. Gió mùa đang biến đổi: thời kỳ khô hạn dài hơn, xen kẽ với những trận mưa cực đoan ngắn hạn. Số trận mưa lớn tại Ấn Độ tăng gấp ba trong vài thập kỷ qua.

Pakistan từng hứng chịu mùa mưa gió tàn phá nhất trong những năm gần đây vào năm 2022, khiến gần 2.000 người chết, hàng nghìn người mất nhà, thiệt hại ước tính 40 tỷ USD.

Mỗi năm, từ đó đều có lũ chết người. Một nghiên cứu mới cho thấy mưa ở Pakistan tháng 6 - 7 năm nay nặng nề hơn vì biến đổi khí hậu.

Mưa gió mùa ở Pakistan giờ cũng thất thường hơn: thời gian, vị trí và chất lượng mưa đều thay đổi. Lượng mưa trung bình giảm, nhưng mưa cực đoan lại tăng.

Có khi hạn hán và lũ cùng xảy ra trong một tháng, làm gia tăng khủng hoảng nước và ảnh hưởng an ninh lương thực.

Những thảm họa này chính là thực tế khi khủng hoảng khí hậu ở mức nóng lên toàn cầu 1,2°C trong khi thế giới có khả năng tăng tới 3°C vào cuối thế kỷ, đồng nghĩa mọi tác động sẽ càng khốc liệt.

Đáng nói là dãy Himalaya, Karakoram và Hindu Kush trải dài 8 quốc gia. Biến cố khí hậu ở nước này sẽ tác động tới nước khác.

"Điều sống còn là các chính phủ Nam Á phải cùng nhau hành động", chuyên gia Sheikh kêu gọi và cho biết thêm: "Chúng ta đối mặt cùng một vấn đề và cũng có những giải pháp tương tự. Nhưng khả năng học hỏi lẫn nhau, chia sẻ tri thức khoa học và cộng đồng gần như bị tê liệt. Đây là điều rất nguy hại".

Khánh An

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/vi-sao-mua-cuc-doan-ngay-cang-nguy-hiem-gay-tham-hoa-tai-nhieu-nuoc-192250820154930882.htm