Vì sao Mỹ muốn nắm quyền kiểm soát nhà máy điện hạt nhân ở Ukraine?

3 ngày trướcBài gốc

Quang cảnh nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ở miền Nam Ukraine. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Theo trang tin tức RBC-Ukraine ngày 25/3, trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine kéo dài, một đề xuất gây chú ý đã được đưa ra: Mỹ muốn tiếp quản các nhà máy điện hạt nhân của Ukraine, đặc biệt là nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia (ZNPP). Nhưng liệu ý tưởng này có thực tế và khả thi hay không?

Bối cảnh phát sinh đề xuất và quan điểm của Ukraine

Dựa trên thông tin từ các nguồn ngoại giao, ý tưởng này được nêu ra trong một cuộc điện đàm giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Thư ký báo chí Nhà Trắng Caroline Leavitt cho rằng việc Mỹ sở hữu các nhà máy điện hạt nhân sẽ bảo vệ tốt nhất cho cơ sở hạ tầng và hỗ trợ năng lượng của Ukraine.

Ukraine hiện có năm nhà máy điện hạt nhân: Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, nhà máy điện hạt nhân Rivne, nhà máy điện hạt nhân Khmelnytskyi, nhà máy điện hạt nhân Nam Ukraine, nhà máy điện hạt nhân Chornobyl (đã đóng cửa). Trong số đó, ZNPP là trung tâm chú ý chính của đề xuất này.

Tổng thống Zelensky khẳng định rõ ràng: "Tất cả các nhà máy điện hạt nhân đều thuộc về người dân Ukraine. Đây là các nhà máy điện hạt nhân do nhà nước sở hữu". Ông Zelensky không loại trừ khả năng hợp tác đầu tư nhưng kiên quyết không chấp nhận chuyển giao quyền sở hữu.

Các chuyên gia chỉ ra ba rủi ro chính khi chuyển giao nhà máy điện hạt nhân: Thứ nhất, ảnh hưởng đến giá điện và khả năng chi trả của quốc gia. Thứ hai, khó khăn trong quản lý khẩn cấp, đặc biệt trong thời chiến. Thứ ba, nguy cơ mất an ninh quốc gia trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân.

Theo chuyên gia năng lượng Volodymyr Omelchenko tại Trung tâm Razumkov ở Kiev, việc Mỹ tham gia quản lý ZNPP chỉ có thể xảy ra nếu đáp ứng ba điều kiện: ZNPP phải hoàn toàn thuộc quyền kiểm soát của Ukraine; toàn bộ lực lượng Nga phải rút khỏi nhà máy; nhà máy không được cung cấp điện cho các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát.

Cũng theo Tổng thống Zelensky, khôi phục ZNPP sẽ mất khoảng hai đến hai năm rưỡi. Hiện tại, nhà máy đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga trong năm thứ tư liên tiếp.

Động cơ của Mỹ

Tờ Politico tiết lộ rằng Mỹ muốn đưa ZNPP vào một thỏa thuận về tài nguyên khoáng sản, với mong muốn sử dụng nguồn điện của nhà máy phục vụ cho việc khai thác.

“Ý tưởng về ZNPP ban đầu được thảo luận về thỏa thuận khoáng sản. Khai thác cần rất nhiều điện. Nhà máy này là nhà máy lớn nhất ở châu Âu. Vì vậy, phía Mỹ đã đưa ra ý tưởng rằng họ có thể hợp tác để lấy lại quyền kiểm soát nhà máy”, một quan chức cấp cao của Ukraine nắm rõ vấn đề này tiết lộ với Politico.

Tại Washington D.C., các quan chức chính sách đối ngoại hàng đầu của Tổng thống Trump đã vận động hành lang cho kế hoạch này. “Tổng thống Trump nói rằng Mỹ có thể rất hữu ích trong vận hành các nhà máy đó với chuyên môn về điện của mình. Mỹ sở hữu các nhà máy đó sẽ bảo vệ tốt nhất cho cơ sở hạ tầng đó và hỗ trợ cho cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine”, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết trong một tuyên bố.

Lực lượng Nga đã kiểm soát nhà máy này vào tháng 3/2022. ZNPP từng là mắt xích quan trọng trong hệ thống năng lượng của Ukraine, sản xuất sáu gigawatt điện và đáp ứng 20% nhu cầu điện của nước này. Tuy nhiên, kể từ cuộc xung đột với Nga năm 2022, nhà máy đã không còn hoạt động.

Nhưng phía Nga có kế hoạch khởi động lại nhà máy và công ty năng lượng hạt nhân Rosatom của Nga đã tiếp quản quyền quản lý ZNPP - điều mà phía Ukraine cho là vi phạm luật pháp quốc tế.

Tóm lại, dù đề xuất của Mỹ có vẻ hấp dẫn, nhưng khả năng thực hiện là rất thấp. Ukraine kiên quyết giữ quyền sở hữu các nhà máy điện hạt nhân và việc chuyển giao sẽ đòi hỏi những thay đổi pháp lý và địa chính trị phức tạp. Do đó, trong bối cảnh hiện tại, việc Mỹ kiểm soát toàn bộ hay một phần hệ thống điện hạt nhân của Ukraine vẫn còn là một khả năng xa vời.

Vũ Thanh/Báo Tin tức

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/vi-sao-my-muon-nam-quyen-kiem-soat-nha-may-dien-hat-nhan-o-ukraine-20250326110818245.htm