Vì sao ngày 23.9 đánh dấu đầu thu ở châu Âu nhưng lại là giữa thu ở châu Á?

2 giờ trướcBài gốc

Điều này hơi khác với người phương Đông vốn coi mùa thu bắt đầu từ ngày Lập thu cách đây 1 tháng rưỡi. Trong vòng quay bất tận của trời đất, mỗi tiết khí lại mang theo những thông điệp riêng về thời tiết, sản xuất và đời sống con người. Trong số 24 tiết khí, Lập thu và Thu phân là hai mốc đặc biệt quan trọng, gắn liền với sự chuyển mình rõ rệt của thiên nhiên.

Phân biệt Lập thu và ngày Thu phân

Lập thu thường rơi vào ngày 7 hoặc 8.8 dương lịch hằng năm, khi Mặt trời di chuyển đến vị trí 135° trên hoàng đạo. Với người phương Đông, đây là thời khắc báo hiệu mùa hạ đã qua và mùa thu bắt đầu.

Trong văn hóa Á Đông, Lập thu được coi như “cửa ngõ” bước vào mùa mới, gợi nhắc con người về sự đổi thay tất yếu của thời gian. Người xưa có câu: “Lập thu chưa mát đã lo rét đông”, ngụ ý rằng Lập thu vừa tới, cũng là lúc nên chuẩn bị dần cho những thay đổi sâu sắc về thời tiết trong vài tháng kế tiếp.

Còn ngày Thu phân rơi vào ngày 22 hoặc 23.9 dương lịch, khi Mặt Trời ở vị trí 180° trên hoàng đạo, chiếu thẳng vào xích đạo. Đây là thời điểm ngày và đêm dài gần bằng nhau - một sự cân bằng hiếm có trong năm. Sau Thu phân, tại bán cầu Bắc, ban đêm sẽ dài dần hơn ban ngày, ánh sáng thu dần ngắn lại để nhường chỗ cho bóng tối và sự lạnh giá.

Mùa thu Hà Nội

Trong đời sống nông nghiệp truyền thống, Thu phân gắn liền với mùa gặt. Đây là giai đoạn hạt lúa đã chắc, mùa màng chín rộ, người nông dân tất bật thu hoạch. Đồng thời, tiết trời cũng chuyển mình rõ rệt: nắng đã bớt gắt, gió heo may bắt đầu se lạnh, và cây cối dần ngả màu.

Với triết lý Á Đông, Thu phân là thời điểm của sự cân bằng - cân bằng giữa sáng và tối, giữa nóng và lạnh, giữa động và tĩnh. Chính sự cân bằng này nhắc nhở con người sống tiết độ, giữ gìn hòa hợp trong cả thân thể lẫn tinh thần.

Hai cách nhìn, hai nền văn hóa

Ở nhiều nước phương Tây, khái niệm mùa thường gắn liền với các hiện tượng thiên văn học. Theo đó, mùa thu chính thức bắt đầu vào ngày Thu phân (Autumnal Equinox) - thời điểm Mặt trời chiếu thẳng vào xích đạo, khiến ngày và đêm gần bằng nhau.

Người phương Tây chọn cách tính này vì gắn liền với thiên văn học và khoa học hiện đại. Mùa không chỉ là khái niệm thời tiết, mà còn phản ánh vị trí vận động của Trái đất quanh Mặt trời. Do đó, Thu phân trở thành một mốc quan sát khách quan và toàn cầu, áp dụng chung cho tất cả các quốc gia.

Khác với phương Tây, người phương Đông từ lâu sử dụng lịch âm - dương kết hợp với 24 tiết khí để xác định mùa vụ và thời tiết. Trong hệ thống này, mỗi mùa gồm ba tiết khí: đầu mùa, giữa mùa và cuối mùa.

Theo đó, Lập thu (khoảng ngày 7 - 8.8) dương lịch, là khởi điểm mùa thu. Đây là lúc khí hậu bắt đầu chuyển biến rõ rệt, nắng oi ả giảm bớt, gió heo may xuất hiện, nông dân chuẩn bị cho mùa gặt và gieo trồng vụ mới.

Thu phân - diễn ra sau đó khoảng 45 ngày (22 - 23.9 dương lịch) - chỉ được coi là giữa mùa thu, khi ngày và đêm cân bằng nhau. Đối với người Á Đông, tiết khí này gắn nhiều hơn với những sinh hoạt văn hóa và tâm linh, chẳng hạn như dịp lễ Tết Trung thu ở Việt Nam, vốn rơi ngay vào ngày rằm tháng 8 âm lịch, tức quanh thời điểm Thu phân. Cũng vì vậy, khi người phương Tây nói “mùa thu bắt đầu vào ngày 22 - 23.9”, thì người Việt và nhiều nước châu Á đã coi mình đi được nửa mùa thu rồi.

Người Việt Nam cần chuẩn bị gì sau ngày Thu phân?

Sau khi bước qua ngày Thu phân, thiên nhiên chuyển từ khí nóng ẩm của cuối hạ sang khí mát và dần lạnh. Đây cũng là lúc con người cần thay đổi thói quen sinh hoạt để thích ứng với nhịp điệu mới.

Về chăm sóc sức khỏe, buổi sáng và tối bắt đầu có gió lạnh, dễ gây cảm mạo. Người lớn tuổi, trẻ nhỏ cần chú ý giữ ấm cổ, ngực. Chế độ ăn nên bổ sung thêm những món giàu vitamin, củ quả mùa thu như khoai lang, bí đỏ, lê, hồng… vừa tăng sức đề kháng vừa hợp mùa. Uống đủ nước vì độ ẩm giảm, dễ khô da và cổ họng.

Thu phân mang ý nghĩa của sự hài hòa, vì vậy đây cũng là dịp để con người điều chỉnh tâm hồn: sống chậm lại, bớt nóng vội, chú trọng cân bằng công việc và nghỉ ngơi.

Mùa thu Paris

Về điều chỉnh sinh hoạt, sau Thu phân, ban đêm dài hơn ban ngày, con người dễ rơi vào cảm giác uể oải. Cần giữ nhịp sinh hoạt đều đặn, ngủ sớm và dậy sớm để tận dụng ánh sáng ban ngày. Vận động nhẹ nhàng, đi bộ dưới nắng sớm hoặc chiều để cân bằng cơ thể.

Theo truyền thống, Thu phân cũng là lúc các gia đình bắt đầu dự trữ lương thực cho mùa lạnh. Ngày nay, việc chuẩn bị có thể là kiểm tra lại áo ấm, chăn màn, các vật dụng giữ nhiệt. Người dân vùng nông thôn chú ý thu hoạch kịp thời, bảo quản lúa thóc và củi đốt để sẵn sàng cho những tháng cuối năm.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/vi-sao-ngay-23-9-danh-dau-dau-thu-o-chau-au-nhung-lai-la-giua-thu-o-chau-a-237921.html