Vì sao người Mỹ thấy nền kinh tế xấu đi dù thu nhập đang tăng?

2 giờ trướcBài gốc

Người dân mua sắm tại siêu thị ở Millbrae, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Theo kênh CNN ngày 10/12, các khảo sát tâm lý người tiêu dùng và thăm dò chính trị đều phản ánh điều này. Người dân cảm thấy đồng tiền mất giá, còn chi phí sinh hoạt leo thang ngoài tầm với.

Vấn đề là điều đó không hoàn toàn đúng. Hầu hết người lao động Mỹ đang được tăng lương nhanh hơn mức lạm phát. Xu hướng này diễn ra đều đặn từ tháng 6/2023.

Vậy tại sao họ vẫn cảm thấy tình hình tài chính đi xuống, dù thực tế lại khá hơn? Có một loạt yếu tố tác động và đa phần ảnh hưởng tới tâm lý hơn là túi tiền.

Thứ nhất là mức tăng lương đang thu hẹp khi lạm phát tăng trở lại. Thứ hai là đại dịch khiến tâm lý chung bị xáo trộn. Người Mỹ từng có một giai đoạn ngắn tài chính ổn định, nhưng điều đó tan biến nhanh khi lạm phát bùng lên. Thứ ba là giá những mặt hàng buộc phải mua tăng nhanh hơn nhiều so với mức tăng giá chung. Thứ tư là thu nhập của người giàu khiến các số liệu bị lệch.

Mức tăng lương đang dần hẹp lại

Khủng hoảng lạm phát từng khiến ví tiền người Mỹ bị bào mòn đáng kể. Từ tháng 3/2021 đến tháng 6/2023, giá cả tăng nhanh hơn thu nhập, có thời điểm khoảng cách này lớn đến mức lịch sử.

Tuy nhiên, từ giữa năm 2023, xu hướng đã đảo ngược. Lương tăng nhanh hơn giá và điều này diễn ra ở mọi nhóm thu nhập, không chỉ nhóm người giàu.

Khoảng cách đó nới rộng đáng kể vào cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Joe Biden, đạt đỉnh vào tháng 4/2025 khi thu nhập tăng 4,1% so với cùng kỳ, còn giá chỉ tăng 2,3%.

Nhưng vài tháng gần đây, khoảng cách này thu hẹp khá mạnh. Lạm phát ở mức 3% vào tháng 9, còn lương chỉ tăng 3,8%. Thu nhập trung bình của người Mỹ trong độ tuổi lao động giảm tốc, rơi xuống gần mức thấp nhất suốt một thập kỷ khi quy đổi theo lạm phát.

Dù vẫn đi trước lạm phát, nhưng người lao động Mỹ nhìn thấy giá cả đang áp sát phía sau.

Mục tiêu thay đổi liên tục

Trong đại dịch, hàng triệu người Mỹ lần đầu có cảm giác an toàn tài chính. Họ không tiêu tiền cho du lịch, xăng xe hay ăn uống, nên tiết kiệm tăng lên. Họ còn nhận được hỗ trợ tài chính lớn từ chính phủ.

Lương tăng mạnh so với giá: Tháng 5/2020, thu nhập trung bình tăng 7,5% so với 12 tháng trước đó, trong khi lạm phát chỉ 0,1%. Trong một năm, sức mua của họ tăng mạnh. Xu hướng “chi tiêu trả thù” lan rộng trên mạng xã hội, niềm tin tiêu dùng cũng tăng vọt.

Với khoản tiết kiệm lớn cùng mức tăng lương tốt, người dân tin rằng họ sẽ tiến gần hơn tới “Giấc mơ Mỹ”. Nhưng khi đại dịch chuyển thành khủng hoảng lạm phát, mọi thứ thay đổi hoàn toàn.

Thị trường nhà ở gần như đứng yên. Những khu vực từng có nhà giá rẻ không còn nữa khi người mua nhà lần đầu phải chi thêm hàng trăm nghìn USD, nhà trị giá cả triệu USD xuất hiện nhiều ở các thị trấn trung lưu, còn lãi suất thế chấp thì tăng.

Cán cân giữa lương và giá cả bị đảo ngược. Tại đỉnh lạm phát tháng 6/2022, giá tăng 9,1% và là mức cao nhất trong bốn thập kỷ, trong khi lương chỉ tăng 4,8%.

Cảm giác yên tâm biến mất nhanh chóng. Đà tăng chi tiêu mạnh mẽ kéo dài đến năm 2023 đột ngột lao dốc và từ đó đến nay chỉ còn cầm cự.

Bà Heather Long, nhà kinh tế trưởng tại Navy Federal Credit Union, nói: “Người dân ở mọi mức thu nhập đều chi tiêu, cuộc sống khá thoải mái. Nhưng rồi ta thấy mức chi tiêu giảm thẳng đứng với 80% dân số còn lại”.

Mức độ an toàn tài chính mà người Mỹ từng tin rằng mình có thể đạt được giờ còn xa hơn cả trước những đợt tăng lương.

Không phải giá nhóm hàng nào cũng như nhau

Dù mức tăng lương vượt lạm phát chung, nhưng những nhóm hàng tăng giá nhanh nhất lại đúng là những thứ người dân phải mua hàng ngày.

Thực phẩm, điện, đồ chăm sóc trẻ em, giá nhà và tiền thuê nhà đều tăng nhanh hơn lương trong suốt thập niên này. Tất cả đều là chi phí không thể tránh.

Lương người Mỹ tăng 29% từ đầu thập niên 2020 đến nay. Nhưng giá thực phẩm và chăm sóc trẻ em tăng 30% trong 5 năm. Giá điện tăng 38%. Tiền thuê nhà tăng 30% và giá nhà tăng 55%.

Người ta có thể hoãn mua TV mới, không đi du lịch hoặc cắt giảm chi tiêu dịp lễ, nhưng nếu thứ thiết yếu nào cũng tăng giá, tác động càng nặng nề.

Nền kinh tế hình chữ K

Tương tự như mức giá thay đổi khác nhau, tình hình tài chính của các nhóm dân cư cũng rất khác biệt. Người giàu có tài sản trong thị trường chứng khoán tăng giá và có nhà để ở, nên họ an toàn hơn về tài chính. Điều này không đúng với nhóm thu nhập thấp vốn là một bộ phận ngày càng lớn đang sống theo kiểu tháng nào hay tháng đó.

Dữ liệu tiền gửi của Bank of America cho thấy tình trạng phân hóa này: tháng 11, lương của nhóm thu nhập cao tăng 4% so với cùng kỳ và là mức cao nhất từ tháng 10/2021, vượt lạm phát 3%. Nhưng nhóm thu nhập trung bình chỉ tăng 2,3% và nhóm thu nhập thấp tăng 1,4%, chỉ bằng một nửa lạm phát.

Dù dữ liệu này chưa phản ánh trong toàn bộ số liệu kinh tế, nhưng có nhiều dấu hiệu cho thấy nhóm thu nhập thấp gặp khó khăn. Nhiều chuỗi bán lẻ phục vụ tầng lớp trung lưu và thu nhập thấp cho biết khách đến ít hơn và chi tiêu ít hơn. Xu hướng này tiếp diễn từ đầu mùa mua sắm lễ.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/vi-sao-nguoi-my-thay-nen-kinh-te-xau-di-du-thu-nhap-dang-tang-20251210084037526.htm