Vì sao nhiều thủ khoa đại học Trung Quốc nói 'không' với các trường hàng đầu?

5 giờ trướcBài gốc

Học sinh rời khỏi phòng thi sau khi làm bài thi Cao khảo tại Trường Trung học cơ sở số 2 Bắc Kinh, ngày 8/6/2025. Ảnh: CNA

Trong nhiều thập niên, tại Trung Quốc, giành điểm cao tuyệt đối trong kỳ thi đại học quốc gia Cao khảo (gaokao) đồng nghĩa với tấm vé bước vào các trường danh tiếng như Đại học Thanh Hoa hay Đại học Bắc Kinh - biểu tượng của trí tuệ và thành công xã hội. Thế nhưng, mùa tuyển sinh năm nay chứng kiến một hiện tượng khác thường: nhiều thủ khoa đã công khai từ chối lời mời của những trường “đỉnh cao” này để lựa chọn các cơ sở đào tạo khác, ít nổi tiếng hơn nhưng gắn với triển vọng nghề nghiệp hoặc những ngành công nghệ mới nổi như trí tuệ nhân tạo (AI) và bán dẫn.

Hiện tượng gây tranh luận này diễn ra trong bối cảnh tỷ lệ thất nghiệp thanh niên tại Trung Quốc đạt 18,9% - mức cao nhất trong hai năm, phản ánh những biến động sâu sắc của thị trường lao động và tâm thế lựa chọn của thế hệ trẻ.

Từ danh tiếng đến thực tế

Khi một số thủ khoa Cao khảo tuyên bố từ chối lời mời nhập học từ các trường “tinh hoa”, những thông tin này nhanh chóng lan truyền trên mạng xã hội Trung Quốc.

Làn sóng thảo luận với hashtag: “Những thủ khoa từ chối Đại học Thanh Hoa giờ đi đâu?” thu hút đông đảo sự chú ý. Theo đó, một thí sinh xuất sắc đã từ chối Đại học Bắc Kinh để theo học ngành AI tại Đại học Chiết Giang ở Hàng Châu - nơi liên kết với các doanh nghiệp công nghệ như DeepSeek, vốn do một cựu sinh viên của trường sáng lập.

Sinh viên khóa 2025 của Đại học Thanh Hoa tung mũ ăn mừng tại lễ tốt nghiệp ở Bắc Kinh. Ảnh: IG/tsinghua_uni

Một trường hợp khác tại Trùng Khánh chọn Đại học Tây Hồ, cơ sở nghiên cứu tư thục mới nổi về công nghệ bán dẫn, thay vì các “đại học truyền thống dẫn đầu”.

“Đây không phải là việc rời bỏ các trường hạng nhất để đến những trường ít nổi hơn cho dễ dàng”, ông Shaun Rein, Giám đốc Công ty Nghiên cứu Thị trường Trung Quốc bình luận. “Đây là những lựa chọn khác về định hướng, nhưng không hề thua kém hơn về mục tiêu”.

Sự dịch chuyển nhận thức

Theo các chuyên gia, xu hướng này phản ánh sự dịch chuyển trong nhận thức của người trẻ Trung Quốc: từ sự coi trọng danh tiếng sang ưu tiên tính thực tế của nghề nghiệp. Ông Xiong Bingqi, Giám đốc Viện Nghiên cứu Giáo dục Thế kỷ 21 ở Trung Quốc đưa ra ví dụ: một sinh viên đỗ Đại học Giao thông Thượng Hải (xếp thứ 4 toàn quốc) nhưng chọn Đại học Hải quan Thượng Hải (xếp thứ 262) để có cơ hội vào cơ quan nhà nước - một lựa chọn “ổn định và chắc chắn”.

Các báo cáo cũng cho biết, số lượng tuyển sinh ở những ngành truyền thống như lịch sử và triết học tại các trường đại học hàng đầu đang giảm. “Nhiều học sinh top đầu nghĩ rằng: có lẽ không nên vào Đại học Bắc Kinh - nơi chủ yếu đào tạo luật, văn, sử - mà nên theo đuổi các ngành mới như AI, bán dẫn, để có thể đảm bảo việc làm trong tương lai”, ông Shaun Rein cho biết.

Ông Shaun Rein thông tin, những trường như Đại học Chiết Giang đang thu hút nhân tài bằng cách đầu tư mạnh vào các lĩnh vực như bán dẫn và AI, trong bối cảnh chính phủ Trung Quốc cũng đang dịch chuyển nền kinh tế khỏi bất động sản - từng chiếm 40% GDP, nay chỉ còn khoảng 25%.

“Những lựa chọn này phản ánh tâm lý hiện tại: nhiều học sinh và phụ huynh ưu tiên triển vọng nghề nghiệp ổn định hơn danh tiếng của trường học”, ông Xiong Bingqi cũng cùng chung nhận định.

Thực tế cho thấy hiện nay nhiều học sinh và phụ huynh Trung Quốc ưu tiên triển vọng nghề nghiệp ổn định hơn danh tiếng của trường học. Ảnh: Getty Images

Bên cạnh các trường công nghệ, các học viện quân sự cũng trở thành lựa chọn phổ biến. Năm nay, Bộ Quốc phòng Trung Quốc ghi nhận 135.000 hồ sơ đăng ký - một con số kỷ lục.

Các quyền lợi như miễn học phí, trợ cấp hàng tháng, cam kết sự nghiệp trong quân đội khiến các trường như Đại học Công nghệ Quốc phòng trở thành “điểm đến an toàn”. Một phụ huynh thẳng thắn cho biết: “Trong bối cảnh thất nghiệp lan rộng, không nhất thiết phải vào Thanh Hoa hay Bắc Kinh mới có tương lai”.

Nền giáo dục phải tìm cách thích ứng

Trong bối cảnh này, giáo dục đại học Trung Quốc đang nỗ lực tìm cách thích ứng. Nước này hiện đang chuẩn bị điều chỉnh 20% chương trình đào tạo đại học, bổ sung những chương trình học mới gắn với các ngành công nghệ đang nổi, đồng thời loại bỏ các ngành được cho là không còn phù hợp với nhu cầu hiện tại.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo nguy cơ các trường đại học chạy theo “đào tạo vì việc làm” mà đánh mất bản chất học thuật. Như ông Xiong nhấn mạnh: “Trường đại học không phải trung tâm dạy nghề. Sứ mệnh của họ là nuôi dưỡng tư duy nền tảng cho sinh viên, chứ không chỉ là cung cấp kỹ năng cho thị trường”.

Dù vậy, việc nhiều thủ khoa Cao khảo từ chối các đại học hàng đầu vẫn là tín hiệu cho thấy mô hình đại học cần đổi mới. Khi các ngành truyền thống mất dần sức hút và những lĩnh vực công nghệ trỗi dậy mạnh mẽ, đã đến lúc giáo dục đại học buộc phải chuyển mình để không tụt lại phía sau. Đây không chỉ là vấn đề riêng của Trung Quốc, mà còn gợi mở bài học cho nhiều quốc gia đang đứng trước sức ép cải cách giáo dục.

Khi thị trường lao động toàn cầu thay đổi nhanh hơn chương trình đào tạo, các hệ thống đại học không thể chỉ dựa vào danh tiếng hay truyền thống, mà cần bảo đảm năng lực thích ứng và giá trị thực tế cho chính sinh viên của mình trên hành trình bước vào tương lai.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/vi-sao-nhieu-thu-khoa-dai-hoc-trung-quoc-noi-khong-voi-cac-truong-hang-dau-10390168.html