Vì sao Việt Nam và ASEAN thu hút đầu tư năng lượng tái tạo?

một giờ trướcBài gốc

Việt Nam là điểm đến hấp dẫn cho đầu tư năng lượng tái tạo

Với 700 triệu dân, nền kinh tế số phát triển nhanh chóng và nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú. Khu vực này đang tạo ra cơ hội hiếm có để xây dựng hệ thống năng lượng tương lai ngay từ nền móng, vượt qua những hạn chế của hệ thống cũ mà phương Tây đang gánh chịu.

Động lực tăng trưởng từ chuyển đổi số và đô thị hóa

Theo báo cáo của Temasek và Google, nền kinh tế số của Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam đã đạt giá trị hàng hóa gộp 263 tỉ USD vào năm 2024. Đây là minh chứng cho sự bùng nổ của các dịch vụ kỹ thuật số trong khu vực. Phần lớn dân số Đông Nam Á trẻ và ưu tiên công nghệ số, khiến mức tiêu thụ dữ liệu tăng vọt và thúc đẩy nhu cầu mạnh mẽ về cơ sở hạ tầng và khả năng lưu trữ dữ liệu tốt hơn.

Các dịch vụ kỹ thuật số với hệ thống nguồn điện công suất cao đã tạo ra sự gia tăng đáng kể nhu cầu mở rộng trung tâm dữ liệu trên khắp khu vực, với Singapore và Malaysia dẫn đầu xu hướng này. Trung tâm dữ liệu không chỉ là nơi lưu trữ thông tin mà còn là xương sống của nền kinh tế số, hỗ trợ mọi thứ từ thương mại điện tử, dịch vụ tài chính kỹ thuật số đến các nền tảng truyền thông xã hội và giải trí trực tuyến mà hàng trăm triệu người dùng trong khu vực phụ thuộc hàng ngày.

Nhu cầu về trung tâm dữ liệu ở châu Á đã đạt mức kỷ lục. Kể từ tháng 1.2025, châu Á đã công bố gần 13 gigawatt dự án trung tâm dữ liệu mới, đòi hỏi hơn 180 tỉ USD vốn đầu tư. Con số này đưa tổng nhu cầu tài trợ cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương lên gần 750 tỉ USD trong năm nay. Quy mô đầu tư khổng lồ này phản ánh không chỉ sự tăng trưởng của nền kinh tế số mà còn là sự chuyển đổi cơ bản trong cách thức hoạt động của các nền kinh tế hiện đại.

Song song với cuộc cách mạng kỹ thuật số, Đông Nam Á đang trải qua quá trình đô thị hóa nhanh chóng chưa từng có. Dự báo cho thấy Đông Nam Á sẽ chiếm 25% nhu cầu năng lượng toàn cầu từ nay đến năm 2035, được thúc đẩy bởi tốc độ đô thị hóa nhanh của khu vực.

Các quốc gia như Indonesia, Việt Nam và Philippines đang chứng kiến sự gia tăng của các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn để hỗ trợ dân số ngày càng tăng và lượng khách du lịch gia tăng. Đồng thời, các nỗ lực công nghiệp hóa đang được thực hiện để mở rộng khả năng tiếp cận điện đáng tin cậy ở các khu vực hẻo lánh và nông thôn. Đây không chỉ là vấn đề phát triển kinh tế mà còn là vấn đề công bằng xã hội - việc đảm bảo rằng những cộng đồng ở vùng sâu vùng xa cũng có thể tiếp cận các dịch vụ cơ bản như điện, internet và các tiện ích hiện đại. Sự mở rộng này tạo ra cơ hội đầu tư đáng kể vào lưới điện, nhà máy phát điện và hệ thống truyền tải.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế đã chỉ ra rằng Đông Nam Á là một trong hai khu vực duy nhất trên thế giới (khu vực còn lại là Trung Đông) nơi lượng phát thải đang tăng tương ứng với tổng sản phẩm quốc nội. Đây là một thực tế đáng lo ngại nhưng cũng là lời nhắc nhở về tầm quan trọng cấp thiết của việc chuyển đổi sang năng lượng sạch. Nhu cầu năng lượng ngày càng tăng này đã trở thành chất xúc tác cho đầu tư năng lượng sạch.

Sau Hội nghị COP28, 8/10 quốc gia thành viên ASEAN đã cam kết đạt phát thải ròng bằng không với các mốc thời gian giữa thế kỷ này. Để đạt được những cam kết này, các quốc gia phải đa dạng hóa nguồn năng lượng của họ và giảm dần sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là than đá vẫn đang chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu năng lượng của nhiều nước trong khu vực. Những cam kết này không chỉ là lời hứa chính trị mà còn tạo ra một khung pháp lý và chính sách khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo.

Tiềm năng dồi dào cho năng lượng tái tạo

Địa hình của Đông Nam Á cung cấp nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú cho đầu tư năng lượng sạch. Malaysia, Philippines, Thái Lan, Việt Nam và Indonesia đều có ánh nắng mặt trời quanh năm và tiềm năng năng lượng mặt trời quy mô công nghiệp. Vị trí nhiệt đới của khu vực nghĩa là cường độ bức xạ mặt trời cao và ổn định, tạo điều kiện lý tưởng cho các dự án điện mặt trời cả trên mái nhà và quy mô lớn.

Việt Nam và Philippines, với các khu vực ven biển và miền núi, tạo ra cơ hội mạnh mẽ cho các dự án điện gió trên bờ và ngoài khơi. Đường bờ biển dài hàng nghìn kilômét của các quốc gia này, kết hợp với chế độ gió mùa ổn định, mang lại tiềm năng to lớn cho phát triển điện gió. Việt Nam đã chứng kiến sự bùng nổ của các dự án điện gió trong những năm gần đây, trong khi Philippines đang tích cực phát triển các dự án điện gió ngoài khơi với công suất hàng gigawatt.

Nhìn vào thủy điện, Lào đã định vị mình như "Pin của Đông Nam Á" nhờ vào địa hình nhiều núi và hệ thống sông ngòi dày đặc. Tuy nhiên, các khung hợp tác vẫn đang được phát triển giữa các quốc gia láng giềng có sông xuyên biên giới như sông Mê Công. Việc khai thác thủy điện đòi hỏi sự cân bằng tinh tế giữa nhu cầu năng lượng và bảo vệ môi trường, cũng như sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia dùng chung nguồn nước để đảm bảo khai thác bền vững.

Năng lượng địa nhiệt cũng có tiềm năng đáng kể cho khu vực, đặc biệt ở các quốc gia như Indonesia, được đặt chiến lược dọc theo Vành đai lửa Thái Bình Dương. Indonesia được đánh giá là có tiềm năng địa nhiệt lớn thứ hai thế giới, với hơn 120 địa điểm có thể phát triển năng lượng địa nhiệt. Tuy nhiên, cho đến nay chỉ một phần nhỏ tiềm năng này được khai thác, tạo ra cơ hội đầu tư lớn cho các nhà đầu tư có tầm nhìn dài hạn.

Ngoài ra còn có nhu cầu tăng nhanh đối với các dự án pin, dù là độc lập hay tích hợp với các tài sản phát điện năng lượng tái tạo. Hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin là chìa khóa để giải quyết vấn đề gián đoạn của năng lượng mặt trời và gió, cho phép lưu trữ năng lượng khi sản xuất dư thừa và phóng điện khi có nhu cầu. Công nghệ pin đang phát triển nhanh chóng với chi phí giảm dần, khiến các dự án lưu trữ năng lượng trở nên khả thi về mặt kinh tế hơn.

Tiềm năng này đang được hiện thực hóa trong các dự án của Actis, một nhà đầu tư vào cơ sở hạ tầng bền vững. Ví dụ về các dự án là MTerra Solar, một cơ sở điện mặt trời và lưu trữ pin ở Philippines, và Levanta Renewables, một nền tảng năng lượng tái tạo trên toàn Đông Nam Á với tài sản ở Thái Lan, Philippines, Việt Nam và Malaysia. Những dự án này không chỉ tạo ra năng lượng sạch mà còn chứng minh tính khả thi thương mại của mô hình tích hợp nhiều công nghệ năng lượng tái tạo.

Lợi thế của việc "nhảy vọt" và bối cảnh chính trị thuận lợi

Đối với nhiều quốc gia ở Đông Nam Á, cơ sở hạ tầng lưới điện vẫn còn ở giai đoạn sơ khai. Với lưới điện giờ đây cần được trang bị để tích hợp hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo gián đoạn, họ có thể "nhảy vọt" lên các hệ thống thế hệ tiếp theo một cách hiệu quả, thay vì phải duy trì các hệ thống lỗi thời. Đây chính là lợi thế độc đáo của Đông Nam Á so với phương Tây.

Phương Tây phải đối mặt với chi phí khổng lồ để nâng cấp và thay thế hệ thống năng lượng cũ đã tồn tại hàng thập kỷ. Ngược lại, Đông Nam Á không bị gánh nặng bởi hệ thống năng lượng kế thừa ở mức độ tương tự. Điều này tạo ra cơ hội đáng kể để xây dựng tương lai ngay từ nền móng. Vốn được triển khai ngày hôm nay có thể định hình cách thức 700 triệu người cung cấp điện cho nhà của họ, vận chuyển hàng hóa và kết nối với thế giới vào ngày mai.

Điều này mang lại cho các nhà đầu tư cơ hội tài trợ các tài sản lưới điện được thiết kế để đáp ứng các công nghệ mới, không bị hạn chế bởi chi phí kế thừa. Thay vì phải cải tạo các hệ thống cũ được thiết kế cho điện than và điện hạt nhân tập trung, Đông Nam Á có thể xây dựng lưới điện thông minh ngay từ đầu, được tối ưu hóa cho các nguồn năng lượng tái tạo phân tán và tích hợp với hệ thống lưu trữ năng lượng tiên tiến.

Hơn nữa, hệ thống làm mát chiếm một phần đáng kể trong việc sử dụng năng lượng trong khu vực, đặc biệt trong khí hậu nhiệt đới. Các đổi mới như công nghệ làm mát tiên tiến cung cấp cho các công ty cơ hội đầu tư bền vững hấp dẫn. Hệ thống làm mát thường được sử dụng trong các trung tâm dữ liệu, một lĩnh vực đang mở rộng nhanh chóng trên khắp châu Á. Việc phát triển các giải pháp làm mát hiệu quả không chỉ giảm tiêu thụ năng lượng mà còn giảm chi phí vận hành, tạo ra lợi ích kép cho môi trường và kinh tế.

Bối cảnh chính trị cũng đang thuận lợi cho đầu tư cơ sở hạ tầng. Hầu hết các chính phủ trên khắp Đông Nam Á đã định vị cơ sở hạ tầng là trụ cột cốt lõi trong phát triển kinh tế của họ, nhận ra rằng thị trường công cộng đơn thuần không thể tài trợ cho nhu cầu ngày càng tăng. Điều này đã dẫn đến sự ra đời của nhiều chính sách khuyến khích đầu tư tư nhân, từ các cơ chế bảo lãnh chính phủ, hợp đồng mua điện dài hạn, cho đến các ưu đãi thuế và hỗ trợ tài chính.

Vai trò của Đông Nam Á trên sân khấu toàn cầu có thể đóng vai trò như một nền tảng trung lập để các cường quốc lớn tham gia, như chúng ta đã thấy tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN gần đây. Nhiều sáng kiến hợp tác đã được thúc đẩy, từ kế hoạch hành động năng lượng tái tạo của khối đến các khung cơ sở hạ tầng kỹ thuật số ba bên khác nhau. Vị trí địa chính trị của ASEAN như một tổ chức trung lập và hướng đến hợp tác tạo ra môi trường đầu tư ổn định và dễ dự đoán.

Bằng cách triển khai nguồn điện tái tạo ở nơi than từng thống trị và kết hợp nó với lưu trữ pin và các công nghệ lưới điện tiên tiến, khu vực vượt qua các vấn đề gián đoạn thông thường hướng tới các hệ thống năng lượng đàn hồi và hiện đại hơn. Cùng nhau, những yếu tố này tạo ra một lập luận thuyết phục cho Đông Nam Á như một điểm đến được đặt ở vị trí chiến lược cho đầu tư cơ sở hạ tầng và năng lượng tái tạo.

Câu hỏi đặt ra là: Ai sẽ có niềm tin để giúp Đông Nam Á đạt được điều đó? Những nhà đầu tư có tầm nhìn xa, hiểu được tiềm năng chuyển đổi của khu vực và sẵn sàng cam kết vốn dài hạn sẽ không chỉ được hưởng lợi nhuận tài chính mà còn đóng vai trò định hình tương lai năng lượng của một trong những khu vực năng động nhất thế giới.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/vi-sao-viet-nam-va-asean-thu-hut-dau-tu-nang-luong-tai-tao-241712.html