Viết báo về tài chính - tiền tệ: Cảnh giác với chiếc bẫy từ ma trận số liệu

5 giờ trướcBài gốc

Gần 4 năm trước, khi chuyển công tác từ một tờ báo có lịch sử gần 100 năm tới Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, tôi chính thức định hình lại con đường nghề nghiệp của mình. Từ một phóng viên đưa tin nhanh về thị trường, tôi buộc phải học hỏi và rèn luyện để bước vào lĩnh vực viết chuyên sâu về chính sách tài chính, tiền tệ - không chỉ truyền tải thông tin đơn thuần, mà còn phải góp phần giúp công chúng hiểu đúng, hiểu đủ về chính sách, từ đó tạo sự đồng thuận xã hội.

Thời gian đầu, tôi như lạc vào một “mê cung” thông tin, dữ liệu, quan điểm... từ nhiều phía. Bởi lẽ, hiếm có một chính sách nào được xây dựng và ban hành mà có thể lập tức làm hài lòng tất cả các bên chịu tác động, từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp cho đến người dân. Mỗi bên đều có lý lẽ, góc nhìn riêng để bảo vệ đề xuất của mình. Doanh nghiệp, người dân thì cần thêm ưu đãi, muốn nới lỏng các điều kiện kinh doanh, dễ huy động vốn. Cơ quan quản lý thì muốn kiểm soát rủi ro, giữ ổn định dài hạn. Mọi nhận định đều có lý ở một khía cạnh nào đó.

Đó là lúc tôi nhận ra rằng kiến thức chuyên môn, dù quan trọng, vẫn chưa đủ. Những khái niệm như lạm phát lõi, thâm hụt ngân sách, cung tiền... dù có học thuộc lòng cũng chỉ mới chạm được vào vỏ ngoài của nghề viết về chính sách. Điều khó hơn nhiều chính là sự nhạy cảm với dòng chảy cuộc sống, thị trường ẩn sau những con số và các đề xuất chính sách sẽ tác động thực tế đến người dân, lên doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế.

Trong lúc bối rối đó, những đồng nghiệp đi trước, dày dặn kinh nghiệm ở Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy đã giúp tôi bình tĩnh, hướng dẫn tôi hoài nghi đúng lúc, không để mình bị cuốn vào những nhận định cảm tính, rơi vào bẫy ngôn từ hoa mỹ và lập luận một chiều được trình bày rất trơn tru.

Viết về chính sách tài chính, tiền tệ luôn có áp lực riêng. Ví dụ, khi ngân hàng trung ương thay đổi lãi suất, điều chỉnh tỷ giá, khi chính sách tín dụng siết chặt hay nới lỏng, thị trường phản ứng gần như ngay lập tức. Công chúng cần thông tin. Nhà đầu tư chờ phân tích. Doanh nghiệp trông đợi đánh giá tác động.

Chính trong những khoảnh khắc ấy, sự hấp dẫn của việc đưa tin nhanh lại trở thành chiếc bẫy nguy hiểm nếu người viết dễ dãi với quy trình kiểm chứng. Chỉ một đánh giá thiếu căn cứ, một góc nhìn còn phiến diện, dễ tạo ra những kỳ vọng hoặc lo lắng quá mức. Đó là lý do mọi nhận định đưa ra đều cần qua kiểm chứng, đối chiếu với nhiều nguồn thông tin độc lập.

Nhà báo quan sát cách chính sách vận hành khi đi vào thực tế, ghi nhận hiệu ứng dẫn truyền tới các nhóm chịu tác động, đặt câu hỏi về những điểm cần làm rõ để đảm bảo rằng các quyết định chính sách được nhìn nhận từ nhiều góc độ, với dữ liệu đầy đủ hơn.

Ngày 21/6 năm nay đánh dấu cột mốc 100 năm “Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam”. Là những thế hệ làm nghề đi sau, lại hoạt động trong một chuyên ngành hẹp, khô khan và khó như “tài chính - ngân hàng”, chúng tôi vừa tự hào về ngày truyền thống, vừa cảm nhận rõ áp lực lớn lao.

Bởi lẽ, báo chí ngày nay đã được tích hợp đa phương tiện, đặc biệt là sự bùng nổ và thống trị của trí tuệ nhân tạo (AI). Thế hệ trẻ chúng tôi buộc phải tìm kiếm những hướng đi mới, đó là cập nhật phương pháp tác nghiệp hiện đại nhất nhưng vẫn không xa rời những giá trị truyền thống của nghề báo: tỉ mỉ, tiết chế cảm xúc và lập luận phải dựa trên cơ sở số liệu độc lập.

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 42-2024 phát hành ngày 16/06/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam