Việt Nam đang gia công hạt điều cho các nước châu Phi?

2 giờ trướcBài gốc

Dù ngành điều Việt Nam đang đứng trước cột mốc lịch sử với kim ngạch xuất khẩu vượt 5 tỉ USD trong năm 2025, nhưng Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) lại bày tỏ lo ngại sâu sắc về việc Việt Nam đang dần trở thành nơi gia công công đoạn khó cho các đối thủ cạnh tranh.

Thông tin trên được ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch Thường trực VINACAS, chia sẻ tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần 4-2025 do Báo Người Lao Động tổ chức sáng nay 31-12.

Ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS)

Kỷ lục chưa từng có

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, tính đến hết tháng 11-2025, kim ngạch xuất khẩu hạt điều đã đạt 4,95 tỷ USD, tăng 16,2% so với cùng kỳ. Với đà tăng trưởng này, chắc chắn kết thúc năm 2025, ngành điều sẽ vượt mốc 5 tỉ USD. Đây là con số kỷ lục lần đầu tiên được thiết lập trong lịch sử phát triển của ngành, bỏ xa mức 4 tỉ USD của năm 2024.

Tuy nhiên, đằng sau con số hào nhoáng này là một thực tế đáng lo. Ông Nhựt dẫn lại nhận định của TS Trần Du Lịch rằng: "Có những sản phẩm xuất khẩu mà chúng ta đang làm thuê cho người khác", và cho rằng ngành điều đang rơi đúng vào kịch bản này.

Thực tế, nguồn nguyên liệu trong nước hiện chỉ đáp ứng vỏn vẹn 10% nhu cầu chế biến, 90% còn lại Việt Nam phải phụ thuộc vào nhập khẩu từ Campuchia và các nước châu Phi. Điều đáng nói là các quốc gia châu Phi, "vựa" điều thô của thế giới đã thay đổi chiến lược.

Châu Phi học cách làm của Việt Nam

Khoảng 5 năm trở lại đây, các nước châu Phi không còn mặn mà xuất khẩu điều thô. Họ bắt đầu đầu tư nhà máy, giữ lại nguyên liệu để chế biến sâu nhằm gia tăng giá trị.

"Trong quy trình chế biến, máy móc công nghệ giải quyết được 70% khối lượng công việc – phần này châu Phi hoàn toàn làm được. Tuy nhiên, 30% còn lại là khâu xử lý thủ công, đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ để sản phẩm đạt chuẩn quốc tế thì Việt Nam vẫn đang làm tốt nhất" - ông Nhựt phân tích.

Chính vì chưa làm chủ được 30% công đoạn khó nhất này, các nước châu Phi đã đẩy phần việc này sang Việt Nam dưới dạng xuất khẩu nhân điều sơ chế. Do vậy, Việt Nam vô tình trở thành "công xưởng gia công", thực hiện khâu cuối cùng để hoàn thiện sản phẩm rồi xuất khẩu.

Hệ quả là lượng nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam tăng chóng mặt. Từ mức vài chục nghìn tấn năm 2020, đến 11 tháng đầu năm 2025, con số này đã vọt lên 150.000 tấn (tương đương 700.000 tấn điều thô). Trong khi đó, sản lượng điều thô nội địa của Việt Nam chỉ khoảng 100.000 tấn. Như vậy, các nước châu Phi thực tế đã chế biến nhiều hơn năng lực tự chủ của Việt Nam rất nhiều.

Cần hàng rào kỹ thuật để tự vệ

Lãnh đạo VINACAS cảnh báo nếu xu hướng này tiếp diễn, khi các đối thủ hoàn thiện chuỗi sản xuất, vai trò của Việt Nam sẽ bị lu mờ, ảnh hưởng trực tiếp đến tăng trưởng kinh tế.

Trước tình hình trên, VINACAS kiến nghị Chính phủ và các bộ ngành cần xem xét lại chính sách thuế. Cụ thể, không nên tiếp tục miễn thuế hoàn toàn đối với nhân điều nhập khẩu. Việc áp thuế sẽ giúp hạn chế lượng nhập khẩu ồ ạt, bảo vệ động lực sản xuất trong nước.

Đồng thời, Việt Nam nên tham khảo bài học từ Ấn Độ: áp dụng mức giá nhập khẩu tối thiểu hoặc thuế suất cao (Ấn Độ từng áp 25% với nhân điều từ Việt Nam) để bảo hộ nội địa.

Ngoài ra, ông Nhựt cũng đề xuất thiết lập các hàng rào kỹ thuật nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm và chất lượng. Điều này sẽ giúp ngăn chặn các lô hàng kém chất lượng, đồng thời chọn lọc các đối tác uy tín, giữ vững vị thế của hạt điều Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Thái Phương. Ảnh: Quang Liêm

Nguồn NLĐ : https://nld.com.vn/viet-nam-dang-gia-cong-hat-dieu-cho-cac-nuoc-chau-phi-19625123111255797.htm