Việt Nam và lợi thế phát triển AI từ 'con số 0'

2 giờ trướcBài gốc

Rủi ro AI không còn là giả định

Chiều 2.12, trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học – Công nghệ VinFuture 2025, tọa đàm “AI vì nhân loại: Đạo đức và an toàn AI trong kỷ nguyên mới” đã thảo luận sôi nổi về việc phát triển AI có trách nhiệm.

GS Yoshua Bengio – người được mệnh danh “cha đẻ của học sâu”, chủ nhân giải Turing 2018 dẫn chứng những mô phỏng gần đây cho thấy hệ thống AI có thể hành xử nguy hiểm như tống tiền, lừa dối hay ưu tiên sự tồn tại của chính nó thay vì an toàn con người.

Ông cũng cảnh báo về nguy cơ người dùng gắn bó cảm xúc quá mức với AI, dẫn đến những hệ quả tâm lý nghiêm trọng. Với các mô hình AI ngôn ngữ lớn, nếu không được kiểm soát đúng mức, có thể tự tối ưu theo cách khiến con người “mất quyền kiểm soát vào chính công nghệ mình tạo ra”.

GS Yoshua Bengio – người được mệnh danh “cha đẻ của học sâu”, chủ nhân giải Turing 2018

Gửi video thông điệp tới tọa đàm, GS Geoffrey Hinton – chủ nhân Giải Nobel Vật lý 2024 và được vinh danh là "Cha đẻ của AI", cho rằng AI đang phát triển rất nhanh, vừa mang lại lợi ích to lớn, vừa tiềm ẩn rủi ro.

“AI có thể giúp chăm sóc sức khỏe, giáo dục, thiết kế thuốc và phát triển vật liệu mới, nhưng cũng có thể tấn công mạng, gây nhiễu loạn bầu cử hoặc khiến hàng triệu người mất việc nếu xã hội không chuẩn bị kịp thời. Do đó, rủi ro đạo đức và an toàn không còn là giả định mà trở thành vấn đề hiện hữu”, GS Geoffrey Hinton nói.

PGS Lưu Anh Tuấn, Giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu Trí tuệ nhân tạo tại Trường Đại học VinUni cho hay, các mô hình AI ngôn ngữ lớn rất thành công nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro như tin giả, thiên kiến… nếu sử dụng tệp dữ liệu không công bằng. Trong khi đó, thông tin sai có thể lan truyền rất nhanh trên mạng xã hội và AI không giúp người dùng phân biệt được thật giả.

“Hệ thống AI gặp trục trặc, sự cố hoặc vi phạm thì ai sẽ là người chịu trách nhiệm? Việt Nam hiện có tình trạng lừa đảo trực tuyến, deepfake… và phần lớn xuất phát từ AI ngôn ngữ lớn”, ông Tuấn nói và đề nghị đặc biệt quan tâm đến vấn đề này, đồng thời phát triển AI đáng tin cậy với sự hội tụ của các yếu tố: an toàn, trách nhiệm giải trình, quyền riêng tư, minh bạch, công bằng, tính nhân văn.

Ông Toby Walsh, chuyên gia hàng đầu thế giới về AI tại Đại học New South Wales (Úc)

Ông Toby Walsh, chuyên gia hàng đầu thế giới về AI tại Đại học New South Wales (Úc) cho hay, Chính phủ Úc vừa công bố kế hoạch AI quốc gia và dành 30 triệu USD đầu tư cho AI an toàn.

“Dù Chính phủ Úc tạm thời không ban hành thêm luật mới về AI, nhưng AI trong tương lai sẽ tạo ra nhiều nguy cơ mới. Do đó các quy định là cần thiết. Chúng ta có thể điều tiết AI ở cấp quốc gia hoặc liên quốc gia, ví dụ như Đạo luật AI của Liên minh châu Âu”, ông Toby Walsh nêu.

AI phải phù hợp văn hóa Việt Nam

PGS Lưu Anh Tuấn cũng cho rằng hệ thống AI cần phù hợp với văn hóa và giá trị của Việt Nam. Văn hóa Việt Nam có sự đa dạng, đặc sắc, mỗi địa phương, vùng miền lại có giọng nói, phương ngữ đặc thù. Do vậy, các mô hình ngôn ngữ nước ngoài sẽ không hiểu hết được tiếng Việt.

“Chúng ta thiếu các mô hình thuần Việt, và vẫn phụ thuộc nhiều vào mô hình nước ngoài”, ông Tuấn nói.

Dù vậy, ông Tuấn cho hay Việt Nam cũng có nhiều lợi thế. Ví dụ như việc bắt đầu từ “con số 0” giúp Việt Nam có thể xây dựng lại nền móng một cách vững chắc, thống nhất, có thể đưa các yếu tố nhân văn và văn hóa vào ngay từ đầu.

PGS Lưu Anh Tuấn, Giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu Trí tuệ nhân tạo tại Trường Đại học VinUni

Là quốc gia đi sau, nhà khoa học này cũng cho rằng Việt Nam có thể áp dụng các thông lệ tốt trên thế giới để xây dựng AI đáng tin cậy.

“Chúng ta phải xây dựng bộ dữ liệu chất lượng cao, sạch, ít thiên kiến, bao quát các lĩnh vực. Ngoài ra, cần đưa vào tiếng nói, phương ngữ của các dân tộc thiểu số, vùng miền. Việt Nam cũng cần có cơ chế về đạo đức AI, tránh thông tin giả”, ông Tuấn nói.

Thứ trưởng Bộ KH-CN Bùi Thế Duy cho rằng AI chỉ thực sự phục vụ nhân loại khi được phát triển trên nền tảng đạo đức, minh bạch, có thể kiểm chứng và có trách nhiệm. Điều này đòi hỏi từ khâu thiết kế kỹ thuật đến khung pháp lý đều phải hướng đến việc bảo vệ con người và củng cố niềm tin xã hội.

Từ những trao đổi hôm nay, Thứ trưởng Duy cũng nhấn mạnh ba định hướng hành động lớn cho Việt Nam:

Một là, đẩy mạnh giáo dục và phát triển nhân tài AI, từ phổ cập kiến thức AI cho người dân đến đào tạo chuyên sâu đội ngũ chuyên gia. Nhân lực sẽ là yếu tố quyết định để AI của Việt Nam phát triển có trách nhiệm và bền vững.

Thứ trưởng Bộ KH-CN Bùi Thế Duy

Hai là, đẩy mạnh hợp tác đa ngành, quy tụ các nhà khoa học, chuyên gia, kỹ sư, bác sĩ, giảng viên và nhà hoạch định chính sách cùng tham gia thiết kế, thử nghiệm và giám sát hệ thống AI.

"Chỉ bằng sự kết nối trí tuệ từ nhiều lĩnh vực, chúng ta mới có thể chuyển những nguyên tắc đạo đức thành các chuẩn mực vận hành thực tế", ông Duy nói.

Ba là, tăng cường hợp tác quốc tế, học hỏi mô hình quản trị từ các nước đi trước và đóng góp vào nỗ lực toàn cầu về AI an toàn và nhân văn. Việt Nam sẽ tiếp tục tham gia chủ động trong các diễn đàn quốc tế và phối hợp cùng Quỹ VinFuture để đưa tiếng nói của mình vào các cuộc thảo luận lớn về tương lai của AI.

“Những chia sẻ hôm nay đã đặt nền móng để Việt Nam tiến nhanh, tiến chắc trong xây dựng AI có trách nhiệm, lấy con người làm trung tâm, phù hợp với giá trị văn hóa và chiến lược phát triển quốc gia. Tôi tin rằng với tinh thần hợp tác và khoa học của cộng đồng quốc tế, chúng ta sẽ cùng nhau xây dựng một tương lai trong đó AI là công cụ mạnh mẽ, nhưng luôn phục vụ con người và vì con người”, ông Duy nói.

Lam Thanh

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/viet-nam-va-loi-the-phat-trien-ai-tu-con-so-0-241805.html