Ảnh minh họa.
Kỳ vọng về việc nâng hạng đã tạo ra tâm lý lo lắng cao độ từ cả giới đầu tư tổ chức và cá nhân. Theo ghi nhận, VN-Index đã đi ngang trong tháng, trong khi đó, thanh khoản lại giảm đáng kể, từ 55,6 nghìn tỷ đồng trong tháng 8 xuống chỉ còn 39,7 nghìn tỷ đồng trong tháng 9.
Trong nhận định mới đây, Chứng khoán Vietcap bày tỏ tự tin về khả năng FTSE Russell sẽ công bố kết quả tích cực cho Việt Nam vào thứ Tư tuần tới.
Tiêu chí Chu kỳ Thanh toán (DvP): Hiện vẫn ở mức “Hạn chế” (“Restricted”) (cần phải đạt “Đạt” - “Pass” để được nâng hạng). Tiêu chí này liên quan đến yêu cầu ký quỹ trước giao dịch đối với các nhà đầu tư nước ngoài là tổ chức tức là tiền phải có đủ tại T+0 cho các lệnh mua.
Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 68 vào tháng 11/2024 để loại bỏ yêu cầu này và giới thiệu quy trình không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (“NPF”) mới. Trong 11 tháng qua, FTSE Russell đã đánh giá tính hiệu quả của quy trình NPF và ghi nhận phản hồi từ các bên tham gia thị trường. Vietcap tin rằng tiêu chí này có thể được nâng lên mức “Đạt”.
Tiêu chí Thanh toán – chi phí liên quan đến giao dịch thất bại: Được nâng từ “Chưa xếp hạng” (“Unrated”) lên “Hạn chế” (“Restricted”) vào tháng 3/2025 (cần phải đạt “Đạt” để được nâng hạng). Sau khi triển khai NPF, một quy trình xử lý giao dịch thất bại đã được thiết lập với giải thích rõ ràng về các thời hạn quan trọng và chi phí liên quan.
Việt Nam đã ghi nhận một trường hợp giao dịch thất bại đầu tiên và duy nhất vào tháng 12/2024. Công ty chứng khoán trong nước (Vietcap) đã tuân thủ các thủ tục và xử lý thành công. Giao dịch thất bại này cũng đóng vai trò là một tình huống kiểm nghiệm để FTSE Russell xác nhận tính thực tiễn của quy trình xử lý giao dịch thất bại. Vietcap tin rằng tiêu chí này hiện có thể được nâng lên mức “Đạt”.
Khi các quỹ chỉ số bổ sung cổ phiếu thị trường Việt Nam vào danh mục, liệu các công ty chứng khoán trong nước có đủ năng lực NPF cho việc triển khai ban đầu và tái cơ cấu danh mục không? Theo Vietcap câu trả lời này là có.
Trong số 82 Công ty chứng khoán tại Việt Nam, chỉ 10 công ty hiện đang cung cấp dịch vụ NPF cho các nhà đầu tư nước ngoài. Dựa trên giới hạn NPF theo quy định tức là 2 lần vốn chủ sở hữu của công ty chứng khoán trừ đi dư nợ cho vay ký quỹ, tổng năng lực NPF tối đa của 10 công ty này là 132 nghìn tỷ đồng tương đương 5 tỷ USD.
Khoảng 30 cổ phiếu Việt Nam sẽ được đưa bổ sung vào danh mục đầu tư của các quỹ chỉ số.
Nếu chỉ xét các công ty chứng khoán có thị phần nhà đầu tư nước ngoài thuộc top 3 (tức là chiếm 66% tổng thị phần nước ngoài – bao gồm Vietcap với >30%), thì tổng năng lực NPF tối đa khoảng 40 nghìn tỷ đồng (1,5 tỷ USD). Con số này đủ đáp ứng nhu cầu NPF của các quỹ chỉ số, vốn được ước tính sẽ mua vào ít nhất 1 tỷ USD cổ phiếu Việt Nam (trong cả trường hợp yêu cầu năng lực NPF là 1,5 tỷ USD hay 5 tỷ USD).
Ngoài ra, các quỹ chỉ số dự kiến sẽ đầu tư vào Việt Nam theo nhiều đợt (dự kiến 200–250 triệu USD qua 4-5 đợt thay vì một đợt 1 tỷ USD), giúp giảm thiểu mọi lo ngại về năng lực NPF.
Đối với quy trình mở tài khoản được cho là gánh nặng hành chính với nhà đầu tư nước ngoài, mới đây Ngân hàng Nhà nước đã gửi một công văn chính thức đến các ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài, yêu cầu tuân thủ các quy định mới được đề ra trong Thông tư 03 và Thông tư 25. Quy trình mở tài khoản nhờ đó dự kiến sẽ chỉ mất khoảng 2 tuần, tùy thuộc vào sự hợp tác giữa ngân hàng lưu ký trong nước và nhà đầu tư.
Việc nâng hạng thị trường Việt Nam lên Thị trường Mới nổi thứ cấp sẽ là một yếu tố hỗ trợ tích cực, đối trọng với lực bán ròng lớn của khối ngoại, vốn đang trên đà đạt hơn 9 tỷ USD từ năm 2023 đến năm 2025. Theo các công ty chứng khoán quốc tế, dòng vốn đầu tư ròng từ khối ngoại có thể đạt 6-8 tỷ USD hoặc thậm chí đạt 10 tỷ USD trong kịch bản tích cực. Các ước tính này bao gồm cả dòng vốn từ các quỹ chủ động và thụ động, trong đó dòng vốn từ các quỹ chủ động chiếm phần lớn.
Dựa trên nghiên cứu của Vietcap, Việt Nam được dự phóng sẽ có tỷ trọng 0,3% trong chỉ số FTSE Emerging Markets All Cap China A Inclusion Index ngoài việc được đưa vào các chỉ số FTSE khác.
Khoảng 30 cổ phiếu Việt Nam sẽ được đưa bổ sung vào danh mục đầu tư của các quỹ chỉ số. Dòng vốn từ các quỹ thụ động có thể đạt ít nhất 1 tỷ USD trong quá trình thực hiện.
FTSE Russell sàng lọc các cổ phiếu đủ điều kiện dựa trên các tiêu chí khác nhau như yêu cầu về tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối thiểu, quy mô, thanh khoản và tỷ lệ chuyển nhượng tự do (được xem xét hàng quý; bất kỳ tiêu chí nào bị vi phạm có thể bị loại khỏi chỉ số).
Thu Minh