Virus bại liệt: Nguy cơ xâm nhập trở lại và tầm quan trọng sống còn của vaccine

7 giờ trướcBài gốc

Dù Việt Nam được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận thanh toán bệnh bại liệt từ năm 2000, chúng ta vẫn đang đối mặt với thách thức lớn: Virus bại liệt chưa bị loại trừ hoàn toàn trên toàn cầu và có thể quay trở lại bất cứ lúc nào nếu tỷ lệ tiêm chủng không được duy trì ở mức cao.

NỘI DUNG:

1. Virus bại liệt nguy hiểm như thế nào?

2. Vì sao Việt Nam có nguy cơ cao dù đã thanh toán bệnh bại liệt?

3. Dữ liệu lịch sử cho thấy tác động không thể phủ nhận của vaccine

4. Nhận biết sớm triệu chứng bại liệt

5. Cần làm gì để ngăn chặn nguy cơ xâm nhập?

6. Cha mẹ và cộng đồng cần làm gì?

1. Virus bại liệt nguy hiểm như thế nào?

Bệnh bại liệt (Poliomyelitis) do virus bại liệt (poliovirus) gây ra, một loại virus thuộc nhóm enterovirus, lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa (phân, miệng). Phần lớn người nhiễm không có triệu chứng, nhưng khoảng 1/200 trường hợp có thể dẫn đến liệt mềm cấp tính, thường ở chi dưới.

Trong những ca nặng hơn, virus tấn công tủy sống và vùng não điều khiển hô hấp, gây suy hô hấp cấp tính và có thể tử vong. Trước khi có vaccine, bại liệt từng gây ra những đại dịch lớn trên toàn thế giới, khiến hàng trăm nghìn trẻ em liệt suốt đời mỗi năm.

Theo CDC Hoa Kỳ, không có thuốc điều trị đặc hiệu với virus bại liệt, phòng bệnh bằng vaccine là cách duy nhất bảo vệ con người khỏi nguy cơ liệt và tử vong.

WHO đánh giá Việt Nam là quốc gia có nguy cơ cao xâm nhập virus bại liệt.

2. Vì sao Việt Nam có nguy cơ cao dù đã thanh toán bệnh bại liệt?

WHO đánh giá Việt Nam là quốc gia có nguy cơ cao xâm nhập virus bại liệt do nhiều yếu tố:

Virus vẫn lưu hành ở một số quốc gia

Dù phần lớn thế giới đã kiểm soát bại liệt, nhưng virus hoang dại (WPV) vẫn còn tồn tại ở một số quốc gia như Afghanistan và Pakistan. Ngoài ra, trên thế giới cũng ghi nhận sự lưu hành của virus bại liệt nguồn gốc vaccine (cVDPV) ở các nước có tỷ lệ tiêm chủng thấp.

Virus có thể xâm nhập qua du lịch, giao thương hoặc di biến động dân cư.

Tỷ lệ tiêm chủng giảm cục bộ

Một số địa phương giảm tỷ lệ tiêm phòng do dịch COVID–19, di cư, khó khăn trong tiếp cận y tế hoặc tâm lý e ngại vaccine. Chỉ một "khoảng trống miễn dịch" nhỏ cũng tạo điều kiện cho virus xâm nhập và lây lan.

Môi trường thuận lợi cho virus phát tán

Poliovirus có thể tồn tại nhiều tuần trong môi trường, đặc biệt ở các khu vực vệ sinh còn hạn chế, tạo điều kiện bùng phát dịch.

3. Dữ liệu lịch sử cho thấy tác động không thể phủ nhận của vaccine

Có hai loại vaccine phòng bại liệt:

Vaccine bại liệt đơn độc

OPV (uống): Chứa virus sống đã làm yếu, dùng dưới dạng nhỏ uống, có thể gồm 1 - 3 týp virus bại liệt.
IPV (tiêm): Chứa virus bại liệt bất hoạt (không thể nhân lên), gồm 3 týp virus; tiêm vào tay hoặc chân tùy độ tuổi.

Vaccine bại liệt phối hợp

Các nhà sản xuất đã tích hợp thành phần phòng bệnh bại liệt vào nhiều vaccine phối hợp để tăng hiệu quả phòng bệnh:

Tetraxim (4 trong 1): Bại liệt, uốn ván, bạch hầu, ho gà.
Pentaxim (5 trong 1): Bại liệt, uốn ván, bạch hầu, ho gà, Hib.
Infanrix Hexa / Hexaxim (6 trong 1): Bại liệt, ho gà, bạch hầu, uốn ván, viêm gan B, Hib.

Việc lựa chọn vaccine dựa trên nhu cầu sức khỏe và điều kiện chi phí. Người tiêm nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để chọn loại phù hợp.

Dữ liệu lịch sử cho thấy tác động không thể phủ nhận của vaccine. Trước năm 1955 (khi vaccine được phát triển), mỗi năm có hàng trăm ngàn ca bại liệt và hàng chục ngàn ca tử vong. Sau khi các quốc gia triển khai vaccine diện rộng, tỷ lệ mắc giảm trên 99%.

Theo CDC Hoa Kỳ ghi nhận hơn 35.000 ca bại liệt năm 1953, nhưng đến cuối thập niên 1970, số ca gần như bằng 0. Không có vaccine, bại liệt chắc chắn sẽ quay trở lại, nhất là ở những khu vực tiêm chủng thấp.

Đưa trẻ đi tiêm vaccine đầy đủ chính là góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

4. Nhận biết sớm triệu chứng bại liệt

Mặc dù phần lớn ca nhiễm không có triệu chứng, nhưng người bệnh có thể gặp:

Sốt, mệt mỏi
Đau họng, đau đầu
Buồn nôn
Cứng gáy
Đau cơ

Các dấu hiệu nguy hiểm cần xử trí khẩn cấp:

Liệt mặt, liệt tay hoặc chân
Khó thở
Yếu cơ tiến triển nhanh...

5. Cần làm gì để ngăn chặn nguy cơ xâm nhập?

Theo Bộ Y tế, các nội dung cần triển khai khẩn cấp gồm:

Tăng cường giám sát bệnh bại liệt và hội chứng liệt mềm cấp (AFP surveillance).
Đảm bảo mọi trẻ em đều được tiêm đầy đủ vaccine IPV theo lịch.
Rà soát các khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp.
Sẵn sàng tổ chức chiến dịch tiêm bổ sung nếu có ca nghi ngờ hoặc virus phát hiện từ môi trường.
Truyền thông rộng rãi để phụ huynh đưa trẻ đi tiêm đúng lịch...

6. Cha mẹ và cộng đồng cần làm gì?

- Đưa trẻ đi tiêm đầy đủ, đúng lịch: Đây là biện pháp quan trọng nhất để tránh bại liệt.

- Tuyệt đối không trì hoãn tiêm chủng: Ngay cả khi trẻ bị ho nhẹ, sốt nhẹ vẫn có thể tiêm vaccine nếu bác sĩ đánh giá an toàn.

- Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường: Rửa tay bằng xà phòng, xử lý phân đúng cách, đảm bảo nước sạch.

- Theo dõi thông tin chính thống: Tin giả về vaccine có thể khiến nhiều gia đình trì hoãn tiêm, tạo ra lỗ hổng miễn dịch nguy hiểm.

Mỗi gia đình đưa trẻ đi tiêm đầy đủ chính là góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giữ vững thành quả thanh toán bại liệt mà Việt Nam đã nỗ lực hơn 20 năm để đạt được.

Bại liệt là bệnh có thể phòng ngừa hoàn toàn nhưng vẫn có nguy cơ quay trở lại nếu chúng ta lơ là. WHO đánh giá Việt Nam đang ở mức nguy cơ cao xâm nhập virus bại liệt, do đó việc tăng cường tiêm chủng là nhiệm vụ cấp thiết. Vaccine IPV là phương pháp an toàn và hiệu quả nhất để bảo vệ trẻ em khỏi nguy cơ liệt suốt đời.

Nguyễn Mạnh Hùng

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/virus-bai-liet-nguy-co-xam-nhap-tro-lai-va-tam-quan-trong-song-con-cua-vaccine-169251114111159864.htm