Trong hành trình làm cha mẹ, không phải lúc nào chúng ta cũng băn khoăn về những điều lớn lao. Đôi khi, chỉ một quyết định tưởng rất bình thường là chọn trường cho con, tăng hay giảm học phí, sinh thêm bé thứ hai cũng đủ khiến cả gia đình đứng trước một ngã rẽ không dễ chọn.
Bởi giáo dục không chỉ là nơi gửi gắm tương lai của con, mà còn là phép thử cân bằng giữa tình yêu, khả năng tài chính và những ưu tiên dài hạn của mỗi gia đình. Chính vì vậy, câu hỏi “Nên đầu tư bao nhiêu cho giáo dục con cái?” chưa bao giờ đơn giản. Nó phản chiếu thu nhập, lối sống, kỳ vọng, và cả những nỗi lo thầm lặng mà cha mẹ hiếm khi nói thành lời.
NÊN ĐẦU TƯ BAO NHIÊU CHO GIÁO DỤC CON CÁI?
Khi đứng trước những ngã rẽ quan trọng của việc nuôi dạy con, đặc biệt là trong giai đoạn chuẩn bị sinh thêm bé thứ hai, một phụ huynh đã mở lòng chia sẻ nỗi lo lắng rất thật về tài chính, định hướng giáo dục và những điều đang khiến mình day dứt.
“Thường mọi người đầu tư bao nhiêu phần trăm cho giáo dục ạ? Nhà mình thu nhập tầm 80 triệu đồng. Đã có nhà, ô tô, 1 mảnh đất nhỏ và sổ tiết kiệm. Vẫn nợ ngân hàng tầm 1 tỷ, lãi suất 6%.
Mình đang cho con học 9 triệu đồng/tháng. Duy trì ở mức này thì mình thấy ổn. Tuy nhiên năm tới mình muốn sinh thêm bé thứ 2, đồng thời con mình sẽ lên lớp 1. Mình nghỉ sinh sẽ giảm thu nhập còn tầm 70 triệu đồng và tốn thêm 1 khoản cho bé thứ 2 tầm 7 – 8 triệu/tháng.
Với tình hình kinh tế như thế này thì việc cho bé học trường song ngữ tầm 12 triệu đồng/tháng có quá sức không mọi người? (gia đình xác định sau này sẽ cho bé du học ạ, có người thân nước ngoài). Ai trải nghiệm tiểu học tư nhân song ngữ thì cho mình lời khuyên với.
Con mình đang học song ngữ, tiếng Anh bé khá tốt. Giờ nếu về trường công mình nghĩ sẽ ít có điều kiện cho bé tiếp tục phát triển ngoại ngữ. Mình thấy hơi phí mấy năm qua. Nếu cho đi trung tâm Anh ngữ bên ngoài thì nếu mình sinh bé thứ 2 sẽ không ai đưa đón”, chủ bài đăng chia sẻ lên hội nhóm.
Một phụ huynh chia sẻ thấy hơi phí nếu chuyển con từ trường song ngữ sang trường công vì nghĩ sẽ ít có điều kiện cho bé tiếp tục phát triển ngoại ngữ (Ảnh minh họa)
Ngay sau chia sẻ này, một người khác lên tiếng với quan điểm khá rõ ràng về tầm quan trọng của những năm đầu đời: “Quan điểm của mình là giáo dục giai đoạn đầu đời của con rất rất quan trọng. Chi trả được thì nên chi trả cho con học đúng theo mong muốn và định hướng của gia đình, đừng nên quá vội lo xa mà làm hỏng khởi đầu của con bạn ạ.
Dĩ nhiên không phải cứ đắt hơn là tốt hơn, bạn vẫn phải chọn lựa kỹ càng, nhưng môi trường giữa công và tư hoàn toàn khác nhau. Những người học công bảo "vẫn ổn" là vì họ không có gì để so sánh, chứ con đầu của mình bị mất 2 năm đầu học ở trường kém hơn do nghĩ chỉ cần gần nhà, chi phí hợp lý là được. Đến khi cho con chuyển sang một môi trường tốt hơn thì mình quá sức hối hận vì để lỡ mất 2 năm đầu của con bạn ạ”.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến mang tính cân bằng hơn, nhấn mạnh rằng con đường đạt được ngoại ngữ giỏi không chỉ nằm ở trường song ngữ.
“Không nhất thiết phải học trường song ngữ đâu. Cho bé học trung tâm và rèn tự học. Bạn mình xuất thân con nhà nghèo, đa phần toàn tự học, vậy mà tiếng trung tiếng anh lưu loát. Giờ làm hướng dẫn viên du lịch quốc tế 2 ngôn ngữ. Về văn hóa và trình độ không thua kém 1 chút gì luôn, học đại học danh tiếng ấy chứ. Còn nếu gia đình có điều kiện thì theo học thôi”.
“Riêng nhà em thì cho bé học trường công. Kèm theo đó là học môn năng khiếu bé thích với học tiếng anh kèm 1:1 mình thuê người về. Cũng với chi phí tầm ấy. Nói chung cách nào thấy con mình học hiệu quả là được. Trường công chi phí học không cao nên mỗi tháng cứ mặc định em sẽ dẫn bé đi 1 nơi, có thể tìm hiểu lịch sử (địa đạo, bảo tàng chứng tích chiến tranh... có kèm người hướng dẫn giới thiệu cho bé biết), khám phá thiên nhiên hoặc làm gì đó miễn trong khả năng với cả điều kiện của mình. Nói chung ba mẹ nào cũng muốn con mình phát triển tốt nhất thôi đúng không nè”, một phụ huynh khác thì chia sẻ góc nhìn dựa trên trải nghiệm thực tế của gia đình mình khi theo trường công.
Bên cạnh đó, có người phân tích tính khả thi một cách thận trọng hơn, đặc biệt khi gia đình đã có định hướng du học: “Thu nhập hiện tại cho cả hai con học song ngữ cũng được. Nếu trừ tiền học thêm trung tâm ngoài thì cũng không chênh học công là bao. Tuy nhiên bạn cần xác định luôn khoản tiền sau này sẽ cho con đi du học và tiết kiệm từ bây giờ thì mới biết được là đầu tư song ngữ có quá sức không. Vì đó cũng chỉ là ngoại ngữ, sau này con còn phải học thêm các kiến thức khác và luyện thi nữa. Nếu thấy lộ trình vẫn ổn, thu nhập ổn định thì cứ tiếp tục ạ”.
Không chỉ vậy, một số người còn chia sẻ câu chuyện gia đình mình từ góc độ thu nhập thấp hơn nhưng có cách tổ chức giáo dục rất hiệu quả.
“Nhà mình tổng thu nhập 28 triệu đồng, giáo dục 2 con học trường công nên tính cả tiền ăn chỉ khoảng 7%, tiết kiệm khoảng 40 - 50% còn lại chi phí phát sinh ốm đau bệnh tật, ăn uống không đáng mấy, hiếu hỉ... hoặc thêm năng khiếu ngoài, thể thao bơi lội, patin, đàn. Tiếng anh và tiếng trung vẫn tốt hơn bé học lớp 5 học giỏi của trường và đi học thêm ở các trung tâm từ nhỏ. Phương châm là tự học và tự giác, kỹ năng sống mới là quan trọng. Nếu thu nhập nhà mình có tăng lên 50 hoặc 80 triệu đồng hoặc 100 triệu đồng thì mình sẽ vẫn chọn trường công, để tiền đó đưa con đi du lịch đây đó khám phá cuộc sống và dành nhiều thời gian bên con hơn!”.
“Nhà tôi đầu tư 50% cho giáo dục. Thu nhập 2 vợ chồng tầm 50 triệu, 2 đứa học hết tầm 25 triệu, sinh hoạt phí tầm 15, còn 10 triệu tiết kiệm để phòng rủi ro. Nhà tôi có nhà chung cư, xe ô tô, không có ý định tích thêm bất động sản gì, chỉ tập trung nuôi dạy con cái. Đầu tư bao nhiêu cho giáo dục phụ thuộc vào quan điểm và định hướng của từng gia đình. Tôi quan niệm rõ ràng đầu tư vào con người, không tích sản để dành cho con”, một phụ huynh khác nêu quan điểm đầu tư rõ ràng, nghiêng hẳn về việc ưu tiên giáo dục hơn vật chất.
CÔNG THỨC TỐI ƯU HÓA KHOẢN ĐẦU TƯ LỚN NHẤT ĐỜI CHA MẸ
Việc đầu tư cho giáo dục của con cái nên bắt đầu càng sớm càng tốt bởi yếu tố lãi kép giúp giảm áp lực tài chính về sau.
Theo phân tích của Vanguard trong các tài liệu hướng dẫn về tiết kiệm đại học, khi cha mẹ tiết kiệm ngay từ những năm đầu đời của trẻ, mức đóng góp hằng năm có thể thấp hơn nhiều so với việc bắt đầu khi con đã gần đến tuổi vào đại học. Nghiên cứu của họ cho thấy thời gian là yếu tố quyết định trong việc đạt được mục tiêu tài chính cho giáo dục tương lai của trẻ.
Một trong những khuyến nghị thực tiễn nhất cho rằng cha mẹ có thể sử dụng quy tắc 3%, tức tiết kiệm khoảng 3% thu nhập hộ gia đình mỗi năm cho mỗi con nhằm chuẩn bị cho chi phí học đại học.
Đây không phải là con số cố định cho mọi gia đình nhưng được coi là một điểm tham chiếu hữu ích dựa trên nhiều mô hình tài chính và mức tăng học phí phổ biến tại các nước phát triển. Quy tắc này giúp cha mẹ có một tỷ lệ cụ thể dễ áp dụng, thay vì phải ước tính quá nhiều con số phức tạp.
Song song với việc đầu tư cho giáo dục, các chuyên gia tài chính cũng khuyến nghị nên đặt giáo dục trong bức tranh tổng thể của tài chính gia đình. Theo các hướng dẫn quản lý tài chính cá nhân, tỷ lệ tiết kiệm lý tưởng cho toàn bộ mục tiêu dài hạn của một gia đình nằm trong khoảng 10 – 20% thu nhập.
Điều này nghĩa là cha mẹ cần phân bổ hợp lý giữa giáo dục, hưu trí và quỹ dự phòng, để tránh tình trạng dồn toàn bộ nguồn lực vào giáo dục mà không đảm bảo an toàn tài chính lâu dài cho cả gia đình.
Có rất nhiều lựa chọn công cụ đầu tư tài khoản giáo dục chuyên biệt, tài khoản đầu tư thông thường hoặc các dạng quỹ có ưu đãi thuế. Mỗi công cụ có mức sinh lời và rủi ro khác nhau. Do đó việc chọn lựa cần dựa trên thời gian đầu tư, khả năng tài chính và mức chấp nhận rủi ro của gia đình. Dù ở quốc gia nào, nguyên tắc chung vẫn là đa dạng hóa và theo dõi định kỳ để đảm bảo quỹ giáo dục tăng trưởng ổn định.
Trong mô hình quản lý tài chính cá nhân 6 chiếc lọ (JARS System), thu nhập của một cá nhân hoặc gia đình nên được chia vào 6 lọ với các mục đích khác nhau. Một trong những lọ quan trọng là lọ giáo dục, thường ký hiệu là EDU.
Theo hướng dẫn phổ biến trong mô hình này, gia đình nên dành khoảng 10% tổng thu nhập vào lọ EDU để phục vụ mục tiêu học tập dài hạn của bản thân hoặc con cái. Việc dành ra 10% mang tính nguyên tắc và dễ áp dụng, giúp bảo đảm rằng dù thu nhập tăng hay giảm, gia đình vẫn ưu tiên một phần ổn định cho giáo dục.
Trong mô hình quản lý tài chính cá nhân 6 chiếc lọ, gia đình nên dành khoảng 10% tổng thu nhập vào lọ giáo dục
Mô hình 6 lọ thường được nhấn mạnh ở khía cạnh kỷ luật tài chính, nghĩa là điều quan trọng không chỉ là con số phần trăm mà là sự duy trì đều đặn, lâu dài để hình thành nguồn vốn bền vững cho việc học hành.
Khuyến nghị của T. Rowe Price, một trong những công ty quản lý tài chính và quỹ đầu tư lớn tại Mỹ lại tiếp cận vấn đề từ góc độ thực tế của chi phí đại học. Thay vì đặt mục tiêu chi trả toàn bộ, T. Rowe Price đề xuất rằng các gia đình nên hướng tới việc tiết kiệm khoảng 50% chi phí đại học dự kiến của con.
Mục tiêu 50% này xuất phát từ thống kê tài chính giáo dục tại Mỹ, cho thấy rằng phần còn lại thường được bù đắp bởi học bổng, khoản đóng góp từ thu nhập hàng năm khi con đi học hoặc các hình thức hỗ trợ, vay ưu đãi dành cho sinh viên.
Quan điểm của T. Rowe Price nhấn mạnh việc cố gắng tiết kiệm đủ 100% chi phí đại học không chỉ rất khó với đa số gia đình mà còn không cần thiết. Thay vào đó, có một điểm cân bằng hợp lý giữa tiết kiệm, khả năng trả từ dòng tiền trong tương lai và các nguồn hỗ trợ khác.
Một nguồn tham khảo khác là hướng dẫn từ SavingForCollege, trang chuyên về lập kế hoạch chi trả đại học tại Mỹ. SavingForCollege đưa ra một quy tắc rất thực tế và dễ áp dụng là cha mẹ nên tiết kiệm khoảng 1/3 (33%) chi phí học phí dự kiến của con.
Theo cách tiếp cận này, 1/3 còn lại có thể đến từ thu nhập của cha mẹ trong giai đoạn con đang học và 1/3 cuối cùng có thể đến từ các nguồn khác như học bổng, hỗ trợ của trường học hoặc các hình thức vay sinh viên.
Quy tắc này được thiết kế để phù hợp với những gia đình có thu nhập trung bình đến khá, vốn khó có thể chịu gánh nặng tiết kiệm toàn bộ chi phí giáo dục nhưng vẫn muốn đảm bảo rằng con có nền tảng tài chính nhất định khi bước vào đại học.
Nhìn chung, việc gia đình lựa chọn mô hình nào sẽ phụ thuộc vào thu nhập, mục tiêu giáo dục, mức kỳ vọng về trường học và khả năng tiết kiệm dài hạn. Điều quan trọng là dù áp dụng mô hình nào, gia đình cũng cần duy trì sự đều đặn, linh hoạt và theo dõi định kỳ để điều chỉnh theo hoàn cảnh thực tế.
Hạ Vy