Với mùa thu Nha Trang

7 giờ trướcBài gốc

Nha Trang mùa thu này trời vẫn xanh đến ngát lòng. Màu xanh khiến tôi nghĩ về mùa thu của 80 năm trước. Mùa thu năm 1945 lịch sử. Có một sự liên tưởng tình cờ mà vô cùng thú vị. Sáng 17-8-1945, người Hà Nội đã biến cuộc mít tinh do chính quyền thân Nhật tổ chức tại Nhà hát Lớn Hà Nội thành một cuộc tuần hành với cả “một biển người”. Dòng người diễu hành qua các tuyến phố của Hà Nội như: Tràng Tiền, Hàng Đào, Hàng Ngang, Đồng Xuân... hô vang khẩu hiệu “Ủng hộ Việt Minh”, “Đả đảo bù nhìn”, “Việt Nam hoàn toàn độc lập”. Sáng sớm 19-8, cả Hà Nội rực rỡ cờ đỏ sao vàng. Quần chúng như nước vỡ bờ, tiến hành cuộc nổi dậy giành chính quyền về tay nhân dân mà không tốn một viên đạn. Cũng vào ngày 19-8-1945, nhân dân phố biển Nha Trang đã nhất tề đứng lên tự quyết định vận mệnh của mình.

Tượng đài 23 tháng 10 tại Công viên 23 tháng 10, nay thuộc phường Tây Nha Trang (Khánh Hòa).

Ông bạn tôi vừa quen khi đang đi dạo ngoài bãi biển tên là Thuận, là một cư dân Nha Trang đã hơn bốn mươi năm qua, nhưng gốc gác lại cùng quê với tôi, tỉnh Hưng Yên-xứ nhãn lồng. Trong câu chuyện với tôi, nhất là khi nhận ra nhau là đồng hương, ông Thuận đã nhiệt thành giới thiệu với tôi về phố biển xinh đẹp này.

Ông Thuận cho hay: “Danh xưng "Nha Trang" được cho là biến âm từ "Ea Trang", "Ya Trang" hay "Ja Trang". Theo tiếng của người Chăm, "Ea", "Ya" hay "Ja" đều có nghĩa là "dòng sông". Còn "Trang" có nghĩa là "lau sậy" đấy ông ạ”.

Nha Trang được coi là vùng đất lạ, quý hiếm, bởi có "Tứ thủy triều quy, tứ thú tụ", nghĩa là bốn mặt có nước bao bọc, có bốn quả núi mang hình bốn con thú hội tụ, che chở. Chính sự đa dạng về địa hình với đồng bằng, đồi núi và các đảo đã tạo cho Nha Trang những danh lam thắng cảnh tuyệt đẹp.

2. Ông bạn tên Thuận khoát tay chỉ lên vòm trời xanh rồi kể: “Tôi đã nhiều năm được đón mùa thu Nha Trang ông ạ. Nhưng mỗi lần đều có những cảm nhận mới mẻ”. Theo như câu chuyện của ông Thuận thì ông cũng đã đọc nhiều lần cuốn “Lịch sử Đảng bộ Khánh Hòa” cùng cuốn hồi ký “Mặt trận Nha Trang-Khánh Hòa”. Hai cuốn sách quý đó đã cho ông Thuận hiểu sâu, hiểu kỹ về truyền thống đấu tranh cách mạng của vùng đất này.

Theo đó thì: Sau ngày Nhật đảo chính Pháp (9-3-1945), phong trào Việt Minh ở Khánh Hòa phát triển rộng rãi trong viên chức các sở công và tư, trong giới công thương, công nhân, lao động, những người buôn bán nhỏ. Đặc biệt, nhiều công chức cấp cao và trí thức có tên tuổi tại Nha Trang cũng hăng hái tham gia. Liên đoàn Thanh niên Khánh Hòa có hơn 2.000 đoàn viên, với nòng cốt là thanh niên cứu quốc, đã có nhiều hoạt động tích cực như: Tổ chức diễn thuyết về những gương liệt sĩ, anh hùng dân tộc để khơi gợi lòng yêu nước, tinh thần độc lập dân tộc. Chính lực lượng thanh niên này đã đóng vai trò quan trọng trong khởi nghĩa giành chính quyền ở Nha Trang.

Hai lần tới Nha Trang trước và cả lần thứ ba này, tôi đều đến thăm sân vận động 19-8 Nha Trang. Tôi đứng lặng hồi lâu, dòng hồi ức lịch sử đã đưa tôi nghĩ về thời điểm đầu tháng 8-1945. Theo đó, từ đêm 12-8-1945, lãnh đạo Việt Minh tỉnh Khánh Hòa đã họp và thống nhất: “Phải tận dụng thời cơ để phát động khởi nghĩa trong toàn tỉnh”. Chủ trương đó phải nói là nhạy bén, nắm chắc tình hình và sát thực tế. Cũng xin nói thêm rằng: Đến ngày 13-8-1945, từ Tân Trào-Thủ đô Khu giải phóng, lệnh Tổng khởi nghĩa mới chính thức được ban bố. Và cũng như ở Hà Nội, vào thời điểm ấy lệnh khởi nghĩa chưa thể “về” tới địa phương.

Một “Kế hoạch khởi nghĩa tại Nha Trang” được vạch ra một cách chu đáo, tỉ mỉ từ đêm 17-8. Tất cả các tổ chức như: Thanh niên cứu quốc, Phụ nữ cứu quốc, công thương gia, tự vệ chiến đấu đều được lệnh bí mật chuẩn bị khởi nghĩa.

Vậy là cùng với nhân dân Hà Nội, từ sáng 19-8-1945, cán bộ Việt Minh tỉnh Khánh Hòa đã khôn khéo thực hiện những cuộc gặp với chỉ huy các đơn vị quân đội Nhật. Buổi chiều 19-8-1945, tổng khởi nghĩa ở Nha Trang chính thức nổ ra. Bắt đầu bằng việc hạ cờ của chính quyền cũ và lá cờ đỏ sao vàng được kéo lên trong tiếng hò reo vang dội của quần chúng. Sân vận động Nha Trang phút chốc trở thành “trung tâm” của cách mạng. Quần chúng nhân dân thị xã đều đổ về đây, hân hoan và hừng hực khí thế nổi dậy. Đồng chí Đào Thiện Thi thay mặt lãnh đạo Việt Minh tỉnh bước lên diễn đàn tuyên bố: Xóa bỏ chính quyền bù nhìn tỉnh, chính quyền từ nay thuộc về Mặt trận Việt Minh và kêu gọi đồng bào ủng hộ Mặt trận Việt Minh, ủng hộ chính quyền cách mạng.

3. Từ mùa thu ấy, Nha Trang thực sự về tay nhân dân. Nhưng niềm vui đó không được bao lâu thì nhân dân phố biển Nha Trang một lần nữa lại đứng lên. Lần đứng lên này là đứng lên để bảo vệ thành quả cách mạng vừa giành được và sau đó là cùng nhân dân cả nước làm “cuộc kháng chiến trường kỳ và anh dũng của dân tộc”.

Tôi không biết đã bao nhiêu lần xúc động mỗi khi xem lại những hình ảnh “Đoàn quân Nam tiến” xuất phát từ ga Hàng Cỏ, Hà Nội. Hình ảnh những chiến sĩ non trẻ cả về tuổi đời và tuổi quân lên tàu vào chi viện cho miền Nam “đi trước về sau”.

Sau khi nhân dân cả nước ta đồng loạt đứng lên tổng khởi nghĩa và giành chính quyền thì cũng là lúc thực dân Pháp không từ bỏ dã tâm xâm lược nước ta một lần nữa. Chỉ sau đúng 3 tuần được hưởng cuộc sống tự do thì vào ngày 23-9-1945, nhân dân Sài Gòn-Gia Định đã bước vào cuộc chiến đấu chống quân Pháp xâm lược. Và cũng đúng một tháng sau, ngày 23-10-1945, quân dân Nha Trang-Khánh Hòa đã nắm chắc tay súng, vững vàng chiến đấu chống quân Pháp quay trở lại xâm lược.

Trước tình hình quân Pháp có những hành động khiêu khích, các đơn vị bộ đội của thị xã Nha Trang được giao nhiệm vụ tiến công các mục tiêu đã định. “Đoàn quân Nam tiến” cũng vừa kịp tới ga Nha Trang, đã khẩn trương cùng với các đơn vị bộ đội chủ lực của tỉnh Khánh Hòa, được bố trí sẵn ven bờ sông, đường sắt, các điểm cao ở mặt Bắc và Tây thị xã.

Đúng 3 giờ sáng 23-10-1945, hiệu lệnh tấn công được phát ra từ một khối thuốc nổ lớn đặt bên ngoài hầm xe lửa số 1. Một loạt vị trí địch bị lực lượng ta tấn công: Khu vực nhà ga xe lửa, nhà đèn, khu Bình Tân. Ở khu vực nhà ga, sau vài phút nổ súng, ta đã làm chủ trận địa, tiêu diệt toàn bộ quân địch, thu vũ khí.

Thu này, tôi lại được đứng ngước nhìn đất trời Nha Trang đang rạo rực trong năm 2025, năm kỷ niệm tròn 80 năm người dân phố biển đứng lên làm cuộc cách mạng giành chính quyền và cũng tròn 80 năm người dân nơi đây nắm chắc tay súng bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ và anh dũng của dân tộc.

Bài và ảnh: TỪ ĐỖ

Nguồn QĐND : https://www.qdnd.vn/80-nam-cach-mang-thang-tam-va-quoc-khanh-2-9/voi-mua-thu-nha-trang-843086