Vòng xoáy khó thoát của những người trẻ 'giữa tháng hết lương'

2 giờ trướcBài gốc

Nhiều người trẻ sống theo kiểu YOLO, đầu háng nhận lương, giữa tháng là hết tiền. Ảnh minh họa: Phương Lâm.

Kiều Ngọc (26 tuổi), nhân viên văn phòng với mức lương 15 triệu đồng/tháng tại Hà Nội, thừa nhận cô thường “thủng ví” ngay từ giữa tháng.

Mỗi sáng, Ngọc bắt đầu ngày làm việc bằng một ly cà phê đắt tiền, cuối tuần lại hẹn bạn bè đi quán mới để chụp ảnh check-in. Tủ quần áo của cô liên tục đầy thêm sau mỗi đợt săn sale, dù nhiều món mới mua vẫn còn nguyên tem. Những chuyến du lịch ngắn ngày, đặt vé theo cảm hứng, cũng chiếm phần không nhỏ trong thu nhập của cô.

Ngọc bảo rằng mình còn trẻ, “kiếm được bao nhiêu thì tận hưởng bấy nhiêu”, nhưng đến lúc trả nợ thẻ tín dụng, cô lại chật vật xoay xở.

Câu chuyện của Kiều Ngọc không phải trường hợp cá biệt. Không ít người trẻ đang chọn sống theo tinh thần “hôm nay vui đã”, chi tiêu mạnh tay mà thiếu kế hoạch dài hạn. Tuy nhiên theo chuyên gia, xu hướng này có thể dẫn đến những hậu quả về sau ở cả tài chính và tinh thần.

Ngày càng bùng nổ

Bà Mina Chung - nhà sáng lập nền tảng Money with Mina với mục tiêu chia sẻ hiểu biết tài chính cho phụ nữ - nhận định lối sống YOLO (Bạn chỉ sống một lần) không phải hiện tượng mới. Thế hệ nào cũng sẽ có một nhóm người thích trải nghiệm và khám phá, sẵn sàng chi nhiều tiền vào những hoạt động và lối sống này.

Các bạn trẻ hiện nay, đặc biệt khi có gia đình hậu thuẫn về kinh tế, có thể có trải nghiệm càng sớm càng tốt. Xu hướng chi mạnh cho những đam mê, sở thích cũng được chia sẻ nhiều hơn khi mạng xã hội bùng nổ.

Tiến sĩ Lê Minh, giảng viên tâm lý tại ĐH Thủ đô Hà Nội, cũng có chung quan điểm. Anh nhận xét thanh niên ở mọi thời đều có xu hướng muốn sống trọn vẹn, nhưng ngày nay hành vi ấy được khuếch đại bởi hiện tượng “so sánh xã hội hướng lên”, bởi người trẻ dễ cảm thấy mình “thua kém” khi nhìn thấy người khác tận hưởng cuộc sống tốt hơn.

“Tâm lý học hành vi chỉ ra rằng những trải nghiệm như du lịch hay học hỏi thường đem lại mức độ hài lòng lâu dài hơn các sản phẩm vật chất. Do đó, YOLO có mặt tích cực: thúc đẩy người trẻ mở rộng thế giới và phát triển bản thân”, anh nói.

Tâm lý tự thưởng, chi tiêu không cần lo ngày mai của nhiều người trẻ không phải hiện tượng mới. Ảnh minh họa: Phương Lâm.

Tuy vậy, khi bị đẩy sang trạng thái tiêu dùng phô trương, YOLO lại khiến người trẻ chi tiêu quá tay để khẳng định hình ảnh. Vì vậy, đây là hiện tượng không mới nhưng có biểu hiện mạnh mẽ hơn trong bối cảnh hiện đại.

Ở góc độ tâm lý, tiến sĩ Lê Minh cho rằng việc dùng tiền tự thưởng không chỉ đến từ áp lực xã hội mà còn từ nhiều nhu cầu cảm xúc bên trong. Mạng xã hội tạo ra nỗi sợ bị bỏ lỡ (FOMO), khiến người trẻ dễ ra quyết định bốc đồng hơn. Nghiên cứu của Przybylski và cộng sự đã chỉ ra rằng FOMO làm tăng hành vi tiêu dùng dựa trên cảm xúc, thay vì dựa trên nhu cầu thực.

“Tự thưởng còn là một dạng củng cố hành vi, giúp giải tỏa cảm xúc sau thời gian căng thẳng. Khi nhịp sống nhanh và nhiều bất ổn, người trẻ dễ rơi vào xu hướng ưu tiên phần thưởng tức thời do hiện tượng giảm giá trị tương lai”, anh nói.

Tiến sĩ Lê Minh cũng lưu ý rằng không thể bỏ qua tác động của truyền thông tiếp thị, vốn gắn sản phẩm với hình ảnh hạnh phúc, khiến “mua niềm vui” trở thành lối thoát cảm xúc nhanh chóng. Tất cả những yếu tố này kết hợp lại khiến hành vi tiêu sạch tiền trở nên phổ biến hơn.

"Cái bẫy"

Thỏa mãn bản thân bằng các thú vui tài chính giúp nhiều người có được niềm vui nhất định. Tuy nhiên, đi kèm niềm vui ấy là những rủi ro nhất định.

Theo tiến sĩ Lê Minh, khi chi tiêu vượt quá khả năng, người trẻ dễ rơi vào trạng thái căng thẳng tài chính. Anh dẫn chứng Hiệp hội Tâm lý học Mỹ (APA) nhiều năm liền ghi nhận tiền bạc là nguồn gây stress hàng đầu của người trưởng thành trẻ. Áp lực nợ nần dẫn đến lo âu, giảm lòng tự trọng, cảm giác mất kiểm soát và thậm chí ảnh hưởng đến giấc ngủ.

Tiến sĩ Lê Minh cho rằng khi chi tiêu vượt quá khả năng tài chính, người trẻ dễ rơi vào trạng thái căng thẳng tài chính. Ảnh: NVCC.

“Trong tâm lý học, tình trạng này còn làm giảm cảm giác an toàn nội tại, khiến người trẻ luôn sống trong lo lắng về tương lai. Khi thiếu một nền tảng tài chính ổn định, họ khó duy trì trạng thái tinh thần tích cực và dễ rơi vào các hành vi né tránh, làm vấn đề thêm trầm trọng”, anh nói.

Bà Mina Chung cũng cho rằng trước khi muốn chi tiêu theo lối sống YOLO, bất kỳ ai cũng nên có trách nhiệm với tài chính cá nhân. Việc chi tiêu quá mức thu nhập, thậm chí vay mượn để thỏa mãn những sở thích có thể kéo theo khủng hoảng, bất an.

“Theo tôi, việc lấy lý do mình đã làm việc hết mình để chi tiêu quá lố như một cách ‘tự thưởng’, hoặc mua sắm giống người khác vì theo trend nhất thời là hành động sai lầm. Có thể một biến cố như thất nghiệp, đại dịch có thể khiến bạn trả giá, và khi đó mới thay đổi thì đã muộn”, bà Mina Chung nói.

Theo bà Mina Chung, trước tiên mỗi người cần đo lường bức tranh tài chính cá nhân, tính toán xem 10-20 năm nữa mình cần đạt được mục tiêu nào, các hoạt động chi tiêu dành cho YOLO đang ở mức nào trên tổng thu nhập, và bạn thật sự có khả năng hay không.

“Lối sống là lựa chọn của từng người, nhưng sự lựa chọn đó còn phải phù hợp với tài chính cá nhân như thế nào. Khi kiểm soát được tài chính, hiểu dòng tiền vào - ra thế nào, bạn sẽ an tâm và tự tin thay vì cảm giác bất an và tội lỗi khi chi tiêu kiểu YOLO”, bà lưu ý.

Tận hưởng có trách nhiệm

Theo bà Mina Chung, ai cũng mong muốn cân bằng giữa “tận hưởng cuộc sống hiện tại” và “đảm bảo tài chính tương lai”, song đó là lý thuyết không phải ai cũng thực hiện được. Để đạt được điều này, cần có sự hiểu biết về tài chính và sự kiên trì.

Bà Mina Chung cho rằng có 5 điểm chính mà mỗi người cần nắm vững liên quan đến quản lý tài chính cá nhân:

Thu nhập: Nói một cách đơn giản, thu nhập cần đến từ thu nhập chính và phụ, bạn biết cách liên tục tăng trưởng nó và lập ra nhiều nguồn (đa thu nhập).

Chi tiêu: Sau thu sẽ có chi, nhưng chi tiêu sẽ liên quan đến nhiều thứ như không dẫn đến nợ, sử dụng nợ hiệu quả, thẻ tín dụng, làm ngân sách, chi đúng mục đích…

Tiết kiệm: cho mục đích ngắn trung dài hạn ví dụ dự phòng, kế hoạch thay đổi cuộc sống (đám cưới, mua nhà) và mục tiêu tương lai khi nghỉ hưu.

Đầu tư: Tiết kiệm không sẽ không đủ tăng trưởng nhanh để đạt mục tiêu dài hạn thì việc đầu tư sinh lời giúp tạo ra nhiều nguồn thu nhập thụ động.

Bảo toàn vốn: bảo hiểm Y tế sức khỏe cũng là cách bảo vệ vốn của mình. Không trở thành nạn nhân của lừa đảo trên không gian mạng.

Khi quay trở lại với đề tài YOLO, để chi trả cho hoạt động trải nghiệm khám phá, một đầu mục mỗi người nên đặc biệt quan tâm là “chi tiêu”. “Theo tôi, sau khi tính toán các khoản tiết kiệm và chi tiêu thiết yếu, bạn chỉ nên dành tối đa 30% thu nhập để chi cho lối sống YOLO”, bà Mina Chung nói.

Chuyên gia cho rằng người trẻ nên có những kế hoạch chi tiêu nhất định để tránh rơi vào cảnh thiếu trước hụt sau. Ảnh minh họa: Phương Lâm.

Trong khi đó, tiến sĩ Lê Minh cho rằng sự cân bằng không nằm ở việc chi ít hay chi nhiều, mà ở việc chi có ý thức. Người trẻ có thể chuyển từ tư duy “Sống một lần” sang tư duy tận hưởng có chọn lọc, đầu tư vào những trải nghiệm có giá trị lâu dài như sức khỏe, kỹ năng và các mối quan hệ chất lượng. Những yếu tố này đã được chứng minh là gia tăng mức độ hạnh phúc bền vững.

Một bước quan trọng để tạo cảm giác an toàn là xây dựng quỹ dự phòng, được xem như một dạng vùng an toàn tâm lý. Khi có một khoản dự phòng tương đương 3-6 tháng chi tiêu, mức độ lo âu giảm rõ rệt vì cá nhân cảm thấy mình có khả năng ứng phó rủi ro.

Bên cạnh đó, việc thực hành chi tiêu có chánh niệm giúp người trẻ quan sát cảm xúc trước mỗi quyết định mua sắm: mình đang mua vì nhu cầu thật hay đang cố giải tỏa cảm xúc nhất thời. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng chi tiêu có chánh niệm làm giảm đáng kể hành vi tiêu dùng bốc đồng.

“Cuối cùng, tận hưởng là cần thiết, nhưng tận hưởng có trách nhiệm mới tạo ra một cuộc sống vừa trọn vẹn ở hiện tại, vừa an toàn trong tương lai”, anh nói.

Mai An - Đinh Phạm

Nguồn Znews : https://znews.vn/vong-xoay-kho-thoat-cua-nhung-nguoi-tre-giua-thang-het-luong-post1606082.html