Vòng xoáy thuế quan Mỹ - Việt: Thách thức lớn, cơ hội chiến lược cho doanh nghiệp Việt (Bài 4)

2 ngày trướcBài gốc

Doanh nghiệp Việt “tiến thoái lưỡng nan”

Tại buổi webinar “Kết quả đàm phán thuế đối ứng của Mỹ với Anh và Trung Quốc: Nhận diện cơ hội và thách thức cho DN Việt Nam” do Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn phối hợp Viện Sáng kiến Việt Nam tổ chức sáng 22/5, ông Lê Phụng Hào - Chủ tịch Global AAA Consulting cho biết, đến ngày thứ 43 trong chuỗi 90 ngày tạm hoãn thuế đối ứng của Mỹ, nhiều DN đã chia sẻ thẳng thắn với ông rằng họ vẫn đang trong trạng thái lo lắng. “Có những DN đã có đơn hàng xuất sang Mỹ, nhưng hiện tại không dám ký vì không biết sau 90 ngày đàm phán, thuế có đột ngột tăng hay không. Ký vào mà khách đòi chia đều chi phí thuế, DN lại lỗ”, ông Hào nói.

Lý giải sự bất định, PGS-TS. Nguyễn Thu Trang - Trường Luật Beasley thuộc Đại học Temple (Mỹ), học giả liên kết tại Viện Luật Hoa Kỳ - châu Á cho rằng, Hoa Kỳ không còn tuân thủ hoàn toàn mô hình thương mại tự do truyền thống. Chính sách thuế đối ứng của Mỹ không chỉ để xử lý vấn đề mất cân bằng thương mại, mà còn trở thành công cụ bảo vệ an ninh kinh tế quốc gia. Trong bối cảnh đó, các DN Việt Nam rơi vào thế khó, buộc phải vừa quan sát, vừa cân nhắc hành động - lo mất cơ hội xuất khẩu sang Mỹ, nhưng cũng sợ bị xếp vào diện trung chuyển hàng hóa từ Trung Quốc.

Những thỏa thuận trong đàm phán Mỹ - Anh gần đây cho thấy nỗi lo này hoàn toàn có căn cứ. PGS-TS. Nguyễn Thu Trang nhận định, Washington đang triển khai một mô hình mới trong các thỏa thuận thương mại, đặt ra các điều kiện nghiêm ngặt về an ninh chuỗi cung ứng nhằm từng bước loại Trung Quốc khỏi các chuỗi cung ứng trọng yếu toàn cầu. Cụ thể, Mỹ yêu cầu Anh phải tuân thủ các tiêu chuẩn về an ninh chuỗi cung ứng trong các lĩnh vực then chốt như thép, dược phẩm và quyền sở hữu các cơ sở sản xuất. Bên cạnh đó, Mỹ còn áp dụng cơ chế “xem xét định kỳ” trong các thỏa thuận thương mại - tương tự hiệp định USMCA với Mexico và Canada, cứ 6 năm sẽ đàm phán lại một lần…

“Chiến lược dài hạn này buộc các bên phải tuân theo các tiêu chuẩn do Mỹ đặt ra, từ đó giảm dần vai trò của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đương nhiên, các thỏa thuận với quốc gia khác, trong đó có Việt Nam cũng không tránh khỏi chiến lược này của Washington”, bà Trang nhấn mạnh.

Hướng đi cho DN Việt

Các chuyên gia đồng thuận rằng nếu không ứng phó khéo léo, DN Việt có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu hoặc bị áp thuế nặng.

“Việc tránh rơi vào bẫy trung chuyển cần bắt đầu từ chính DN”, ông Lê Phụng Hào khuyến nghị. Theo đó, điều đầu tiên phải làm là minh bạch chuỗi cung ứng, truy xuất được nguồn gốc nguyên liệu và quy trình sản xuất. DN cần chủ động rà soát lại các khâu nhập khẩu, gia công, xuất khẩu để bảo đảm sản phẩm thực sự có xuất xứ Việt Nam, tránh tiếp nhận đơn hàng từ những đối tác có dấu hiệu “mượn đường Việt Nam” để lách thuế Mỹ.

Mỹ hiện đang siết chặt các yếu tố liên quan đến an ninh kinh tế, do đó, Việt Nam, nếu muốn trở thành một mắt xích đáng tin cậy trong chuỗi cung ứng công nghệ cao phải đảm bảo hệ thống sản xuất, cung ứng phù hợp với yêu cầu về bảo mật, kiểm soát và an toàn của Mỹ. Đây là một đòi hỏi rất cao nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam nâng cấp hệ sinh thái công nghiệp và thu hút FDI công nghệ cao. Song song đó, DN Việt còn cần chủ động đa dạng hóa thị trường, tăng tỉ trọng xuất khẩu sang các thị trường như EU, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc…

Không dừng lại ở việc tránh rủi ro, DN Việt cũng cần chuẩn bị tâm thế cạnh tranh. Khi Mỹ và Trung Quốc đạt được một thỏa thuận thương mại mới, hàng hóa Trung Quốc có thể “tràn” trở lại thị trường Mỹ với mức thuế ưu đãi hơn - điều này sẽ gây áp lực trực tiếp với hàng Việt. Vì vậy, chiến lược duy nhất là nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm, chuyển dịch từ làm gia công sang làm chủ công nghệ, thương hiệu.

Đặc biệt, trước khi kết quả đàm phán ngã ngũ, các chuyên gia khuyến cáo DN nên cân nhắc kỹ lưỡng, lường trước các kịch bản rủi ro và chủ động thương thảo điều khoản linh hoạt về giá hoặc thuế trong hợp đồng với đối tác thương mại để bảo vệ mình trước những biến động chính sách bất ngờ từ Mỹ.

Tuy nhiên, theo ông Lê Phụng Hào, nhiều DN Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa không đủ nguồn lực để phản ứng kịp thời bởi đa phần họ không có bộ phận pháp chế, cũng không có người theo dõi sát các diễn biến vĩ mô. Từ đó, ông Hào kiến nghị Nhà nước cần tăng cường công tác dự báo và cung cấp thông tin theo từng ngành nghề, giúp DN có thời gian chuẩn bị và ứng phó hiệu quả hơn.

Cửa ngõ chiến lược mới với ngành bán dẫn

Theo các chuyên gia, bên cạnh khó khăn, chính sách thuế của Mỹ cũng mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam trong các lĩnh vực mới nổi như năng lượng sạch, công nghệ, AI, chuyển đổi số, logistics, du lịch… Đồng thời, gia tăng nhập khẩu công nghệ cao và tham gia vào chuỗi cung ứng bán dẫn, AI là bước đi chiến lược để cân bằng thương mại và thu hút đầu tư.

Theo PGS-TS. Nguyễn Thu Trang, ngành bán dẫn được coi là ngành chiến lược của Mỹ vì tầm quan trọng của nó trong công nghệ cao, đặc biệt là trong các sản phẩm điện tử, ô tô và cả trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI). Dưới thời cựu Tổng thống Biden, Mỹ đã ban hành Đạo luật CHIPS (Chips Act), chi 50 tỷ USD để thúc đẩy sản xuất chất bán dẫn trong nước. Các công ty lớn như TSMC và Global Foundry đã ký hợp đồng với Mỹ để xây dựng các nhà máy bán dẫn tại đây…

“Vấn đề lớn của Mỹ là sự thiếu hụt nhân lực có tay nghề cao để sản xuất chất bán dẫn, điều này đã khiến cho năng suất của các nhà máy chưa đạt được như kỳ vọng. Mặc dù vậy, ngành bán dẫn vẫn được coi là một trong những ngành chiến lược, nhất là trong bối cảnh Mỹ muốn giảm thiểu sự phụ thuộc vào Trung Quốc”, bà Trang nhấn mạnh.

Việt Nam hiện nay đang đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong lĩnh vực điện tử, với sự hiện diện của nhiều tên tuổi lớn. Do đó, các chuyên gia khuyến nghị rằng Việt Nam cần tận dụng cơ hội này để hợp tác với các tập đoàn công nghệ lớn của Mỹ và đẩy mạnh sự phát triển ngành bán dẫn trong nước thông qua việc đầu tư đào tạo nhân lực, xây dựng trung tâm R&D và thu hút FDI vào thiết kế, kiểm định chip. Đồng thời, tận dụng các hiệp định như IPEF để tiếp cận công nghệ và thị trường, từ đó phát triển ngành bán dẫn nội địa một cách bài bản, bền vững.

Trở thành điểm đến chiến lược trong chuỗi cung ứng bán dẫn của Mỹ không chỉ giúp Việt Nam “gỡ nút thắt” cán cân thương mại mà còn nâng vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Hạo Hiển

Nguồn DNSG : https://doanhnhansaigon.vn/vong-xoay-thue-quan-my-viet-thach-thuc-lon-co-hoi-chien-luoc-cho-doanh-nghiep-viet-bai-4-318398.html