Voọc mông trắng nguy cơ tuyệt chủng ngay tại 'thủ phủ' thứ hai thế giới

17 giờ trướcBài gốc

Nhiều mối đe dọa tuyệt chủng

Voọc mông trắng (Trachypithecus delacouri) là một trong những loài linh trưởng quý hiếm và đặc hữu của Việt Nam, hiện được xếp vào nhóm Cực kỳ nguy cấp (CR) trong Sách đỏ Việt Nam (2023) và Danh lục đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN). Loài Voọc mông trắng cũng thuộc nhóm được bảo vệ cao nhất trong các Nghị định số 06/2019/NĐ-CP và 84/2022/NĐ-CP của Chính phủ.

Khu vực rừng núi đá vôi Kim Bảng (tỉnh Hà Nam cũ, nay là Ninh Bình) là nơi cư trú của quần thể Voọc mông trắng lớn thứ hai thế giới, chỉ sau quần thể tại Khu bảo tồn Vân Long, với số lượng ước tính khoảng 120–150 cá thể.

Ngoài ra, theo các chuyên gia, vùng rừng trên núi đá vôi Kim Bảng cũng là một khu vực có giá trị đa dạng sinh học đặc biệt, với các loài biểu trưng cho hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi của vùng đồng bằng sông Hồng, cũng là các loài đang được Chính phủ Việt Nam ưu tiên bảo vệ như Cu li nhỏ, Sơn dương, Thằn lằn ngón Hương Sơn, Lan hài, Chè hoa vàng.

Vùng rừng trên núi đá vôi Kim Bảng nối liền dải với Vân Long, Đồng Tâm, Hương Sơn, Tam Chúc tạo thành một vùng cảnh quan bảo tồn quan trọng nhất vùng đồng bằng sông Hồng kết nối giữa ba tỉnh Ninh Bình, Hòa Bình (nay là Phú Thọ) và thành phố Hà Nội.

Từ năm 2016, các tổ chức bảo tồn ở Việt Nam, Tổ chức bảo tồn động thực vật hoang dã thế giới (FFI) và các cơ quan chức năng đã đề xuất thành lập Khu bảo tồn Loài và Sinh cảnh Voọc mông trắng tại Kim Bảng. Ủy ban Nhân dân (UBND) tỉnh Hà Nam cũng đã tổ chức khảo sát, lập hồ sơ thành lập Khu bảo tồn và thống nhất phương án với các sở, ngành.

Đến năm 2023, đề án thành lập khu bảo tồn có diện tích vùng lõi khoảng 3.182 ha đã được hoàn tất. Việc thành lập Khu bảo tồn Loài và Sinh cảnh Kim Bảng cũng đã được đưa vào Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 với điện tích là 3.182 ha (Quyết định số 895/QĐ-TTg).

Tuy nhiên, theo các tổ chức bảo tồn, đến nay Khu bảo tồn Loài và Sinh cảnh Kim Bảng vẫn chưa được thành lập, việc quản lý khu vực rừng này vẫn đang được giao cho Hạt Kiểm lâm Kim Bảng-Thanh Liêm quản lý với nguồn lực rất hạn chế với 4 kiểm lâm viên làm việc.

Các chuyên gia cho biết, các mối đe dọa như săn bắn, bẫy bắt, lấy lâm sản trái phép vẫn đang gây ra áp lực tới sự tồn tại của Voọc mông trắng và đa dạng sinh học ở đây. Thêm vào đó, sinh cảnh của hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi Kim Bảng ngày càng bị thu hẹp do hoạt động khai thác khoáng sản, ô nhiễm tiếng ồn và bụi từ hoạt động khai thác đá ngày càng tăng, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cả động vật hoang dã và người dân.

Các chuyên gia cho biết, loài Voọc mông trắng ở Kim Bảng đối mặt với nhiều mối đe dọa.

Trong thư kiến nghị gửi đến Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình, 5 tổ chức bảo tồn bao gồm PanNature, CCD, CEGORN, GreenViet và WildAct kêu gọi khẩn cấp thành lập Khu bảo tồn Loài và Sinh cảnh Voọc mông trắng tại khu vực Kim Bảng trong bối cảnh quần thể ở đây bị đe dọa nghiêm trọng.

“Chúng tôi kiến nghị UBND tỉnh Ninh Bình chính thức ra quyết định thành lập Khu bảo tồn Loài và Sinh cảnh Voọc mông trắng Kim Bảng theo diện tích đã được đề xuất và phù hợp với Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050", thư kiến nghị nêu.

Theo các chuyên gia, việc chậm trễ thành lập khu bảo tồn sẽ làm khu vực có giá trị đa dạng sinh học cao này tiếp tục bị xâm hại bởi các hoạt động săn bắt, khai thác lâm sản và khai thác khoáng sản.

Ngoài ra, việc thành lập khu bảo tồn cũng sẽ thúc đẩy các hoạt động du lịch gắn với thiên nhiên qua đó tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương.

Cần giải pháp đồng bộ

Theo các chuyên gia, cùng với việc thành lập khu bảo tồn, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để tạo môi trường sống bền vững cho loài linh trưởng đặc biệt quý hiếm này.

Trong đó, điều tiên quyết là phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản và đảm bảo hành lang kết nối. Hiện nay, trong khu vực rừng Kim Bảng (thuộc phường Tam Chúc và phường Lý Thường Kiệt mới) có nhiều mỏ đá vôi đang hoạt động hoặc đã hết thời hạn khai thác.

“Chúng tôi kiến nghị tỉnh Ninh Bình chỉ đạo các cơ quan chức năng tiến hành rà soát toàn bộ các mỏ đã kết thúc khai thác hoặc đang trong giai đoạn sắp đóng cửa mỏ để yêu cầu thực hiện nghiêm túc nghĩa vụ phục hồi môi trường theo đúng các quy định tại Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 và Luật Bảo vệ môi trường năm 2020”, thư kiến nghị nêu và đề xuất các bước đi cụ thể.

Các tổ chức, doanh nghiệp có trách nhiệm lập, trình duyệt và triển khai phương án đóng cửa mỏ, hoàn nguyên môi trường, phục hồi hệ sinh thái sau khai thác. Diện tích sau phục hồi này cần được ưu tiên đầu tư để phục hồi các sinh cảnh tự nhiên và từng bước tích hợp, sáp nhập vào Khu bảo tồn nhằm mở rộng vùng lõi, tăng tính kết nối và nâng cao khả năng thích nghi và phục hồi của hệ sinh thái trước những tác động của biến đổi khí hậu và con người

Đối với các mỏ đang khai thác, các chuyên gia cho rằng, UBND tỉnh cần chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tăng cường giám sát, đánh giá tác động của các mỏ, bao gồm kiểm soát bụi mịn, tiếng ồn và nước thải đảm bảo cộng đồng và các loài hoang dã sống gần khu vực khai thác không bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm.

Quần thể Voọc mông trắng ở Việt Nam đã suy giảm nghiêm trọng trong hơn 30 năm qua.

Các tổ chức bảo tồn cũng kiến nghị UBND tỉnh tiến hành rà soát các dự án phát triển khác có nguy cơ ảnh hưởng đến khu bảo tồn như sân golf, khu du lịch sinh thái, mở đường mới nguy cơ xâm lấn hoặc làm ảnh hưởng tới các khu vực bảo tồn nhằm giảm thiểu các tác động tới thiên nhiên cũng như các loài hoang dã.

Bên cạnh đó, các tổ chức bảo tồn cũng kiến nghị tỉnh xem xét lồng ghép một cách phù hợp các chương trình bảo tồn thiên nhiên vào quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch bảo vệ môi trường của tỉnh.

“Các tổ chức bảo vệ môi trường, bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam sẵn sàng tham gia và đồng hành với tỉnh Ninh Bình tìm kiếm, huy động nguồn lực và kinh nghiệm quốc tế để hỗ trợ các hoạt động bảo tồn thiên nhiên của địa phương ngày càng mạnh mẽ và hiệu quả hơn”, thư kiến nghị nêu.

Quần thể loài suy giảm hơn 80% trong 36 năm

Voọc mông trắng là loài linh trưởng chỉ có ở Việt Nam, phân bố rải rác ở sinh cảnh núi đá vôi ở miền Bắc Việt Nam. Những năm qua, sinh cảnh sống của loài bị chia cắt và suy thoái do xâm lấn đất rừng tự nhiên để mở rộng đất sản xuất, khai thác khoáng sản và đá, khai thác gỗ. Loài này cũng bị săn bắt làm thực phẩm và dược liệu. Các nhà khoa học ước tính, kích cỡ quần thể ước tính đã suy giảm hơn 80% trong 36 năm qua, đưa loài vào nhóm cực kỳ nguy cấp trong sách đỏ Việt Nam.

Nguyễn Hoài

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/vooc-mong-trang-nguy-co-tuyet-chung-ngay-tai-thu-phu-thu-hai-the-gioi-post1765765.tpo