Các tiệm chụp ảnh photobooth, vốn là địa chỉ quen thuộc được nhiều học sinh, sinh viên ưa chuộng nay bỗng trở thành nỗi ám ảnh về nguy cơ bị xâm phạm quyền riêng tư nghiêm trọng.
Mới đây, một nữ sinh 18 tuổi phát hiện clip thay trang phục của mình ( ghi từ camera tại tiệm photobooth PIXIE, phố Bạch Mai, Hà Nội) bị phát tán trên "web đen". Gia đình nạn nhân cho biết đã phát hiện 25 đoạn clip riêng tư bị đăng tải và còn có đến 27 nạn nhân khác.
Phản hồi về sự việc, phía quản lý tiệm ảnh thừa nhận sự cố nhưng lý giải camera an ninh bị hack, đồng thời cho rằng căn phòng nơi khách thay đồ "không phải là phòng để thay đồ". Tiệm ảnh này đã tháo bỏ camera sau khi phát hiện sự cố. Hiện, vụ việc đã được gia đình nạn nhân trình báo và Công an phường Bạch Mai đang tiến hành xác minh, điều tra.
Phóng viên Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam - Báo Tiền Phong đã có cuộc trao đổi với TS. LS. Đặng Văn Cường (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội) để làm rõ các vấn đề pháp lý liên quan.
Thưa luật sư, hành vi đặt camera quay lén và phát tán hàng loạt clip nhạy cảm của khách hàng cấu thành những tội danh nào và khung hình phạt cao nhất là gì?
TS. LS. Đặng Văn Cường: Việc sử dụng thiết bị ghi hình để quay lén hình ảnh nhạy cảm của người khác là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Tùy thuộc vào nội dung clip, mục đích sử dụng và hậu quả, người thực hiện có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Cụ thể, có ba tội danh chính có thể bị xem xét.
Thứ nhất, nếu nội dung clip là hình ảnh khỏa thân, có tính chất đồi trụy và bị truyền bá lên mạng internet với lượng người tiếp cận lớn (ví dụ: phổ biến cho 101 người trở lên, hoặc dữ liệu số hóa từ 10GB trở lên), đối tượng sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy (Điều 326 Bộ luật Hình sự). Khung hình phạt cao nhất của tội danh này có thể lên tới 15 năm tù.
Thứ hai, trường hợp hình ảnh không thể hiện tính chất đồi trụy nhưng là hình ảnh cá nhân nhạy cảm, việc đăng tải kèm theo nội dung xúc phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm nạn nhân, gây ảnh hưởng xấu đến tâm lý, sức khỏe của họ, thì đối tượng có thể bị xử lý về Tội làm nhục người khác (Điều 155 Bộ luật Hình sự), với hình phạt có thể tới 5 năm tù.
Thứ ba, hành vi truyền đưa trái phép thông tin hình ảnh nhạy cảm, bí mật đời tư cá nhân mà không được sự đồng ý, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống tâm lý của người khác, cũng có thể bị xử lý về Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính (Điều 288 Bộ luật Hình sự), với hình phạt có thể tới 7 năm tù.
Ngoài ra, cơ quan chức năng cũng sẽ làm rõ các camera giấu kín này được mua bán, sử dụng như thế nào. Camera giấu kín là hàng hóa kinh doanh có điều kiện, hành vi sản xuất, mua bán trái phép sẽ bị xử lý theo quy định.
Ngoài trách nhiệm của cá nhân trực tiếp vi phạm, trách nhiệm pháp lý của chủ sở hữu hoặc người quản lý tiệm chụp ảnh đến đâu, thưa ông?
TS. LS. Đặng Văn Cường: Điều đáng chú ý là nạn nhân trong vụ việc này là các nữ sinh ở tuổi thanh thiếu niên. Việc phát hiện hình ảnh nhạy cảm của mình trên "web đen" có thể khiến các em bị sốc nặng, gây hậu quả nặng nề về tâm lý, sức khỏe và ảnh hưởng nghiêm trọng đến gia đình. Đây là hành vi vi phạm pháp luật rất nghiêm trọng, đòi hỏi cơ quan chức năng phải sớm vào cuộc xem xét, làm rõ để xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm.
Về nguyên tắc, mọi hành vi vi phạm pháp luật đều phải chịu trách nhiệm pháp lý. Trách nhiệm này có thể thuộc về cá nhân nhân viên, người quản lý, hoặc cả tổ chức doanh nghiệp.
Đặc biệt, trong trường hợp người quản lý hoạt động kinh doanh này biết về hành vi ghi hình trái phép nhưng vẫn để tình trạng này xảy ra, người đó sẽ phải chịu trách nhiệm liên đới.
Đối với những người trực tiếp mua, sử dụng các thiết bị ghi hình ngụy trang để thu thập trái phép hình ảnh nhạy cảm của khách hàng, sau đó đăng lên các trang web nhạy cảm hoặc bán cho các đối tượng xấu, họ sẽ bị xem xét xử lý bằng chế tài nghiêm khắc nhất, không loại trừ khả năng bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Pháp luật cũng quy định rõ, hành vi xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm của người khác sẽ bị áp dụng chế tài hành chính hoặc hình sự. Ngoài ra, người gây thiệt hại phải bồi thường theo quy định về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng của Bộ luật Dân sự. Thiệt hại này bao gồm chi phí để khắc phục hậu quả và khoản bồi thường tổn thất về danh dự, nhân phẩm.
TS. LS. Đặng Văn Cường: "Đối tượng trực tiếp thực hiện hành vi này có thể đối mặt mức án cao nhất lên đến 15 năm tù".
Về phía các nạn nhân, họ cần làm gì ngay lập tức để bảo vệ quyền lợi của mình?
TS. LS. Đặng Văn Cường: Khi phát hiện sự việc, các nạn nhân cần bình tĩnh và thực hiện ngay các bước pháp lý.
Trước hết, cần thu thập bằng chứng bằng cách lưu lại các hình ảnh, clip, đường link bị phát tán. Cẩn trọng hơn, nạn nhân có thể lập vi bằng tại các văn phòng Thừa phát lại để lưu lại các chứng cứ này một cách hợp pháp.
Tiếp theo, cần làm đơn trình báo, tố giác tội phạm gửi đến cơ quan công an cấp xã (nơi cư trú hoặc nơi xảy ra sự việc) hoặc công an cấp tỉnh để yêu cầu xử lý về hành vi làm nhục người khác hoặc đưa trái phép thông tin lên mạng. Nạn nhân cần cung cấp các thông tin sự việc, thông tin về đối tượng nghi vấn để cơ quan chức năng vào cuộc.
Đồng thời, nạn nhân có quyền yêu cầu ngăn chặn bằng cách đề nghị cơ quan chức năng buộc đối tượng vi phạm phải gỡ bỏ thông tin. Nạn nhân cũng có quyền đề nghị các đơn vị cung cấp dịch vụ mạng xã hội, các nền tảng số gỡ bỏ các thông tin hình ảnh trái pháp luật. Nếu các nền tảng này không gỡ bỏ, họ có thể phải liên đới chịu trách nhiệm.
Bên cạnh đó, gia đình cần kịp thời động viên, hỗ trợ tâm lý cho nạn nhân. Cơ quan chức năng cũng cần xem xét tạm đình chỉ hoạt động của cơ sở kinh doanh này để phục vụ điều tra.
Nạn nhân có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại về tinh thần, danh dự không và mức bồi thường được xác định thế nào?
TS. LS. Đặng Văn Cường: Chắc chắn là có. Theo quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự, người có hành vi xâm phạm danh dự, nhân phẩm của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.
Thiệt hại do danh dự, nhân phẩm bị xâm phạm (quy định tại Điều 592) bao gồm chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại; thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút; và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần mà người đó gánh chịu.
Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần sẽ do các bên thỏa thuận. Nếu không thỏa thuận được, mức tối đa cho một người có danh dự, nhân phẩm bị xâm phạm không quá 10 lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định. Các nạn nhân cần thu thập tài liệu để chứng minh mức độ thiệt hại làm cơ sở yêu cầu bồi thường.
Những người chia sẻ, bình luận ác ý về các clip này trên mạng xã hội có bị xử lý không, thưa luật sư?
TS. LS. Đặng Văn Cường: Mọi hành vi phát tán, chia sẻ những thông tin nhạy cảm của người khác, hoặc có những nội dung bình luận ác ý, xúc phạm nghiêm trọng danh dự nhân phẩm của nạn nhân thì tất cả những người thực hiện đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Những hành vi tiếp tay, biết là vi phạm điều cấm nhưng vẫn cố ý thực hiện, mong muốn hoặc bỏ mặc hậu quả xảy ra, thì đều được xác định là có lỗi và sẽ phải chịu trách nhiệm.
Vì vậy, mỗi cá nhân khi tiếp cận với các thông tin nhạy cảm này tuyệt đối không được chia sẻ, phát tán hoặc có những nội dung bình luận khiếm nhã. Các đơn vị cung cấp dịch vụ mạng xã hội cũng phải rà soát, ngăn chặn kịp thời để tránh bị liên lụy.
Từ vụ việc này, Luật sư có cảnh báo gì về "lỗ hổng" bảo vệ quyền riêng tư tại các cơ sở kinh doanh dịch vụ?
TS. LS. Đặng Văn Cường: Vụ việc này cho thấy rõ ràng nhận thức về quyền riêng tư cá nhân và ý thức trách nhiệm về bảo vệ dữ liệu cá nhân của nhiều người vẫn chưa tốt. Nhiều đối tượng vẫn coi thường pháp luật vì những sở thích bệnh hoạn hoặc nhận thức lệch lạc.
Về phía khách hàng: Cần hết sức cẩn trọng trong những không gian riêng tư như phòng thay quần áo, phòng nghỉ khách sạn, spa, hoặc những nơi có thể bị đặt camera quay lén. Khi phát hiện hành vi thu thập trái phép thông tin hình ảnh, cần phải trình báo sựviệc ngay với cơ quan chức năng để có biện pháp bắt quả tang, xử lý đối tượng.
Về phía cơ quan chức năng: Cần kịp thời phát hiện, xử lý các cơ sở kinh doanh vi phạm. Đặc biệt, cần phải kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các đơn vị sản xuất, buôn bán các loại thiết bị ghi hình ngụy trang trái phép, ngăn chặn ngay từ đầu nguồn cung để hạn chế những hành vi vi phạm có thể xảy ra.
Trân trọng cảm ơn Luật sư!