Vũ Văn Tam Lang và 50 cây violon đặc chế

10 giờ trướcBài gốc

Nhưng nay, nghe ông tấu lên một khúc Trịnh da diết: “Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ…” giữa một sớm mưa nhẹ khi hoàn thiện cây đàn thứ 50 lại thấy niềm đam mê chế tác violon của ông bất tận.

Ghé thăm khu vườn rẫy với rất nhiều cây trái, hồ tiêu của gia đình ông Vũ Văn Tam Lang một ngày giữa tháng 7, trên chiếc bàn thấp kê ở phòng khách có cây đàn violon đang làm dở, bên trong lưng đàn dán dòng chữ được ông nắn nót: “S 50-Vũ Văn Tam Lang-2025”, đánh dấu chiếc đàn thứ 50, trong tôi dâng lên một nỗi bồi hồi khôn tả.

Tìm lại “con người nghệ sĩ”

Cái tên Vũ Văn Tam Lang được biết đến rất nhiều trong giới nông nghiệp Gia Lai với những “sáng kiến tiền tỷ” như: Ghép thành công dây hồ tiêu lên gốc trầu, chữa bệnh vàng lá hồ tiêu, cải tiến máy cày cầm tay thành máy đào rãnh banh bồn, ép xanh gốc cà phê… Khi ông bắt tay làm cây đàn violon đầu tiên vào năm 2018, nhiều người không khỏi ngưỡng mộ, nhưng những người có mối thâm giao với ông thì không hề bất ngờ, vì lẽ ông là con nhà nòi.

Con người nghệ sĩ bên trong ông Tam Lang “trở lại” sau hàng chục năm bận rộn mưu sinh. Ảnh: Phương Duyên

Ông Tam Lang là người con “xứ Nẫu”, quê xã Tuy Phước (tỉnh Bình Định cũ, nay là tỉnh Gia Lai). Cha ông là nhà thơ Vũ Phan Long, cùng thời với các văn nhân, thi nhân nổi tiếng đất Bình Định bấy giờ như: Nguyễn Mộng Giác, Võ Phiến, Quách Tấn… Vừa làm thơ, vừa dạy nhạc tại Trường Trung học Cường Để Quy Nhơn, ông Vũ Phan Long cho 9 người con học nhạc từ nhỏ nên mỗi người đều biết chơi từ 2 loại nhạc cụ trở lên. Riêng ông Tam Lang thuần thục cả violon, guitar, mandolin.

Tốt nghiệp Khoa Văn - Trường CĐ Sư phạm Nghĩa Bình, ông Tam Lang dạy học ở Quy Nhơn. Năm 1986, ông được Trường CĐ Sư phạm Gia Lai mời về… dạy nhạc. Song, đối mặt với đời sống nhiều khó khăn, ít lâu sau ông nghỉ dạy, cùng gia đình chuyển sang xay xát, mua bán nông sản, sau đó ra vùng ven mua 7 ha đất làm vườn. Trong 40 năm lăn lộn mưu sinh, nghiên cứu sâu về nông nghiệp, “căn phòng” riêng dành cho âm nhạc trong tâm hồn ông hoàn toàn đóng kín cửa.

Khi những lo toan về cơm áo lắng xuống, ông Tam Lang trở lại với cây đàn violon Pháp được cha tặng thuở ấu thơ. Cầm cây đàn chan chứa nhiều kỷ niệm bị hỏng trong ông bỗng dội lên niềm nhung nhớ xưa cũ. Do tại Gia Lai không có nơi sửa violon nên ông bèn tháo rời các bộ phận ra rồi tự tìm tòi, nghiên cứu để sửa lại. Vốn mê sáng chế, sau đó ông quyết định bắt tay vào thử làm loại nhạc cụ cực khó chế tác này dù biết trước sẽ gặp rất nhiều thử thách.

Theo ông Tam Lang, một chiếc đàn violon đúng chuẩn luôn được làm bằng gỗ phong và gỗ vân sam. Tuy nhiên, ông lại muốn thử sức với nguyên liệu là các loại danh mộc của Việt Nam như nu hương, nu dổi, nu kháo vàng, nu nghiến, thủy tùng, pơ mu, thông đỏ, trắc, cẩm lai… Chỉ tay vào chiếc chảo lớn đang đun sôi tấm gỗ pơ mu với xà phòng, phả ra khắp không gian một mùi thơm dễ chịu đẫm hương thảo mộc, ông cho hay, nhóm gỗ thông xứ nhiệt đới (pơ mu, thủy tùng, thông đỏ) vốn nhiều nhựa nên sẽ khiến âm thanh chiếc đàn bị đục. Với sự am hiểu về thực vật, ông áp dụng phương pháp khử hoàn toàn nhựa bằng cách ngâm gỗ trong cồn 900 cả tháng trời, tiếp đó nấu với xà phòng rồi nấu kỹ lại lần nữa bằng nước sạch. Do các loại gỗ trên đều khá nặng, người làm đàn còn phải khéo léo tính toán sao cho cây đàn đảm bảo tiêu chuẩn về trọng lượng.

Tháng 10-2018, ông Tam Lang hoàn thành cây vĩ cầm đầu tiên với chất liệu chính là gỗ bằng lăng chun đã hoàn thiện. Trừ những chi tiết như ngựa đàn, ốc vít, lông đuôi ngựa… là phải đặt mua, toàn bộ các bộ phận khác của chiếc đàn đều do ông Tam Lang tự tay đẽo gọt, chế tác. Khi ông đưa bàn tay thô ráp cầm chiếc vĩ miết lên dây đàn, dòng âm thanh mượt mà, sang trọng tuôn chảy như suối. Và rồi người nghệ sĩ trong ông “trở lại” sau hàng chục năm vắng bóng.

Ông Vũ Văn Tam Lang cặm cụi chế tác chiếc đàn violon thứ 50. Ảnh: Phương Duyên

Từ đó đến nay, trong 7 năm vừa chăm chút vườn tược vừa dành hết tâm sức làm đàn, ông đã kịp hoàn thiện 50 chiếc đàn hết sức tinh xảo. Tôi không gọi đó là nỗ lực, bởi quá trình này rất gần nghĩa với một cuộc dạo chơi. Dạo chơi trong hoài niệm, trong tiếng vĩ cầm ngân nga của riêng ông, không vì điều gì khác hơn ngoài tình yêu lớn lao dành cho âm nhạc. Đúng như một câu mà ông yêu thích của triết gia người Đức Friedrich Nietzsche: “Âm nhạc nào cũng có khả năng gợi cảm nhiệm màu khi mà chúng ta bắt đầu nghe thấy nó nói lên tiếng nói quá khứ của chúng ta”.

Niềm đam mê bất tận

Tất cả số đàn làm ra được ông Tam Lang mang về trưng bày tại phòng khách ở ngôi nhà tại số 93 Phan Đình Phùng (phường Pleiku). Khi bước vào, có cảm tưởng đây là một xưởng chế tác nhạc cụ nho nhỏ với hàng chục cây violon treo trên tường, gần đó kê chiếc piano và 2 cây guitar cũng do chính ông làm ra!

Dòng chữ viết tay bên trong hộp đàn đánh dấu chiếc đàn thứ 50 mà ông Tam Lang chế tác. Ảnh: Phương Duyên

Mỗi chiếc vĩ cầm ông làm ra là một tác phẩm độc bản, hoàn toàn khác nhau từ chất liệu đến màu sắc. Chiếc màu nâu trầm truyền thống, chiếc phá cách mang màu xanh lơ, xanh rêu, huyết dụ… với vân gỗ tuyệt đẹp. Kéo tặng chúng tôi vài trích đoạn kinh điển quen thuộc, ông tâm sự: “Chỉ cần âm nhạc vang lên là con người có thể kết nối xuyên ngôn ngữ, đôi khi hơn cả giao tiếp bằng lời nói bởi nhiều khi lời nói bất lực nhưng âm nhạc lại có thể. Âm nhạc kỳ diệu lắm, làm cho tâm hồn phong phú hơn, cuộc sống đẹp đẽ hơn….”.

Từng có mặt tại Pleiku vài năm trước để thẩm định các cây đàn đầu tiên do ông Tam Lang chế tác, Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Trường Sơn - Trưởng bộ môn Hòa tấu (Khoa Dây, Học viện Âm nhạc Quốc gia) nhận định: “Ở Việt Nam chưa có ai không qua trường lớp đào tạo mà lại chế tác thành công đàn violon như anh Tam Lang. Đây là điều hết sức đặc biệt”. Trở về Hà Nội, Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Trường Sơn viết trên Facebook: “Với tình yêu vô bờ bến với cây đàn violon, anh Vũ Văn Tam Lang, người nông dân hồ tiêu, cà phê đất Pleiku đã mày mò rồi làm ra được 15 cây đàn. Điều đặc biệt là anh sử dụng hoàn toàn chất liệu gỗ địa phương, tự sản xuất các dụng cụ làm đàn. Xưởng đàn của anh chỉ đơn giản là nhà kho nông cụ hay dưới gốc cây sau vườn. Còn chất lượng âm thanh? Những cây đàn là những câu chuyện riêng và vì thế âm thanh cũng mỗi cái một vẻ. Chất lượng rất tốt và âm vang đúng như tình yêu của người làm đàn gửi gắm vào”.

Cây đàn violon thứ 50 vừa được ông Vũ Văn Tam Lang hoàn thiện. Ảnh: Phương Duyên

Các anh chị em trong gia đình cũng hết sức ủng hộ ông Tam Lang theo đuổi niềm mê đắm “có một không hai” này. Ông Vũ Văn Lục Lang (hẻm 1051 Trần Hưng Đạo, phường Quy Nhơn), em trai ông, hiện là giáo viên dạy violon và mandolin hào hứng kể: “Mỗi lần anh Tam Lang hoàn thành một cây đàn mới, tôi liền chạy xe máy gần 200 cây số lên tận nơi để thử đàn. Dân trong nghề mà, mê lắm! Hình thức các cây đàn rất đẹp. Về chất lượng thì tuy là đàn mới nhưng âm thanh rất vang, như là đàn đã chơi lâu năm”. Ông Lục Lang cho hay, ông thích nhất những lúc cả đại gia đình cùng tập hợp và hòa tấu một bản nhạc, vừa là kết nối tình thân, vừa kết nối đam mê.

Ông Vũ Văn Tam Lang diễn tấu nhạc phẩm "Diễm xưa" của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Thực hiện clip: Phương Duyên

“Ráng làm khoảng 100 cây đàn bằng đủ các loại gỗ quý của Việt Nam cho đến… “ngày đi” là được” - ông Tam Lang chia sẻ thật hóm khi tôi hỏi về dự định. Sáng tạo trong lặng lẽ, tính cách khiêm cung song “lão nông” này cũng đã nghĩ đến chuyện sẽ làm một cuộc triển lãm những cây đàn violon do mình chế tác. Tình yêu, xét cho cùng, vẫn cần giãi bày theo một cách nào đó. Một cuộc triển lãm chính là lời giãi bày không thể ngọt ngào hơn về tình yêu của ông dành cho âm nhạc.

PHƯƠNG DUYÊN

Nguồn Gia Lai : https://baogialai.com.vn/vu-van-tam-lang-va-50-cay-violon-dac-che-post562346.html