Vua Bảo Đại thoái vị qua hồi ký Bộ trưởng 26 tuổi

4 giờ trướcBài gốc

Nhà thơ Huy Cận là một trong những chứng nhân đặc biệt của lịch sử. Ông cũng là người được giao nhiều trọng trách trong Chính phủ lâm thời như: Bộ trưởng (trẻ nhất) không giữ bộ nào (ra mắt quốc dân ngày 2/9/1945), Bộ trưởng Bộ Canh nông đầu tiên (tháng 11/1945), Bộ trưởng kiêm Thanh tra đặc biệt của Chính phủ Cách mạng lâm thời (tháng 12/1945)…

Đoàn đại biểu Chính phủ lâm thời vào Huế nhận sự thoái vị của vua Bảo Đại

Trong cuốn hồi ký, Huy Cận cho biết, ông tham gia hoạt động cách mạng trong Việt Minh từ cuối năm 1941, hoạt động ở Hà Nội trong thanh niên, sinh viên và trong trí thức khoa học. Cuối tháng 7/1945, ông được Tổng bộ Việt Minh triệu tập đi họp Quốc dân Đại hội tại Tân Trào (châu Tự Do, tỉnh Tuyên Quang).

Trưởng đoàn Trần Huy Liệu (phải) nhận thanh kiếm nạm ngọc từ vua Bảo Đại thoái vị, chiều 30/8/1945. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên Huế.

Tại Quốc dân Đại hội (họp 16/8/1945), Huy Cận được bầu vào Ủy ban dân tộc giải phóng (sau cải tổ thành Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa).

Sau Đại hội, Bác Hồ đã cử một đoàn đại biểu ba người gồm Trần Huy Liệu (trưởng đoàn), Nguyễn Lương Bằng và Cù Huy Cận thay mặt cho Chính phủ lâm thời vào Huế nhận sự thoái vị của vua Bảo Đại.

Trước khi đoàn lên đường, Chính phủ lâm thời đã điện cho vua Bảo Đại, vua có điện trả lời chấp nhận yêu cầu và chờ đoàn đại biểu Chính phủ lâm thời vào để làm lễ thoái vị trao quyền cho Chính phủ cách mạng.

Sáng ngày 27/8/1945, đoàn lên đường vào Huế trên một chiếc xe hơi sơn đen, mượn của hãng STAI. Đi cùng đoàn còn có một cán bộ giúp việc, một bảo vệ và một lái xe. Trên đường đi, đoàn được đồng bào ở các địa phương nhiều nơi chào mừng hai bên đường, nên vào Huế chậm hơn so với dự kiến.

Mãi gần trưa ngày 2/9, đoàn mới đến Huế và đi thẳng tới sân vận động phía chợ Cống. Đến đó, các đồng chí trong Ủy ban nhân dân cách mạng Huế cho biết đồng bào đã tập hợp ở sân vận động từ tối 27, suốt ngày 28 và từ sáng đến giờ để chờ đón đoàn.

Tại đây, đoàn đã gặp ông Lê Văn Hiến (Bộ trưởng Bộ Lao động trong Chính phủ lâm thời) từ Đà Nẵng ra. Cuộc mít tinh trọng thể và náo nức. Đồng bào hô khẩu hiệu không ngớt, lại có một đoàn đại biểu nữ của nhân dân tặng hoa đoàn. Ngay trong lúc mít tinh, ông Phạm Khắc Hòe, Đổng lý Ngự tiền văn phòng của vua Bảo Đại tiếp xúc với đoàn.

Buổi chiều 29, ông Hòe, áo dài đen, đội khăn chữ nhất đến gặp đoàn tại trụ sở Ủy ban nhân dân cách mạng đóng tại tòa khâm sứ cũ. Ông Hòe trình bày các đề nghị của Bảo Đại và nói qua tâm trạng của vua. Đoàn nói với ông Hòe là chính quyền đã về tay nhân dân cả nước và chính sách của Chính phủ cách mạng là đoàn kết toàn dân để giữ vững nền độc lập. Còn đối với lăng tẩm, cung điện của triều Nguyễn thì không nên có một sự lo ngại gì.

Cũng chiều ngày 29, trước khi vào Thành Nội gặp vua Bảo Đại, đoàn đã bàn nên xưng hô thế nào. Nhất định là không gọi vua Bảo Đại là hoàng thượng, hay ngài ngự, hay bệ hạ. Nhưng nếu gọi là “ông” thì nghe cũng mới quá. Sau cùng đoàn nhất trí là sẽ dùng tiếng “ngài”.

Hơn 4 giờ chiều, xe của đoàn cắm cờ đỏ sao vàng đi thẳng vào Ngọ môn và đến điện Kiến Trung nơi vua Bảo Đại ở. Đến đó, đoàn đã thấy ông Hòe chờ ở dưới tam cấp.

Đoàn bước lên, vua Bảo Đại vận áo dài xanh ra đón ở cửa điện. Chào hỏi xong, ông nói đại ý rất sung sướng được trao quốc quyền lại cho Chính phủ lâm thời. Theo lời Bảo Đại, hơn 20 năm ông làm vua cũng chỉ “ngậm đắng nuốt cay”, ý muốn phân trần “có những điều muốn làm cho nước, cho dân cũng không làm được”.

Ông Trần Huy Liệu thay mặt đoàn đại biểu nói hoan nghênh vua thoái vị, và nói rõ chính sách đoàn kết toàn dân, giữ vững độc lập của Chính phủ. Vua Bảo Đại nói xin nhận các điều khoản của Chính phủ lâm thời đề ra (do ông Hòe đã trình bày lại) và cảm ơn đoàn về cách đối xử với lăng miếu.

Chiếu thoái vị của vua Bảo Đại. Nguồn: TTLTQGIII.

Giờ phút đặc biệt

Đúng 4 giờ chiều ngày 30/8, đoàn vào hoàng thành lên lầu Ngọ môn để tiếp nhận sự thoái vị của vua Bảo Đại. Đồng bào đã đứng chật cả bãi cỏ rộng trước Ngọ môn từ cửa Thượng Từ đến chân thành, ước chừng năm, sáu vạn người (của nội ngoại thành Huế). Vua Bảo Đại đã chỉnh tề trong bộ hoàng bào, đầu đội khăn vàng, chân đi giày cườm.

Buổi lễ bắt đầu bằng việc đại biểu Chính phủ lâm thời đọc bức điện mới nhận được của Hà Nội cho biết Chính phủ sẽ làm lễ ra mắt quốc dân tại Hà Nội vào 2/9 và Chủ tịch Hồ Chí Minh sẽ đọc Tuyên ngôn Độc lập. Danh sách Chính phủ lâm thời cũng được thông qua cho đồng bào nghe.

Sau đó, vua Bảo Đại đọc bản tuyên bố thoái vị. Huy Cận cho biết, vua đọc lẩm bẩm không rõ lời, có lẽ một phần vì ông ta bị xúc động trong giờ phút đặc biệt ấy và một phần vì ông ta không quen nói tiếng Việt hàng ngày.

Vua Bảo Đại đọc xong thì cột cờ hạ cờ vàng của vua xuống và kéo cờ đỏ sao vàng lên. Đồng bào vỗ tay như sấm dậy. Vua Bảo Đại trao quốc ấn bằng vàng, đúc từ đời Minh Mạng, nặng gần 10 kg và quốc kiếm, vỏ bằng vàng nạm ngọc nhưng lưỡi đã gỉ.

Ông Trần Huy Liệu chuyển lại cho Huy Cận và các đồng chí trong Ủy ban nhân dân cách mạng ấn và kiếm rồi đọc bản tuyên bố của đoàn đại biểu của Chính phủ lâm thời.

Đoạn mở đầu bản tuyên bố như sau: “Anh chị em đồng bào, lịch sử nước nhà đã đến một giai đoạn mới. Chính thể đế chế đã phải nhường chỗ cho chính thể dân chủ cộng hòa. Đó là nguyện vọng chung của toàn thể quốc dân và là bước tất nhiên trên con đường lịch sử.

Một điều mà chúng ta phải nhận là: Chính thể dân chủ cộng hòa không phải tự nhiên được đem lại cho quốc dân mà là do sức đấu tranh lâu dài của bao nhiều chiến sĩ và nhân dân trong mấy chục năm nay. Cuộc đấu tranh giành cho được nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vẫn đi kèm luôn luôn với cuộc đấu tranh giành độc lập cho xứ sở...”.

Bản tuyên bố đọc xong, mấy vạn đồng bào hô khẩu hiệu vang cả một góc trời: “Chính phủ lâm thời muôn năm!”. “Việt Nam độc lập muôn năm! Việt Nam Dân chủ Cộng hòa muôn năm!”.

Có một phút ngỡ ngàng cho vua Bảo Đại. Ông ta lúng túng, không biết làm gì, nói gì. Một lúc sau, ông ta nói: “Bây giờ tôi được làm dân của nước độc lập. Xin đoàn đại biểu Chính phủ cho tôi một vật gì làm kỷ niệm giờ phút này!”.

Sau khi trao đổi ý kiến với ông Trần Huy Liệu, ông Nguyễn Lương Bằng, Huy Cận lấy một huy hiệu cờ đỏ sao vàng (mà Ủy ban Nhân dân cách mạng Huế đã gài vào áo các thành viên trong đoàn) gài cho vua Bảo Đại và đề nghị đồng bào hoan nghênh người công dân Vĩnh Thụy.

Lễ thoái vị kết thúc. Đồng bào rầm rập kéo ra cửa Thượng Tứ rồi tuần hành qua các phố từ tả ngạn sông Hương, vượt cầu Tràng Tiền sang hữu ngạn, với cờ và khẩu hiệu rợp trời.

Sáng ngày 31/8, đoàn lên đường về Hà Nội để kịp báo cáo với Chính phủ trước buổi lễ tuyên bố độc lập ngày 2/9/1945.

Minh Châu

Nguồn Znews : https://znews.vn/vua-bao-dai-thoai-vi-qua-hoi-ky-bo-truong-tre-nhat-chinh-phu-lam-thoi-post1577768.html