'Vùng trắng báo chí' và cuộc chiến xác minh thông tin ở Gaza, Lebanon

2 ngày trướcBài gốc

Để rồi, sự thật về cuộc chiến dù thế nào cũng sẽ bị bóp méo, thông tin bị nhiễu loạn. Thậm chí, ngay cả nhiều vụ giết hại các nhà báo địa phương ở các vùng chiến sự này cũng không được xác minh hoặc điều tra, chứ đừng nói đến các thông tin trên thực địa. Trong bối cảnh đó, truyền thông quốc tế ở bên ngoài rõ ràng phải đối mặt với những thách thức vô cùng lớn khi xác minh các thông tin về cuộc chiến.

Mối nguy hiểm đối với nhà báo

Cuộc xung đột tại Gaza và Lebanon không chỉ là nơi các lực lượng vũ trang đối đầu mà còn là một chiến trường thông tin, nơi các nhà báo và phóng viên là những mục tiêu tấn công. Theo Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (CPJ), số lượng nhà báo thiệt mạng khi đang làm nhiệm vụ trong các cuộc xung đột này đã tăng mạnh, với hơn 130 nhà báo đã mất mạng kể từ khi xung đột nổ ra vào tháng 10/2023. Con số này vẫn chưa được xác minh vì những khó khăn trong việc tiếp cận hiện trường và ghi nhận các vụ việc trong khu vực chiến sự.

Nhà báo Issam Abdallah của Reuters thiệt mạng trong cuộc không kích của Israel ở Lebanon. Ảnh: Reuters

Với sự gia tăng các vụ tấn công có chủ đích vào nhà báo, mối lo ngại về sự miễn trừ trách nhiệm đối với những tội ác chống lại nhà báo ngày càng trở nên nghiêm trọng. Các nhà báo không chỉ đối mặt với nguy hiểm từ bom đạn mà còn phải chịu đựng sự thù địch và cố tình nhắm mục tiêu bởi các lực lượng quân sự. Chẳng hạn, nhà báo Issam Abdallah của hãng tin Reuters đã thiệt mạng vào ngày 13/10 khi bị tên lửa tấn công từ phía Israel trong lúc tác nghiệp tại miền nam Lebanon. Mặc dù Issam Abdallah được đánh dấu rõ ràng là người làm nhiệm vụ đưa tin, nhưng thảm kịch vẫn xảy ra.

Hay trước đó vào tháng 5/2022, nhà báo Shireen Abu Akleh của Al Jazeera đã bị sát hại khi đang làm nhiệm vụ ở Bờ Tây bị Israel chiếm đóng. Dù có những cuộc điều tra từ các tổ chức quốc tế, Israel vẫn từ chối tiến hành khởi tố hình sự về vụ việc này. Điều này phản ánh thực trạng đau lòng rằng việc giết hại nhà báo không chỉ là vấn đề an ninh mà còn là một thách thức lớn đối với sự tự do báo chí và quyền được biết của công chúng.

Cách truyền thông quốc tế xác minh thông tin

Trong khi nhà báo trong vùng chiến sự bất chấp hiểm nguy để đưa thông tin với thế giới bên ngoài, thì các tổ chức truyền thông quốc tế cũng kiên trì trong việc phản ánh và xác minh thông tin liên quan đến cuộc chiến. Truyền thông không chỉ là công cụ thông báo về những gì đang diễn ra mà còn là “người bảo vệ” sự thật, điều này càng trở nên quan trọng trong bối cảnh thông tin bị bóp méo và kiểm duyệt nghiêm ngặt.

Để xác minh thông tin từ vùng xung đột, các công nghệ mới đã được triển khai, nổi bật là công nghệ nguồn mở (OSINT). Các cơ quan báo chí như Sky News, BBC và các tổ chức giám sát như Airwars đã hợp tác để phân tích dữ liệu công khai và từ đó xác định được những thông tin quan trọng về các vụ tấn công quân sự của Israel.

Lễ tang phóng viên truyền hình người Palestine Abu Hatab, một trong hàng trăm nhân viên truyền thông thiệt mạng trong cuộc tấn công của Israel tại Gaza. Ảnh: Anadolu

Một ví dụ điển hình là cuộc điều tra do Sky News và Airwars thực hiện. Qua việc sử dụng công nghệ định vị địa lý và phân tích dữ liệu từ mạng xã hội, họ đã xác định được hơn 70 cuộc không kích mà quân đội Israel công khai trên X (trước đây là Twitter), trong đó có 17 vụ được xác minh là đã gây thiệt hại cho dân thường, khiến hơn 400 người thiệt mạng.

Một trong những công cụ quan trọng trong việc xác minh thông tin chính là các kỹ thuật phân tích không gian. Forensic Architecture, một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Đại học Goldsmiths, London, đã thực hiện một nghiên cứu chi tiết về hành vi quân sự của Israel tại Gaza từ tháng 10/2023. Báo cáo này cho thấy các cuộc tấn công của Israel không chỉ nhằm vào các chiến binh Hamas mà còn phá hủy các cơ sở hạ tầng dân sự, làm tổn thương hàng nghìn thường dân vô tội. Những báo cáo này không chỉ giúp cung cấp cái nhìn sâu sắc về chiến lược quân sự của Israel mà còn tạo ra bằng chứng quan trọng để hỗ trợ các cuộc điều tra quốc tế về tội ác chiến tranh sau này.

Liên hợp quốc và các tổ chức nhân quyền quốc tế đã không ngừng lên tiếng về tình trạng bạo lực đối với nhà báo trong khu vực xung đột. Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres đã nhiều lần chỉ trích tình trạng miễn trừ trách nhiệm đối với các tội ác chống lại nhà báo và kêu gọi các quốc gia, đặc biệt là Israel, thực hiện các biện pháp bảo vệ các nhà báo. Trong khi đó, Liên đoàn Nhà báo Quốc tế (IFJ) cũng đã công khai chỉ trích Israel vì không dỡ bỏ lệnh cấm các nhà báo quốc tế vào Gaza và cáo buộc nước này vi phạm các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về bảo vệ các nhà báo trong xung đột vũ trang.

Tuy nhiên, bất chấp sự lên án từ cộng đồng quốc tế, tình trạng miễn trừ trách nhiệm đối với các vụ tấn công nhà báo vẫn tiếp tục diễn ra. Điều này cho thấy thực tế đáng lo ngại về việc thiếu sự công bằng trong các cuộc điều tra và xử lý tội ác đối với các nhà báo.

Tính minh bạch và sự sống còn của báo chí

Trước những thách thức và nguy hiểm mà các nhà báo phải đối mặt, công việc ghi chép và đưa tin về các sự kiện trong khu vực chiến sự càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Trong bối cảnh thông tin bị kiểm soát và bóp méo, sự chính xác trong việc đưa tin là yếu tố quyết định để đảm bảo rằng công chúng có thể tiếp cận sự thật về những gì đang diễn ra.

Một khía cạnh đáng chú ý là sự quan trọng của các cuộc điều tra độc lập và nỗ lực của các tổ chức báo chí trong việc duy trì tính minh bạch. Mặc dù chính quyền Israel thiếu các cuộc điều tra chính thức, những cơ quan báo chí và các tổ chức giám sát đã kiên trì trong việc ghi lại sự thật, cung cấp bằng chứng và đưa ra những phân tích chi tiết về hành vi quân sự và các vi phạm nhân quyền.

Cuối cùng, công việc của các phóng viên, những người không ngừng đấu tranh để đưa sự thật ra ánh sáng, càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết trong bối cảnh chiến sự hiện nay. Bất chấp những mối nguy hiểm và thách thức, họ không chỉ làm nhiệm vụ báo chí mà còn đóng vai trò là người bảo vệ quyền tự do thông tin, đảm bảo rằng những hành động tội ác không thể lẩn tránh trong bóng tối. Việc xác minh thông tin, dù khó khăn và nguy hiểm, vẫn là một trong những công cụ quan trọng để bảo vệ sự thật và đảm bảo rằng công lý sẽ được thực thi.

Ngọc Anh

Nguồn Công Luận : https://congluan.vn/vung-trang-bao-chiva-cuoc-chien-xac-minh-thong-tin-o-gaza-lebanon-post328134.html