GameStop – chuỗi cửa hàng bán lẻ trò chơi điện tử tại Mỹ – từng là tâm điểm của một “cơn địa chấn” trên thị trường chứng khoán. Khi nhiều quỹ đầu cơ đặt cược rằng cổ phiếu công ty này sẽ giảm, hàng triệu nhà đầu tư nhỏ lẻ trên diễn đàn Reddit lại đồng loạt mua vào, đẩy giá tăng vọt hơn 1.700% chỉ trong vài tuần. Kết quả, phe bán khống – tức những người vay cổ phiếu để bán ra, rồi chờ mua lại với giá thấp hơn – chịu thiệt hại hàng tỷ USD, còn thị trường chao đảo vì cuộc đối đầu chưa từng có.
Warren Buffett luôn khuyên nhà đầu tư giữ kỷ luật và tránh xa những canh bạc rủi ro
Warren Buffett, người luôn đề cao sự kiên nhẫn và kỷ luật, không bất ngờ trước kết cục đó. Ông từng nói tại cuộc họp cổ đông Berkshire Hathaway năm 2001 rằng, bán khống là con dao hai lưỡi: “Bạn không thể kiếm được nhiều tiền từ nó, vì rủi ro thua lỗ quá lớn đồng nghĩa với việc bạn không thể đặt cược lớn”. Theo ông, việc tìm kiếm lợi nhuận từ sự sụp đổ của người khác là chiến lược có sức hấp dẫn bề ngoài nhưng đầy cám dỗ nguy hiểm.
Buffett cho rằng thị trường đôi khi không vận hành theo logic thông thường. Ngay cả khi một cổ phiếu rõ ràng bị thổi phồng giá trị, nó vẫn có thể tiếp tục tăng cao nhờ tâm lý đám đông. “Không ai biết khi nào bong bóng sẽ vỡ, hay nó sẽ phình to đến đâu trước khi nổ”, ông từng nói. Kinh nghiệm cay đắng nhất của ông là vào năm 1954, khi thử bán khống một cổ phiếu và phải chứng kiến giá trị tài sản cá nhân “bốc hơi” suốt nhiều tuần: “Nếu xét trong 10 năm tôi đúng, nhưng trong 10 tuần đầu, tôi sai hoàn toàn”.
GameStop là tâm điểm của “cơn sốt” cổ phiếu năm 2021, khi hàng triệu nhà đầu tư nhỏ lẻ đối đầu với các quỹ đầu cơ bán khống
Dù thường xuyên cảnh báo, Buffett không xem bán khống là hành vi sai trái. Ông từng đùa rằng sẵn sàng cho người khác vay cổ phiếu Berkshire Hathaway để bán khống, vì “họ chắc chắn sẽ trở thành người mua trong tương lai”. Thậm chí, ông từng cho phép một số công ty vay cổ phiếu để bán khống và thu về khoản phí lớn. Tuy nhiên, ông luôn nhấn mạnh: bán khống chỉ nên được thực hiện minh bạch và tuyệt đối không được thao túng thị trường.
Theo Buffett, điểm mấu chốt nằm ở sự bất cân xứng của rủi ro. Khi mua cổ phiếu, nhà đầu tư có thể mất tối đa số tiền bỏ ra. Nhưng với bán khống, khoản lỗ có thể vô hạn nếu giá cổ phiếu tăng không ngừng. Thực tế, trong vụ GameStop, nhiều quỹ đầu cơ từng bán khống ở mức giá 20 USD đã phải chứng kiến cổ phiếu tăng vọt lên hơn 400 USD – bài học đắt giá về lòng tham và ảo tưởng kiểm soát thị trường.
Với Buffett, đầu tư không phải là trò cá cược mà là hành trình dài hạn của lý trí và kỷ luật. “Bán khống rất đau đớn”, ông nói, “và hầu hết những người theo đuổi nó đều phải trả giá bằng chính sự bình an tài chính của mình”.
Lê Minh