WB mở khóa điện hạt nhân: Ván cờ mới trong cuộc chơi năng lượng toàn cầu

6 giờ trướcBài gốc

WB đã cam kết sẽ hỗ trợ tài chính cho các dự án phát triển năng lượng điện hạt nhân. Ảnh: Reuters

Theo bài viết trên báo Die Welt của Đức, sự thay đổi quan điểm của Ngân hàng Thế giới (WB) đối với vấn đề hạt nhân, có thể góp phần đưa giá năng lượng hạt nhân trong tương lai xuống một mức hợp lý hơn, giúp các nước đang phát triển có khả năng tiếp cận dễ dàng với nguồn năng lượng tái tạo hoàn toàn mới.
“Bước ngoặt” từ WB
Trong một động thái chưa từng có, WB đã dỡ bỏ lệnh cấm kéo dài hàng thập kỷ đối với việc cung cấp nguồn tài trợ cho các dự án điện hạt nhân. Tổ chức tài chính hàng đầu thế giới này đã đồng ý với IAEA về việc không chỉ tài trợ cho dự án mở rộng các nhà máy điện hạt nhân hiện có, mà còn hỗ trợ xây dựng các lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR) ở các nước đang phát triển.

Chủ tịch WB Ajay Banga đã chấp thuận sự thay đổi này tại một cuộc họp Hội đồng quản trị WB mới đây. Theo ông, việc thúc đẩy năng lượng hạt nhân là vì lý do nhân đạo: tiếp cận điện là quyền cơ bản của con người và là nền tảng của mọi sự phát triển; việc làm đến cần điện, cũng như hệ thống chăm sóc sức khỏe, giáo dục, nước sạch, an toàn công cộng và rất nhiều lĩnh vực khác nữa. Nhu cầu về điện sẽ tiếp tục tăng lên cùng với sự gia tăng dân số, công nghiệp hóa nền kinh tế và số hóa nhanh chóng.
Theo ông Ajay Banga, việc tài trợ cho điện hạt nhân nhằm mục đích "trao cho các quốc gia sự linh hoạt để tự quyết định cách cung cấp nguồn năng lượng đáng tin cậy mà họ cần, để có thể đạt được các mục tiêu phát triển". Điều này đặc biệt đúng khi nhu cầu điện của các nước đang phát triển dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2035.
Tăng tiềm năng của các lò phản ứng mô-đun nhỏ
Trong lễ ký kết thỏa thuận hợp tác với Tổng Giám đốc IAEA Rafael Mariano Grossi tại Paris mới đây, Chủ tịch WB Ajay Banga nhấn mạnh "điểm mới là WB sẽ quay trở lại lĩnh vực năng lượng hạt nhân lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ". Bằng cách hợp tác với IAEA và các đối tác khác, WB sẽ hỗ trợ kéo dài tuổi thọ của các lò phản ứng hạt nhân hiện có tại các quốc gia đã có điện hạt nhân, đồng thời thúc đẩy mở rộng mạng lưới cũng như cơ sở hạ tầng liên quan.
Ngoài ra, WB cũng sẽ thực hiện các công việc liên quan để "tăng tiềm năng của các lò phản ứng mô-đun nhỏ, biến chúng trở thành lựa chọn khả thi cho nhiều quốc gia hơn nữa".
Sứ mệnh của WB là "chấm dứt tình trạng nghèo đói cùng cực và thúc đẩy thịnh vượng chung trên một hành tinh đáng sống". Cho đến nay, ngoại trừ khoản tín dụng 40 triệu USD dành cho nhà máy điện hạt nhân Garigliano đầu tiên của Italy vào năm 1959, WB chưa bao giờ tài trợ cho việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân mới.
Hiện tại, WB và IAEA muốn hợp tác với nhau để xây dựng năng lực, tăng cường các biện pháp bảo vệ và chia sẻ chuyên môn kỹ thuật, hỗ trợ các quốc gia muốn đưa năng lượng hạt nhân vào chiến lược phát triển của họ. Nhóm Ngân hàng Thế giới cũng muốn sử dụng thỏa thuận này để nâng cao kiến thức nội bộ trong các lĩnh vực như quy hoạch năng lượng, xây dựng khuôn khổ pháp lý, phục hồi các lò phản ứng hiện có và triển khai công nghệ mới như lò phản ứng mô-đun nhỏ.
Với sự thay đổi chiến lược này, WB đang hưởng ứng lời kêu gọi từ hơn 30 quốc gia tại Hội nghị lần thứ 28 các Bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (COP28) tổ chức ở Dubai năm 2023. Tại thời điểm đó, mục tiêu được xác định là tăng gấp ba công suất điện hạt nhân toàn cầu vào năm 2050. Vì mục đích này, các ngân hàng phát triển quốc tế đã được kêu gọi tạo điều kiện cho vay đối với các dự án điện hạt nhân.
Chi phí ban đầu cao của các dự án điện hạt nhân được coi là trở ngại lớn nhất đối với việc mở rộng điện hạt nhân trên toàn thế giới. Chi phí vốn lên tới hàng chục tỷ USD vượt quá khả năng đầu tư của nhiều quốc gia. Nếu không có tài trợ hoặc vốn vay của chính phủ, việc triển khai các dự án này là hết sức khó khăn.
Tại lễ ký kết thỏa thuận, Giám đốc IAEA Grossi đã thông báo về các cuộc đàm phán song phương của ông với nhiều chính phủ trên khắp thế giới. Ông nói: "sẽ không có gì xảy ra nếu không có WB". Sự thay đổi chiến lược của bên cho vay là hết sức quan trọng.
Hiện tại, toàn thế giới có khoảng 440 nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động tại 31 quốc gia và ít nhất 70 nhà máy khác đang được xây dựng. Khoảng 30 quốc gia đang có kế hoạch hoặc cân nhắc sử dụng năng lượng hạt nhân, trong đó có Ba Lan, Ghana và Philippines. Phần lớn các nhà máy điện hạt nhân mới đang được xây dựng tại Trung Quốc. Các loại lò phản ứng nhỏ mới có công suất tới 500 megawatt (MW), được gọi là Lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR), đang được phát triển tại nhiều quốc gia. Chúng hứa hẹn tiềm năng sử dụng năng lượng hạt nhân với chi phí vốn đầu tư ban đầu tương đối thấp.
Hạn chế của năng lượng tái tạo
Trong báo cáo đánh giá về năng lượng thế giới vừa được Viện Năng lượng Anh công bố, năng lượng tái tạo một lần nữa được đánh giá là đã thua trong cuộc đua với nhiên liệu hóa thạch trong năm 2024. Do đó, cuộc chiến chống lại sự nóng lên toàn cầu nếu chỉ dựa vào năng lượng gió, Mặt trời và thủy điện thì sẽ có rất ít triển vọng thành công.
Báo cáo của Viện Năng lượng Anh cho biết quá trình điện khí hóa thông qua năng lượng tái tạo đã tăng tốc đáng kể trên toàn thế giới. Tuy nhiên, nhu cầu sử dụng điện tiếp tục vượt quá khả năng mở rộng năng lượng tái tạo. Kết quả là năm thứ tư liên tiếp mức phát thải toàn cầu đạt kỷ lục mới.
Thực tế, sự mở rộng năng lượng tái tạo đã đạt mức cao kỷ lục trong năm ngoái: công suất điện tái tạo mới được lắp đặt trên toàn thế giới trong năm 2024 đạt 740 gigawatt (GW), cao nhất từ trước đến nay. Tuy nhiên, con số này vẫn chưa bằng một nửa so với mục tiêu tăng gấp ba lần điện xanh vào năm 2030 của Liên hợp quốc.
Mới đây, mạng lưới toàn cầu vì năng lượng tái tạo REN21 (trụ sở tại Paris) đã chỉ ra vấn đề tồn đọng của năng lượng tái tạo. Giám đốc điều hành REN21 Rana Adib cho biết, thế giới đang mở rộng năng lượng tái tạo với tốc độ kỷ lục, nhưng lại không tạo ra các cấu trúc cần thiết cho một hệ thống kinh tế dựa trên năng lượng tái tạo. Nếu không có các biện pháp chính sách thống nhất, lập kế hoạch phối hợp và cơ sở hạ tầng phục hồi (trong đó có lưới điện và biện pháp lưu trữ phù hợp), thì ngay cả việc mở rộng năng lượng tái tạo ở mức kỷ lục cũng không thể mang lại sự chuyển đổi nhanh chóng và bền vững.
Theo báo cáo của REN21, 3/4 sự mở rộng điện xanh trong năm 2024 là nhờ các hệ thống quang điện. Mặc dù giá thành sản xuất năng lượng Mặt trời tương đối rẻ, nhưng chi phí tích hợp loại năng lượng biến động này (vì phụ thuộc nhiều vào thời tiết) vào các hệ thống điện của thế giới đôi khi rất cao, kể cả ở Đức. Vì năng lượng Mặt trời gần như bị cắt hoàn toàn vào ban đêm (không có nắng), hoặc ở nhiều nơi trong mùa Đông, nên cần có công suất dự phòng, hoạt động lưu trữ và lưới điện lớn tương ứng để tránh gây nguy hiểm cho sự an toàn mạng lưới và độ tin cậy của hệ thống điện.
Sự cố mất điện trên bán đảo Iberia vào tháng 5/2025 đã tạo nên cuộc tranh luận sôi nổi về những nguy cơ tiềm ẩn của một hệ thống điện chủ yếu dựa vào năng lượng Mặt trời. Đây là một trong những lý do khiến ngày càng nhiều quốc gia coi năng lượng hạt nhân là sự bổ sung không thể thiếu cho quá trình chuyển đổi năng lượng, giúp cung cấp lượng điện năng dồi dào một cách ổn định và thân thiện với khí hậu.

Vũ Tùng/BNEWS/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/wb-mo-khoa-dien-hat-nhan-van-co-moi-trong-cuoc-choi-nang-luong-toan-cau/378528.html