WHO cảnh báo: Gia tăng kháng thuốc kháng sinh thiết yếu đe dọa sức khỏe toàn cầu

5 giờ trướcBài gốc

Từ năm 2018 đến năm 2023, tình trạng kháng thuốc kháng sinh đã tăng ở hơn 40% các cặp "vi khuẩn gây bệnh – kháng sinh điều trị" được theo dõi, với mức tăng trung bình mỗi năm từ 5–15%.

Theo dữ liệu của Hệ thống giám sát tình trạng kháng thuốc và sử dụng thuốc kháng sinh toàn cầu (GLASS) do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) điều phối, thông tin thu thập từ hơn 100 quốc gia cho thấy, tỷ lệ kháng với các loại kháng sinh thiết yếu đang gia tăng nhanh chóng, trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu.

Báo cáo Giám sát kháng sinh toàn cầu năm 2025 mới công bố của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lần đầu tiên đưa ra ước tính về tỷ lệ kháng thuốc đối với 22 loại kháng sinh được sử dụng trong điều trị các bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu, đường tiêu hóa, nhiễm trùng máu và bệnh lậu.

Báo cáo này tập trung vào 8 tác nhân vi khuẩn phổ biến gồm Acinetobacter spp., Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Neisseria gonorrhoeae, Salmonella spp. không gây thương hàn, Shigella spp., Staphylococcus aureus và Streptococcus pneumoniae — mỗi loại đều là nguyên nhân của một hoặc nhiều nhóm bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng nói trên.

Vi khuẩn sản xuất ra các men (enzymes) để phá hủy các kháng sinh…

Nguy cơ kháng kháng sinh khác nhau trên toàn thế giới

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mức độ kháng thuốc kháng sinh không đồng đều giữa các khu vực, với tỷ lệ cao nhất ghi nhận tại Đông Nam Á và Đông Địa Trung Hải – nơi cứ 3 ca nhiễm khuẩn được báo cáo thì có 1 ca kháng thuốc. Ở khu vực châu Phi, tỷ lệ này là 1 trên 5 ca nhiễm.

WHO cảnh báo, tình trạng kháng thuốc có xu hướng phổ biến hơn và diễn biến nghiêm trọng hơn tại các quốc gia có hệ thống y tế còn hạn chế về năng lực chẩn đoán, điều trị và quản lý sử dụng kháng sinh.

Tổng Giám đốc WHO, Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, nhấn mạnh: Tình trạng kháng thuốc đang vượt xa những tiến bộ của y học hiện đại, đe dọa sức khỏe của các gia đình trên toàn thế giới. Khi các quốc gia tăng cường hệ thống giám sát kháng thuốc (AMR), chúng ta cần sử dụng kháng sinh một cách có trách nhiệm, đồng thời đảm bảo mọi người được tiếp cận thuốc, phương pháp chẩn đoán và vắc-xin đạt chất lượng. Tương lai của chúng ta phụ thuộc vào việc củng cố hệ thống phòng ngừa, chẩn đoán, điều trị nhiễm trùng và đổi mới các loại kháng sinh thế hệ mới cùng công nghệ xét nghiệm nhanh tại chỗ.

Các tác nhân gây bệnh vi khuẩn Gram âm đang gây ra mối đe dọa lớn nhất

Báo cáo mới lưu ý rằng vi khuẩn Gram âm kháng thuốc đang trở nên nguy hiểm hơn trên toàn thế giới, với gánh nặng lớn nhất rơi vào các quốc gia kém trang bị nhất để ứng phó. Trong số đó, E. coli và K. pneumoniae là những vi khuẩn Gram âm kháng thuốc hàng đầu được tìm thấy trong nhiễm trùng máu.

Đây là một trong những bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn nghiêm trọng nhất, thường dẫn đến nhiễm trùng huyết, suy đa tạng và tử vong. Tuy nhiên, hơn 40% E. coli và hơn 55% K. pneumoniae trên toàn cầu hiện đang kháng với cephalosporin thế hệ thứ ba, phương pháp điều trị hàng đầu cho các bệnh nhiễm trùng này. Tại khu vực Châu Phi, tỷ lệ kháng thuốc thậm chí còn vượt quá 70%.

Các loại kháng sinh thiết yếu cứu sống khác, bao gồm carbapenem và fluoroquinolone, đang mất dần hiệu quả chống lại E. coli , K. pneumoniae , Salmonella và Acinetobacter . Tình trạng kháng carbapenem, vốn hiếm gặp, đang ngày càng phổ biến, thu hẹp các lựa chọn điều trị và buộc phải dựa vào kháng sinh cuối cùng. Hơn nữa, những loại kháng sinh này lại đắt đỏ, khó tiếp cận và thường không có sẵn ở các nước thu nhập thấp và trung bình.

Vi khuẩn Gram âm kháng thuốc đang trở nên nguy hiểm hơn trên toàn thế giới...

Giám sát AMR cần nhiều hành động hơn nữa

Từ năm 2016 đến năm 2023, số lượng quốc gia tham gia Hệ thống Giám sát tình trạng kháng thuốc và sử dụng thuốc kháng sinh toàn cầu (GLASS) do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) điều phối đã tăng hơn bốn lần, từ 25 quốc gia lên 104 quốc gia.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức đáng kể: Vào năm 2023, 48% quốc gia không báo cáo dữ liệu cho GLASS và khoảng một nửa trong số các quốc gia đã báo cáo vẫn chưa có hệ thống đủ năng lực để tạo ra dữ liệu giám sát đáng tin cậy. Thực tế cho thấy, chính những quốc gia đối mặt với gánh nặng kháng thuốc cao nhất lại thường thiếu năng lực giám sát, khiến việc đánh giá tình hình kháng thuốc kháng sinh (AMR) trở nên khó khăn hơn.

Tuyên bố chính trị về AMR, được thông qua tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc năm 2024, đã đề ra các mục tiêu toàn cầu nhằm ứng phó với tình trạng kháng thuốc thông qua việc củng cố hệ thống y tế và áp dụng phương pháp tiếp cận "Một Sức khỏe" (One Health) – phối hợp giữa y tế con người, thú y và môi trường.

Để đối phó với thách thức ngày càng gia tăng của AMR, các quốc gia cần cam kết củng cố năng lực phòng xét nghiệm và xây dựng hệ thống dữ liệu giám sát đáng tin cậy, đặc biệt tại những khu vực còn thiếu nguồn lực, nhằm cung cấp thông tin chính xác cho các quyết định điều trị và hoạch định chính sách y tế.

WHO kêu gọi tất cả các quốc gia báo cáo dữ liệu chất lượng cao về tình trạng kháng kháng sinh và việc sử dụng thuốc kháng sinh cho GLASS trước năm 2030. Để đạt được mục tiêu này, cần có hành động đồng bộ, bao gồm nâng cao chất lượng dữ liệu, mở rộng phạm vi địa lý và chia sẻ thông tin giám sát, qua đó giúp theo dõi tiến độ và xu hướng kháng thuốc toàn cầu.

Bên cạnh đó, các quốc gia được khuyến nghị mở rộng các biện pháp can thiệp phối hợp, hướng tới giải quyết tình trạng kháng kháng sinh ở tất cả các cấp độ chăm sóc sức khỏe, đồng thời đảm bảo rằng hướng dẫn điều trị và danh mục thuốc thiết yếu luôn phù hợp với mô hình kháng thuốc đặc thù tại từng địa phương.

Mời độc giả xem thêm:

Bích Ngọc

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/who-canh-bao-gia-tang-khang-thuoc-khang-sinh-thiet-yeu-de-doa-suc-khoe-toan-cau-169251014142129419.htm