Xác định giới tính trong thể thao: Chuyện tế nhị nhưng không thể né tránh

17 giờ trướcBài gốc

Đây không chỉ là câu chuyện chuyên môn đơn thuần, mà còn cho thấy, quy định xác định giới tính trong thể thao quốc tế đang ngày càng siết chặt. Thể thao Việt Nam vì vậy cũng không thể đứng ngoài cuộc.

Điền kinh Việt Nam sẽ phải thích nghi với các quy định về giới tính nữ của Liên đoàn điền kinh thế giới. Ảnh: Nguyễn Vân

Xu hướng không thể đảo ngược

Trong nhiều năm qua, thể thao thế giới đã tồn tại những tranh luận gay gắt xoay quanh việc xác định giới tính thi đấu. Các trường hợp VĐV có khác biệt phát triển giới tính hoặc chuyển giới từng gây ra nhiều tranh cãi, đặc biệt ở các môn như điền kinh, quyền Anh, bóng chuyền...

Trước năm 2023, Liên đoàn Điền kinh Thế giới (WA) áp dụng ngưỡng testosterone để phân loại VĐV đủ điều kiện thi đấu ở một số nội dung nữ. Đến tháng 3-2023, WA mở rộng quy định này cho tất cả các nội dung thi đấu, đồng thời không cho phép nữ VĐV chuyển giới - từng trải qua giai đoạn dậy thì nam - được tham dự các giải đấu quốc tế.

Và kể từ ngày 1-9-2025, WA chính thức áp dụng thêm quy định bắt buộc: Tất cả VĐV nữ tham dự các giải đấu có tính xếp hạng thế giới phải thực hiện xét nghiệm gen SRY. Đây là loại xét nghiệm chỉ cần thực hiện một lần trong sự nghiệp, nhằm xác định sự hiện diện của gen Y - yếu tố then chốt quyết định sự phát triển giới tính nam. Nếu kết quả SRY dương tính, VĐV sẽ không được thi đấu ở hạng mục nữ, trừ khi vượt qua quy trình thẩm định y khoa nghiêm ngặt.

Quy định mới này được đánh giá là một bước tiến trong nỗ lực chuẩn hóa và minh bạch hóa việc xác định giới tính trong thể thao, nhằm giảm bớt tranh cãi và bảo vệ tính công bằng cho các VĐV nữ. Không chỉ riêng điền kinh, nhiều môn thể thao khác như bơi lội, xe đạp, quyền Anh, rugby... cũng đã ban hành quy định nghiêm ngặt liên quan đến xác định giới tính VĐV nữ.

Trước những thay đổi này, Liên đoàn Điền kinh Việt Nam và Bộ môn Điền kinh (Cục Thể dục Thể thao Việt Nam) đã xác nhận sẽ tiến hành xét nghiệm gen SRY đối với một số vận động viên trong đội tuyển quốc gia. Trong tháng 8 vừa qua, đã có ít nhất 2 VĐV nữ thuộc đội tuyển quốc gia phải thực hiện xét nghiệm giới tính trước khi được đăng ký tham dự SEA Games 33, sẽ diễn ra tại Thái Lan vào tháng 12 tới.

Ông Nguyễn Đức Nguyên - phụ trách bộ môn Điền kinh (Cục Thể dục Thể thao Việt Nam) - nhấn mạnh: “Chi phí xét nghiệm gen SRY không cao, khoảng 1,2 triệu đồng cho mỗi mẫu. Chúng ta cần thực hiện nghiêm túc theo đúng quy định để tránh rắc rối hay khiếu kiện liên quan đến giới tính VĐV nữ khi tham dự SEA Games 33”.

Trước đó, để chuẩn bị cho Giải vô địch Điền kinh Thế giới 2025 - diễn ra trong tháng 9 này tại Tokyo (Nhật Bản) - một số VĐV Việt Nam cũng đã hoàn tất xét nghiệm gen và nhận kết quả hợp lệ.

Không chỉ riêng điền kinh, vấn đề giới tính thi đấu cũng đã bắt đầu “gõ cửa” bóng chuyền Việt Nam, dù các bên liên quan không đưa ra phát ngôn cụ thể nhằm bảo đảm tối đa quyền riêng tư cho VĐV. Một số diễn biến đáng chú ý như việc đội tuyển U21 nữ Việt Nam không được công nhận kết quả của một số trận đấu vòng bảng Giải vô địch U21 thế giới 2025, hay việc chủ công Nguyễn Bích Tuyền bất ngờ chia tay đội tuyển quốc gia trước thềm Giải vô địch thế giới 2025, đều làm dấy lên những đồn đoán. Dù nguyên nhân chính thức chưa được công bố, nhưng rõ ràng đây là lời nhắc nhở để các đội tuyển chủ động chuẩn bị sớm, tránh những sự cố không mong muốn.

Thay đổi từ khâu tuyển chọn

Bác sĩ thể thao Phạm Mạnh Hùng - người có hàng chục năm gắn bó với các đội tuyển quốc gia - phân tích: “Đầu tư cho công tác xác định giới tính trong tuyển chọn là cần thiết, không chỉ để tuân thủ quy định quốc tế mà còn để bảo vệ chính VĐV. Nếu đợi đến khi thi đấu quốc tế mới phát sinh tranh cãi, cả sự nghiệp của VĐV lẫn uy tín của đội tuyển sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Chúng ta cần thay đổi tư duy, từ việc chỉ chú trọng thành tích sang xây dựng một hệ thống tuyển chọn chuẩn mực, trong đó có cả kiểm tra y học và di truyền học”.

Từng tham gia tuyển chọn nhiều lứa VĐV tại Hà Nội, bác sĩ Hùng cũng chia sẻ rằng trước đây, việc tuyển chọn phần lớn dựa trên kinh nghiệm, cảm quan và quan sát ngoại hình, đặc biệt là trong trường hợp VĐV nữ có vẻ ngoài nam tính. Tuy nhiên, khi đó, chưa có cơ sở khoa học cụ thể vì chi phí xét nghiệm y học, di truyền khá cao - có thể lên tới hàng chục triệu đồng vào hơn mười năm trước. Mặt khác, quy định quốc tế khi đó cũng chưa khắt khe như hiện nay.

Theo bác sĩ Hùng, chi phí xét nghiệm gen SRY hiện tại là không quá lớn so với tổng ngân sách đầu tư huấn luyện cho một VĐV, nhưng lại có vai trò then chốt. Việc này giúp sàng lọc sớm, đảm bảo tính công bằng trong thi đấu và đặc biệt là tránh những tổn thương tinh thần cho VĐV khi rơi vào tranh cãi giới tính không đáng có.

Ông Nguyễn Công Nam - Trưởng bộ môn Điền kinh (Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu Thể thao Hà Nội, thuộc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội) - cũng đồng tình: “Với những quy định mới về xác định giới tính của Liên đoàn Điền kinh Thế giới, đội ngũ tuyển chọn VĐV từ cấp cơ sở phải nâng cao trách nhiệm, không thể tiếp tục dựa vào kinh nghiệm hay yếu tố may rủi”.

Các chuyên gia cho rằng, ngành Thể thao Việt Nam cần nhanh chóng chuẩn hóa quy trình tuyển chọn VĐV. Trong đó, việc đưa xét nghiệm gen SRY và các kiểm tra y học khác vào hệ thống sàng lọc là cần thiết. Song song đó, cần xây dựng đội ngũ chuyên gia tư vấn chuyên môn và tâm lý để đồng hành với VĐV trong các trường hợp đặc biệt. Trung tâm Doping và Y học Thể thao cũng cần thể hiện vai trò rõ nét hơn trong công tác này.

Minh An

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/xac-dinh-gioi-tinh-trong-the-thao-chuyen-te-nhi-nhung-khong-the-ne-tranh-715428.html