Đây là nhấn mạnh của chuyên gia kinh tế của Ngân hàng Thế giới (World Bank) tại Việt Nam Trần Ánh Nguyệt khi báo cáo về vấn đề tài chính giáo dục đại học tại Hội thảo khoa học quốc gia "Hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học Việt Nam, tạo đột phá phát triển nhân lực trình độ cao và nhân tài, dẫn dắt nghiên cứu, đổi mới sáng tạo".
Xây dựng chính sách tài chính đột phá để thu hút và giữ chân giảng viên, nhà khoa học xuất sắc
Theo chuyên gia, các ngành sản xuất và dịch vụ công nghệ cao hiện đòi hỏi từ 28-90% nhân lực có trình độ đại học trở lên, trong khi Việt Nam đang thiếu hụt nghiêm trọng nhân tài trong 11 lĩnh vực công nghệ chiến lược.
Thực tế, hơn 60% nhân tài Việt Nam được đào tạo trong các ngành này đang làm việc ở nước ngoài, cho thấy thách thức lớn về cơ chế đãi ngộ và môi trường làm việc.
Từ thực tiễn đó, chuyên gia đề xuất cần xây dựng chính sách tài chính đột phá để thu hút và giữ chân giảng viên, nhà khoa học xuất sắc.
Thống kê của Ngân hàng thế giới về nhân lực công nghệ Việt Nam
Cụ thể, nên triển khai “Quỹ giảng viên và nghiên cứu viên xuất sắc” nhằm hỗ trợ trao đổi học thuật quốc tế, tài trợ nghiên cứu sau tiến sĩ, mời giáo sư và chuyên gia từ doanh nghiệp tham gia giảng dạy.
Song song đó, cần áp dụng cơ chế lương, phụ cấp và đầu tư cơ sở vật chất tiệm cận chuẩn quốc tế để tạo điều kiện cho nghiên cứu, công bố quốc tế và đổi mới sáng tạo; tài trợ vị trí “Giáo sư thực hành”, mời chuyên gia từ doanh nghiệp tham gia giảng dạy.
Về cơ sở hạ tầng, chuyên gia Ngân hàng thế giới cho rằng Việt Nam hiện thiếu nghiêm trọng các phòng thí nghiệm và trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế, nhất là trong lĩnh vực bán dẫn, AI và công nghệ sinh học.
Chuyên gia này khuyến nghị đầu tư 2,75 tỷ USD giai đoạn 2025–2030 cho hạ tầng nghiên cứu 3 ngành công nghệ chiến lược gồm bán dẫn, trí tuệ nhân tạo – robot, công nghệ sinh học, thông qua mô hình hợp tác công – tư (PPP).
Nhấn mạnh vai trò của các đại học nghiên cứu trong cụm đổi mới sáng tạo, chuyên gia Ngân hàng thế giới cho rằng Việt Nam cũng đề xuất phát triển các trung tâm nghiên cứu, xưởng thử nghiệm và cơ sở sản xuất thử đặt tại đại học, tương tự mô hình thành công tại Singapore và Hàn Quốc.
"Điều này không chỉ giúp gắn kết đào tạo với doanh nghiệp, mà còn tạo “cú hích” thu hút đầu tư và nhân tài trở về phục vụ đất nước", bà Trần Ánh Nguyệt nói.
Ngoài ra, theo chuyên gia Ngân hàng thế giới cho rằng Việt Nam, muốn hiện thực hóa Nghị quyết 71/2025, Việt Nam cần coi đầu tư tài chính cho giáo dục đại học và nghiên cứu là đầu tư phát triển, thay vì chi thường xuyên – một điều kiện tiên quyết để nâng tầm các đại học thành trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia.
Hội thảo khoa học quốc gia "Hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học Việt Nam, tạo đột phá phát triển nhân lực trình độ cao và nhân tài, dẫn dắt nghiên cứu, đổi mới sáng tạo do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Đảng ủy Bộ GD-ĐT và Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức nhằm quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết số 71/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Hội thảo thu hút hơn 40 tham luận với 4 chủ đề chính, với sự tham gia của các diễn giả từ cơ quan trung ương, các trường đại học hàng đầu, tổ chức quốc tế.
Tịnh Hà