Chỉ 5 ngày sau khi nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra đời, ngày 7-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Chỉ thị thành lập Bộ Tổng Tham mưu (BTTM), trong đó có Phòng Tác chiến (tiền thân của Cục Tác chiến), do đồng chí Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái kiêm nhiệm Trưởng phòng. Do đó, ngày 7-9-1945 là Ngày truyền thống của Cục Tác chiến.
80 năm qua, các thế hệ cán bộ, nhân viên, chiến sĩ Cục Tác chiến luôn nỗ lực phấn đấu, đoàn kết khắc phục mọi khó khăn, gian khổ, không quản hy sinh để thực hiện, hoàn thành xuất sắc chức năng, nhiệm vụ được giao, xứng đáng là cơ quan tham mưu tác chiến chiến lược và địa hình quân sự của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng; giúp Tổng Tham mưu trưởng, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Quân ủy Trung ương về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng; tổ chức chỉ đạo, chỉ huy, hiệp đồng, điều hành các hoạt động sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ) và chiến đấu của Quân đội và dân quân, tự vệ (DQTV); đồng thời thực hiện chức năng quản lý nhà nước về quốc phòng, địa hình quân sự và các lĩnh vực có liên quan đến nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.
Đoàn công tác Cục Tác chiến kiểm tra văn kiện diễn tập của Quân chủng Hải quân. Ảnh: TRẦN ĐĂNG
Từ những ngày đầu mới thành lập, quân số chỉ khoảng 10 người, song cán bộ, nhân viên Phòng Tác chiến đã khắc ghi lời Bác Hồ dạy, vừa làm vừa học, vừa tự bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ để hoàn thành tốt những nhiệm vụ được giao. Phòng Tác chiến đã tham mưu giúp Trung ương Đảng, Bộ Quốc phòng, Ủy ban Kháng chiến toàn quốc về xây dựng LLVT; chống thù trong, giặc ngoài, góp phần bảo vệ thành quả Cách mạng Tháng Tám năm 1945, bảo vệ nhà nước Việt Nam non trẻ và chuẩn bị mọi mặt để Quân đội và LLVT nhân dân bước vào cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ chống thực dân Pháp.
Kháng chiến toàn quốc bùng nổ, cùng với BTTM, cán bộ, nhân viên, chiến sĩ Phòng Tác chiến luôn theo sát chiến trường, nghiên cứu giúp Bộ Quốc phòng-Tổng Tư lệnh chỉ đạo tác chiến, xây dựng lực lượng, căn cứ kháng chiến. Theo Sắc lệnh số 121/SL ngày 11-7-1950 về tổ chức BTTM, Phòng Tác chiến nâng cấp thành Cục Tác chiến. Từ đây, Cục Tác chiến đã tích cực tham mưu về phát triển chiến tranh nhân dân, nhất là đẩy mạnh chiến tranh du kích; xây dựng các đại đoàn chủ lực; tổ chức thu thập, phân tích tình hình giúp Bộ Tổng tư lệnh hoạch định phương hướng tác chiến chiến lược, chỉ huy, chỉ đạo các chiến trường. Cục Tác chiến trực tiếp xây dựng kế hoạch tác chiến cho các chiến dịch lớn như: Biên giới, Tây Bắc, Hòa Bình, Thượng Lào, đặc biệt là Chiến cuộc Đông Xuân 1953-1954, mà đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ.
Sau khi Hiệp định Geneva được ký kết, đất nước ta bước sang thời kỳ mới, thực hiện hai chiến lược: Cách mạng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân ở miền Nam. Trước âm mưu chia cắt đất nước ta lâu dài của đế quốc Mỹ và ngụy quyền Sài Gòn, Cục Tác chiến chủ động nghiên cứu, tham mưu đề xuất, giúp Bộ Tổng tư lệnh chỉ đạo các chiến trường; tác chiến phòng không, phòng thủ ở miền Bắc; tiễu phỉ và công tác trị an, bảo vệ an ninh, an toàn biên giới, nội địa...
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đội ngũ cán bộ, sĩ quan Cục Tác chiến đã nỗ lực vượt bậc, bám sát thực tiễn, bản lĩnh, sáng tạo trong tham mưu, đánh giá, dự báo đúng âm mưu, thủ đoạn tác chiến của địch; đề xuất, kiến nghị với BTTM, Bộ Quốc phòng và Bộ Chính trị, Trung ương Đảng các chủ trương, giải pháp lãnh đạo, chỉ đạo góp phần bảo vệ vững chắc miền Bắc, chi viện đắc lực cho miền Nam, đánh bại các chiến lược chiến tranh ở miền Nam và chiến tranh phá hoại bằng không quân, hải quân của Mỹ ra miền Bắc. Cục Tác chiến đã tham mưu, xây dựng kế hoạch tác chiến các chiến dịch lớn, đặc biệt là kế hoạch giải phóng miền Nam trong hai năm (1975-1976), mở đầu là tác chiến chiến lược ở Tây Nguyên với trận mở màn then chốt Buôn Ma Thuột, đã tạo thời cơ chiến lược để quân và dân ta tiến hành cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Từ sau năm 1975, Cục Tác chiến tiếp tục làm tốt vai trò tham mưu trong các cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam, phía Bắc và làm nhiệm vụ quốc tế tại Campuchia. Trong công cuộc thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, Cục Tác chiến tập trung nghiên cứu, đề xuất và triển khai điều chỉnh thế bố trí lực lượng chiến lược theo quyết tâm, kế hoạch phòng thủ đất nước; nâng cao khả năng SSCĐ, không để bất ngờ về chiến lược. Khi đất nước bước vào công cuộc đổi mới, Cục Tác chiến tham mưu xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, "thế trận lòng dân" trong xây dựng khu vực phòng thủ (KVPT) tỉnh, thành phố vững chắc. Các kế hoạch chiến lược của BTTM do Cục Tác chiến chủ trì soạn thảo đã có những bước phát triển mới, toàn diện, đồng bộ, phù hợp với diễn biến thực tiễn trong nước, khu vực và quốc tế.
Những năm gần đây, Cục Tác chiến luôn làm tốt chức năng, nhiệm vụ cơ quan chỉ huy, tham mưu tác chiến chiến lược; giúp Tổng Tham mưu trưởng, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Quân ủy Trung ương về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng; tổ chức chỉ đạo, chỉ huy, hiệp đồng, điều hành các hoạt động SSCĐ và chiến đấu của Quân đội, DQTV; đồng thời thực hiện chức năng quản lý nhà nước về quốc phòng và các lĩnh vực có liên quan đến nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.
Nổi bật là, Đảng ủy, chỉ huy Cục Tác chiến thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dự báo, tham mưu đề xuất chiến lược; giúp thủ trưởng Bộ Quốc phòng, BTTM chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc, duy trì nghiêm chế độ SSCĐ, nâng cao khả năng chiến đấu của các đơn vị toàn quân. Thường xuyên theo dõi, nắm chắc tình hình, tham mưu đề xuất thủ trưởng BTTM, Bộ Quốc phòng những chủ trương, giải pháp xử trí kịp thời, đúng đối sách, có hiệu quả các tình huống trên không, trên biển, nội địa, tuyến biên giới và không gian mạng; phòng, chống đại dịch Covid-19 hiệu quả. Tiếp tục tham mưu với thủ trưởng BTTM, Bộ Quốc phòng chỉ đạo các quân khu, Bộ tư lệnh Thủ đô Hà Nội phối hợp với ban, bộ, ngành Trung ương, địa phương xây dựng KVPT tỉnh, thành phố gắn với phòng thủ quân khu ngày càng vững chắc. Phối hợp với công an thực hiện tốt Nghị định số 03/2019/NĐ-CP của Chính phủ, bảo vệ an toàn các sự kiện chính trị trọng đại của Đảng, Nhà nước, Quân đội và các sự kiện quốc tế tổ chức ở nước ta.
Cục Tác chiến tích cực, chủ động nghiên cứu, tham mưu đề xuất và chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị rà soát, điều chỉnh, bổ sung hệ thống văn kiện tác chiến; nghiên cứu xây dựng các đề án và kế hoạch triển khai thực hiện tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh kết hợp với phát triển kinh tế-xã hội trên các hướng chiến lược của đất nước. Đã tham mưu, đề xuất quy hoạch, điều chỉnh thế bố trí đóng quân của các đơn vị, LLVT địa phương, nhất là khi thực hiện đề án của Chính phủ về sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp... Cùng với đó, Cục tập trung nâng cao chất lượng công tác huấn luyện chiến dịch, nghiên cứu khoa học quân sự; tham mưu và trực tiếp giúp Bộ Quốc phòng tổ chức thành công nhiều cuộc diễn tập chiến dịch, chiến lược; luyện tập chỉ huy-tham mưu cơ quan chiến lược và chỉ đạo các đơn vị diễn tập KVPT, diễn tập chỉ huy-tham mưu, đối kháng và các hình thức diễn tập khác đạt kết quả tốt. Triển khai và tham gia nhiều đề tài nghiên cứu khoa học quân sự quan trọng về chiến lược quân sự, quốc phòng, KVPT; làm tốt công tác quản lý, sử dụng đất quốc phòng, thực hiện kết hợp quốc phòng với phát triển kinh tế-xã hội; ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin, chuyển đổi số; xây dựng, biên soạn văn bản quy phạm pháp luật nhằm thống nhất quản lý, điều hành, nâng cao hiệu quả công tác ngành...
Ngày 5-3-2025, Bộ Quốc phòng tổ chức lễ công bố quyết định sáp nhập, tổ chức lại một số cơ quan, trong đó sáp nhập Cục Bản đồ vào Cục Tác chiến. Tổ chức biên chế và chức năng, nhiệm vụ của Cục Tác chiến có bước phát triển mới. Từ đây, Cục thực hiện cả chức năng tham mưu trong quản lý nhà nước về hoạt động đo đạc, bản đồ quốc phòng, viễn thám quân sự; đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học-công nghệ thuộc lĩnh vực địa hình quân sự...
Trong lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng cơ quan Cục Tác chiến vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”, Đảng ủy, chỉ huy Cục đã hoàn thành xây dựng, tổ chức biên chế cơ quan tinh, gọn, mạnh, bảo đảm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao. Tập trung vào việc đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nâng cao nhận thức của cán bộ, nhân viên, chiến sĩ; đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với các phong trào thi đua, cuộc vận động trong Quân đội; xây dựng chính quy, duy trì nghiêm kỷ luật, chấp hành pháp luật, điều lệnh, điều lệ Quân đội.
Phát huy truyền thống "trung thành-mưu lược-sáng tạo-chủ động-đoàn kết-quyết thắng'' của đơn vị hai lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân, trong thời gian tới, Đảng ủy, chỉ huy Cục Tác chiến tiếp tục quán triệt sâu sắc, cụ thể hóa các nghị quyết của Đảng, Quân ủy Trung ương và của Đảng ủy BTTM-Cơ quan Bộ Quốc phòng vào lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai nhiệm vụ, đặc biệt là thực hiện tốt Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 (khóa XIII) của Đảng về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ BTTM-Cơ quan Bộ Quốc phòng và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Cục Tác chiến, nhiệm kỳ 2025-2030. Để làm tốt chức năng, nhiệm vụ tham mưu tác chiến chiến lược và địa hình quân sự, toàn Cục tập trung vào những khâu đột phá: Nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu, tham mưu đề xuất, chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ; tăng cường xây dựng chính quy, chấp hành nghiêm kỷ luật, pháp luật; đẩy mạnh chuyển đổi số, cải cách hành chính quân sự; tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tham mưu chiến lược, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Quá trình triển khai nhiệm vụ, Đảng ủy, chỉ huy Cục thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo, tập trung nâng cao năng lực tham mưu đề xuất của đội ngũ cán bộ ngang tầm yêu cầu nhiệm vụ chính trị; xây dựng nội bộ cơ quan đoàn kết, thống nhất, chăm lo nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, nhân viên. Tiếp tục đẩy mạnh Phong trào Thi đua Quyết thắng; xây dựng và nhân rộng điển hình tiên tiến, mô hình hay, cách làm hiệu quả; gắn phong trào thi đua với việc thực hiện học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Cuộc vận động "Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ" thời kỳ mới và cuộc vận động của các ngành, các cấp. Xây dựng các tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh gắn với xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện "mẫu mực, tiêu biểu". Từng cán bộ, đảng viên, nhân viên không ngừng học tập, đổi mới phương pháp, tác phong công tác theo phương châm ''nói ngắn, viết gọn, tham mưu đúng, trúng, hiệu quả'' và ''biết công việc, biết làm việc, biết thạo việc''...
Với bề dày thành tích, truyền thống 80 năm và nhân dịp đón nhận Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhì, Cục Tác chiến quyết tâm phấn đấu và nhất định sẽ giành được những kết quả cao hơn nữa, xứng đáng với sự tin cậy của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và BTTM QĐND Việt Nam...
Trung tướng NGUYỄN HUY CẢNH, Bí thư Đảng ủy, Cục trưởng Cục Tác chiến, Bộ Tổng Tham mưu QĐND Việt Nam
*Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc phòng an ninh xem các tin, bài liên quan.