Xây dựng hệ thống an sinh hiện đại, không giấy tờ

3 giờ trướcBài gốc

Thông qua việc xóa bỏ rào cản hành chính và mở rộng diện bao phủ, ngành tư pháp đang hướng tới một mô hình TGPL hiện đại, minh bạch, thực hiện nhất quán phương châm "không ai bị bỏ lại phía sau".

Mở rộng diện bao phủ, lấy người dân làm trung tâm

Theo đánh giá của TS. Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và TGPL (Bộ Tư pháp), thực tiễn triển khai Luật TGPL năm 2017 đã bộc lộ những "điểm nghẽn" và khoảng trống pháp lý cần được khắc phục. Một trong những thay đổi quan trọng nhất là việc xác định lại đối tượng thụ hưởng và mở rộng lĩnh vực hỗ trợ để bảo đảm tính công bằng và nhân văn.

Thực tế, quy định hiện hành đang tồn tại những rào cản kỹ thuật không còn phù hợp, vô tình ngăn cản người yếu thế tiếp cận công lý. Điển hình là nhóm "người nhiễm chất độc da cam" và "người khuyết tật". Theo luật hiện nay, họ chỉ được giúp đỡ nếu chứng minh được mình "có khó khăn về tài chính". Theo kinh nghiệm quốc tế, cách tiếp cận này đã lạc hậu: những người bị khiếm khuyết về thể chất, tinh thần hoặc là nạn nhân của chiến tranh cần được Nhà nước hỗ trợ mặc nhiên bởi họ không có khả năng tự bảo vệ hoặc không đủ điều kiện thuê luật sư. Việc sửa đổi sẽ hướng tới việc công nhận quyền được trợ giúp của họ như một chính sách an sinh vô điều kiện.

Sửa đổi pháp luật, tạo cơ sở pháp lý cho việc thực hiện công tác phối hợp trợ giúp pháp lý. Ảnh: P.L

Không chỉ dừng lại ở 14 nhóm đối tượng hiện hành, theo các chuyên gia, cần mở rộng tới "người nước ngoài" dựa trên các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, bảo đảm sự tương thích với cam kết toàn cầu. Đặc biệt, một điểm mới mang tính thời đại là bổ sung nhóm "người gặp khó khăn tài chính do thiên tai, dịch bệnh, hỏa hoạn, mất mùa" hoặc các tình trạng khẩn cấp khác. Đây là sự phản ứng chính sách linh hoạt, giúp bảo vệ người dân trước những biến cố bất ngờ của cuộc sống, đồng thời thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong việc hỗ trợ người dân phục hồi đời sống pháp lý sau nghịch cảnh.

Một bước đột phá trong tư duy lập pháp là việc đề xuất mở rộng TGPL sang lĩnh vực kinh doanh, thương mại. Theo TS. Lê Vệ Quốc, Luật hiện hành đang loại trừ mảng này, nhưng nếu tiếp cận theo hướng "lấy người được trợ giúp làm trung tâm", thì ở đâu người nghèo cần hỗ trợ, ở đó phải có TGPL. Điều này đặc biệt quan trọng khi người yếu thế tham gia vào các giao dịch kinh tế với mục đích thoát nghèo, phù hợp với chủ trương của Đảng về hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân.

Đột phá về công nghệ và đội ngũ trợ giúp viên pháp lý

Song song với việc mở rộng đối tượng, mục tiêu cốt lõi của lần sửa đổi này là hiện đại hóa phương thức cung cấp dịch vụ. Trong đó, xây dựng một nền trợ giúp pháp lý "không giấy tờ" gắn liền với chuyển đổi số quốc gia là nhiệm vụ quan trọng.

Chuyển đổi số trong TGPL không chỉ là xu hướng mà là nhiệm vụ trọng tâm của ngành tư pháp; tại đó, người dân sẽ không còn phải đối mặt với các thủ tục hành chính rườm rà. Hiện nay, Bộ Tư pháp đang triển khai hệ thống thông tin dữ liệu tập trung, kết nối trực tiếp với "Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và ứng dụng định danh điện tử VNeID".

Điểm đột phá là khi người dân có yêu cầu, họ chỉ cần cung cấp thông tin tối thiểu như họ tên; hệ thống sẽ tự động xác thực và xử lý trên môi trường điện tử dựa trên dữ liệu đã được tích hợp. Mô hình này không chỉ giúp rút ngắn thời gian, giảm chi phí xã hội mà còn giúp những người ở vùng sâu, vùng xa tiếp cận công lý một cách thân thiện, nhanh chóng và minh bạch nhất. Trong tương lai gần, công tác TGPL sẽ được triển khai hoàn toàn trên môi trường số.

Khẳng định chất lượng dịch vụ là yếu tố sống còn của TGPL, lãnh đạo Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và TGPL cho rằng, để bảo vệ quyền con người hiệu quả, đội ngũ trợ giúp viên pháp lý phải đạt chuẩn về chuyên môn, kỹ năng và đạo đức nghề nghiệp tương đương với các luật sư chất lượng cao. Dự thảo Luật TGPL (sửa đổi) sẽ thắt chặt các quy định về bổ nhiệm, cấp thẻ và miễn nhiệm để xây dựng một đội ngũ thực sự là "luật sư công" của Nhân dân - những người không chỉ giỏi luật mà còn có bản lĩnh và trách nhiệm với đối tượng yếu thế.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng pháp luật, dự thảo Luật mới sẽ tập trung vào những quy định mang tính nguyên tắc và ổn định. Các nội dung về hồ sơ, thủ tục kỹ thuật sẽ được giao cho Chính phủ và các Bộ quy định trong các văn bản dưới Luật. Điều này nhằm bảo đảm tính linh hoạt trong phản ứng chính sách, giúp hệ thống TGPL có thể điều chỉnh nhanh chóng theo yêu cầu của thực tế cuộc sống mà không cần chờ sửa luật.

Theo đó, hệ thống TGPL mới giống như một siêu ứng dụng an sinh, nơi mà mọi rào cản về giấy tờ đều bị xóa bỏ bởi công nghệ, và mỗi người dân yếu thế đều có một vị "luật sư công" trình độ cao luôn sẵn sàng đồng hành chỉ sau vài thao tác chạm trên không gian số.

Dương Cầm

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/xay-dung-he-thong-an-sinh-hien-dai-khong-giay-to-10402088.html