Trung tướng Thái Đại Ngọc, Tư lệnh Quân khu 5 và Thường trực Tỉnh ủy tặng quà, động viên lực lượng dân quân tự vệ tham gia diễn tập Khu vực phòng thủ tỉnh PY-21. Ảnh: CTV
Ngay sau khi có nghị quyết của Đảng, các Đội tự vệ công nông mang tính chất là những tổ chức vũ trang quần chúng ra đời, là tiền thân của các Đội Cứu quốc quân, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân. Ngày 28/3 hằng năm là ngày truyền thống của Dân quân tự vệ (DQTV).
Công cụ chuyên chính bảo vệ Đảng, chính quyền cách mạng
Trong những năm 1939-1940, phong trào cách mạng của quần chúng từ đấu tranh chính trị từng bước tiến lên đấu tranh vũ trang, kết hợp chặt chẽ đấu tranh chính trị với đấu tranh quân sự. Một số đội du kích ra đời và phát triển thành các trung đội Cứu quốc quân. Lực lượng tự vệ được khẩn trương xây dựng trên khắp các tỉnh, nhất là ở Bắc Bộ, Trung Bộ.
Thời kỳ chuẩn bị tổng khởi nghĩa giành chính quyền (1940-1945), đi đôi với chủ trương mở rộng và củng cố các đội tự vệ ở khắp các vùng nông thôn, thành thị, Đảng ta đã chủ trương thành lập các đội tự vệ cứu quốc, các tổ, tiểu đội du kích cứu quốc và các đội du kích chính thức. Các đội tự vệ đã trở thành tổ chức vũ trang quần chúng của các đoàn thể cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh, được xây dựng ở các căn cứ, địa phương có điều kiện; phối hợp với các đơn vị cứu quốc quân, Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân làm nòng cốt cho quần chúng thực hiện vũ trang khởi nghĩa từng phần, tiến hành chiến tranh du kích cục bộ, xây dựng và mở rộng các căn cứ địa Việt Bắc, Đông Bắc, Ninh Bình, Thanh Hóa, Ba Tơ... Đến tháng 8/1945, lực lượng DQTV đã phát triển lên tới vài chục nghìn người cùng với Giải phóng quân và toàn dân thực hiện thắng lợi cuộc tổng khởi nghĩa.
Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, ngày 2/9/1945, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, DQTV Việt Nam trở thành LLVT của Nhà nước, một trong ba thứ quân của LLVT nhân dân. Lực lượng này đã thực sự là một công cụ chuyên chính chủ yếu bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền cách mạng còn non trẻ và thành quả cách mạng.
Vững tay cày, tay búa, chắc tay súng
Trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945-1954), lực lượng DQTV và du kích đã đóng góp công sức và xương máu vô cùng to lớn vào chiến công chung của toàn dân tộc, chấm dứt hơn 80 năm đô hộ của chủ nghĩa thực dân. Từ chỗ là LLVT quần chúng do Mặt trận Việt Minh chỉ đạo, DQTV đã từng bước được thống nhất về tổ chức, là một bộ phận trong LLVT nhân dân Việt Nam do các xã đội, huyện đội, tỉnh đội chỉ đạo, chỉ huy và đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy đảng các cấp. Đây là bước phát triển mới về chất của lực lượng DQTV.
Lực lượng dân quân tự vệ thường xuyên được huấn luyện. Trong ảnh: Nữ dân quân Pháo cao xạ huấn luyện bắn máy bay. Ảnh: XUÂN HIẾU
Trong công cuộc xây dựng CNXH ở miền Bắc và kháng chiến chống Mỹ giải phóng miền Nam (1954-1975), lực lượng DQTV ở miền Bắc vừa tích cực tham gia khôi phục và đẩy mạnh sản xuất, vừa tham gia bắt gọn nhiều toán biệt kích Mỹ - ngụy tung ra miền Bắc. Trong chống chiến tranh phá hoại miền Bắc chủ yếu bằng không quân, hải quân hiện đại của đế quốc Mỹ, lực lượng DQTV với “tay cày tay súng, tay búa tay súng” chiến đấu liên tục ngày đêm. Cùng với làm tốt công tác phòng không nhân dân ở cơ sở, xây dựng nhiều công trình phòng tránh, khắc phục hậu quả đánh phá của địch, tiến hành rà phá bom mìn, thủy lôi, chống phong tỏa bằng đường biển, đường không..., DQTV còn phối hợp chặt chẽ với bộ đội phòng không, không quân bắn rơi nhiều máy bay địch. Trong đó, độc lập bắn rơi 424 máy bay các loại, chiếm 10% số máy bay Mỹ bị bắn rơi trên miền Bắc, bắt sống hàng trăm tên giặc lái và hàng chục toán biệt kích, bắn chìm và bắn cháy nhiều tàu chiến địch.
Lực lượng dân quân du kích ở miền Nam luôn chủ động đánh địch bằng mọi thứ vũ khí, vận dụng các hình thức đánh địch hết sức phong phú, sáng tạo trên khắp 3 vùng chiến lược; kết hợp chặt chẽ đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, 3 mũi giáp công (quân sự, chính trị, binh vận), hình thành thế trận chiến đấu, phát triển các căn cứ chiến đấu, vành đai du kích, vành đai diệt Mỹ... Đồng thời cùng quần chúng nhân dân đấu tranh quyết liệt chống địch dồn dân lập “khu trù mật”, “ấp chiến lược”; góp phần đánh bại các chiến thuật “Trực thăng vận”, “Thiết xa vận” và các biện pháp chiến lược của Mỹ - ngụy như: “Bình định”, “Ấp chiến lược”, “Tát nước bắt cá”, “Chiến tranh đặc biệt”, “Chiến tranh cục bộ”, “Việt Nam hóa chiến tranh”...
Trong cuộc tổng tiến công mùa xuân 1975, lực lượng DQTV cùng bộ đội chủ lực và toàn dân miền Nam tiến công và nổi dậy đồng loạt; xã giải phóng xã, huyện giải phóng huyện, tỉnh giải phóng tỉnh “đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào” giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (1975-2025), lực lượng DQTV góp phần đánh thắng cuộc chiến tranh lấn chiếm biên giới của các thế lực thù địch; phối hợp với các lực lượng chủ động ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch đối với sự nghiệp cách mạng của Nhân dân ta, bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của đất nước.
Ở đâu có Đảng ở đó có DQTV
Tại Phú Yên, tháng 4/1945, Trung đội Tự vệ của TX Tuy Hòa tiếp đến là Trung đội Tự vệ của Nhà máy đường Đồng Bò được thành lập. Đây là những hạt giống đầu tiên của LLVT Phú Yên. Dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, từ ngày 18-25/8/1945, được sự hỗ trợ đắc lực của lực lượng tự vệ, Nhân dân khắp nơi trong tỉnh đã vùng lên mạnh mẽ, quật đổ bộ máy chính quyền tay sai phát xít Nhật tại huyện lỵ Sông Cầu, góp phần cùng cả nước hoàn thành thắng lợi cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay Nhân dân trong Cách mạng Tháng Tám 1945.
Trải qua 90 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành dưới sự lãnh đạo của Đảng, DQTV Việt Nam luôn đoàn kết thống nhất, trung thành với Tổ quốc, với Nhân dân, với sự nghiệp cách mạng của Đảng. Trên 370 tập thể và 284 cá nhân đã được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Năm 2015, nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống, DQTV Việt Nam được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Sao vàng.
Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, dân quân du kích các địa phương phát huy hiệu quả trong tác chiến đánh địch tại chỗ, vừa có tác dụng kìm chân địch, khiến cho địch bị động lúng túng, vừa tạo điều kiện cho các lực lượng đánh tiêu diệt, tiêu hao sinh lực và phương tiện chiến tranh của địch, góp phần làm nên chiến thắng 1/4 giải phóng tỉnh nhà và giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.
Quán triệt, nắm vững và thực hiện tốt chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về quốc phòng quân sự, DQTV; trong thời gian qua, cấp ủy, chính quyền các cấp trong tỉnh đã lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện phương châm “Dân biết, dân bàn, dân cử, dân chăm lo” trong tổ chức xây dựng DQTV “vững mạnh và rộng khắp”, ở đâu có Đảng ở đó có tổ chức DQTV. Trong đó chú trọng xây dựng chất lượng tổng hợp cao, coi trọng chất lượng chính trị, khả năng sẵn sàng chiến đấu, đủ cơ cấu, thành phần theo quy định, gồm DQTV cơ động, dân quân thường trực, dân quân biển và DQTV các binh chủng.
Đến nay, toàn tỉnh đã xây dựng 261 cơ sở dân quân tự vệ, trong đó dân quân 106 cơ sở xã, phường, 155 cơ sở tự vệ, 37 tiểu đội dân quân thường trực ở các xã, phường, thị trấn trọng điểm về quốc phòng và an ninh. Lực lượng dân quân tự vệ đã phát huy tốt vai trò nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng và là lực lượng chính trị tin cậy bảo vệ cấp ủy, chính quyền cơ sở; tích cực tham gia giữ gìn an ninh chính trị, TTATXH, phòng chống, giảm nhẹ thiên tai, tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn trên địa bàn, góp phần cùng các lực lượng giữ vững ổn định an ninh chính trị, TTATXH tạo môi trường thuận lợi cho phát triển KT-XH của địa phương.
Đại tá CAO VĂN MƯỜI (Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh)