Lịch sử khai khẩn vùng đất Vĩnh Bình ngày nay gắn liền với lịch sử khẩn hoang miền Nam, nơi ông cha ta đã khai phá, lập làng, lập ấp. Năm 1708, khi trấn Hà Tiên được thành lập, vùng đất Vĩnh Bình vẫn còn là rừng rậm hoang vu.
Đến năm 1738, khi huyện Kiên Giang được thành lập thuộc trấn Hà Tiên, thì khu vực phía nam sông Cái Lớn - tức vùng đất Vĩnh Bình ngày nay mới bắt đầu có người đến khai phá, lập xóm, sinh sống và phát triển đến hiện tại.
Chùa Đồng Tranh, xã Vĩnh Bình là nơi đùm bọc, nuôi giấu cán bộ cách mạng trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Ảnh: XUÂN NHI
Vĩnh Bình được hình thành qua nhiều lớp cư dân đi mở đất. Nơi đây không chỉ giàu có về sản vật đồng quê mà còn in đậm dấu ấn lịch sử đấu tranh cách mạng. Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ, Vĩnh Bình từng là “căn cứ lòng dân”, nơi đồng bào một lòng che chở, nuôi giấu cán bộ, góp phần tạo nên sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc để đánh bại kẻ thù. Năm 1964, khi huyện Vĩnh Thuận, tỉnh Rạch Giá (nay là tỉnh An Giang) được thành lập, Vĩnh Bình là 1 trong 4 xã đầu tiên của huyện.
Năm 1868, nghĩa quân của Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực từng chọn Vĩnh Bình làm căn cứ để chống Pháp. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, mảnh đất Vĩnh Bình là nơi chịu sự bắn phá nặng nề nhất.
Trong 3 lần thực hiện chiến lược “nhổ cỏ U Minh”, Vĩnh Bình là cửa ngõ quan trọng mà địch tìm cách đánh phá để tiến sâu tiêu diệt căn cứ U Minh từ vùng 4 chiến thuật và trung tâm chỉ huy Chương Thiện của chúng. Thế nhưng, chính nơi đây lại trở thành căn cứ địa quan trọng của Khu Tây Nam bộ và Trung ương Cục miền Nam. Đây là nơi từng đặt cơ quan Tỉnh ủy Rạch Giá, Ủy ban Hành chính Nam bộ, Khu đoàn Tây Nam bộ.
Vùng đất này cũng là điểm cuối của tuyến đường vận chuyển vũ khí 1C - nơi sắt thép chảy tan, nhưng những chàng trai, cô gái tuổi đôi mươi vẫn anh dũng vượt qua sự truy lùng gắt gao của địch, mang đạn dược, lương thực đến các điểm tập kết an toàn.
Vĩnh Bình còn là nơi đặt căn cứ của Bệnh viện 121, nơi mở nhiều lớp cứu thương, chăm sóc sức khỏe cho bộ đội và Nhân dân vùng kháng chiến.
Nơi đây cũng được biết đến là nơi đoàn văn công, Ban Tuyên huấn Tỉnh ủy Rạch Giá từng cùng ăn, cùng ở, cùng hoạt động trong một thời gian dài. Là nơi các tướng lĩnh như Đồng Văn Cống, Nguyễn Đệ, Phan Trọng Tuệ từng trú ngụ, bám trụ để chỉ huy đánh địch, làm nên những chiến công vang dội khiến kẻ thù khiếp sợ. Đây cũng là nơi diễn ra chiến thắng trực thăng vận và thiết xa vận đầu tiên của miền Tây Nam bộ.
Nhắc đến Vĩnh Bình, không thể không nhắc đến những địa danh gắn liền với thời kỳ khẩn hoang, mở đất như: Đường Sân, Kèo Một, Cái Nứa, Ba Đình, Bình Minh, Nước Chảy... Vĩnh Bình là mảnh đất đã sinh thành và nuôi dưỡng nhiều Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân như Mai Văn Trương (Tư Trương), Mai Thành Tâm. Đồng thời cũng là nơi sản sinh ra nhiều tướng lĩnh trong lực lượng Công an nhân dân, góp phần to lớn vào sự nghiệp bảo vệ và xây dựng chủ nghĩa xã hội hôm nay.
Từ căn cứ cách mạng năm xưa, Vĩnh Bình hôm nay đã khoác lên mình một diện mạo mới. Những con đường bê tông thẳng tắp, những vườn khóm, ruộng lúa, ao cá, vuông tôm trù phú, cùng nhịp sống yên bình nơi xóm ấp là minh chứng cho sự đổi thay tích cực. Từ vùng đất giàu truyền thống cách mạng, xã Vĩnh Bình đang từng bước chuyển mình mạnh mẽ trên hành trình xây dựng nông thôn mới, hướng đến một tương lai phát triển bền vững.
Với truyền thống đoàn kết, nghĩa tình và sự quyết tâm của toàn dân, Vĩnh Bình đang từng ngày khẳng định vị thế là một xã phát triển, bình yên, đậm đà bản sắc, xứng đáng là vùng đất “nghĩa tình để nhớ, bình yên để sống, phát triển để vươn xa”.
Từ một vùng đất đầy thú dữ, rừng rậm âm u, bệnh tật hoành hành, muôn vàn hiểm nguy; từ những xiềng xích của chế độ thực dân, phong kiến, áp bức và bóc lột của địa chủ; người dân Vĩnh Bình đã biết đoàn kết thành cộng đồng, chinh phục thiên nhiên khắc nghiệt để phục vụ cuộc sống. Họ đã đoàn kết, mưu trí, anh dũng chiến đấu chống lại kẻ thù xâm lược, trở thành căn cứ lòng dân vững chắc, che chở, bảo vệ nhiều cơ quan lãnh đạo của Trung ương, Tỉnh ủy Rạch Giá và nhiều đồng chí lãnh đạo Đảng, tướng lĩnh quân đội.
Vượt qua muôn vàn khó khăn, hy sinh, gian khổ, Vĩnh Bình đã và đang tiếp tục phát huy truyền thống đoàn kết, sáng tạo, đổi mới để kiến tạo nên một Vĩnh Bình nghĩa tình, bình yên, phát triển.
VÕ THANH XUÂN
(Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy,
Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã Vĩnh Bình)