Xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam: Tư duy số, văn hóa số, năng lực hội nhập toàn cầu

2 giờ trướcBài gốc

Tại Hội nghị lấy ý kiến góp ý của thanh niên tiêu biểu trên các lĩnh vực để xây dựng dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XIII diễn ra chiều ngày 18/11 tại Hà Nội, TS Nguyễn Viết Hải và Ths. Bác sĩ Hà Thị Hương Giang nhấn mạnh vai trò trí thức trẻ và thầy thuốc trẻ trong đổi mới sáng tạo, chăm sóc sức khỏe cộng đồng và phát triển năng lực toàn diện của thanh niên.

Thanh niên trong kỷ nguyên số

Từ góc độ của một nhà nghiên cứu trẻ và là thành viên Mạng lưới Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu, TS. Nguyễn Viết Hải, Trường Đại học Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội XIII có tầm nhìn tiến bộ, phản ánh đúng yêu cầu của kỷ nguyên số. Tuy nhiên, để bản dự thảo mạnh mẽ hơn, TS Hải cho rằng cần nhấn mạnh hơn nữa vấn đề sức khỏe tinh thần của trí thức trẻ, vai trò của trí thức trẻ trong phục vụ cộng đồng, đào tạo các nhà lãnh đạo khoa học trẻ và các cơ chế để thanh niên dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới.

TS. Nguyễn Viết Hải, Trường Đại học Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội góp ý dự thảo văn kiện.

“Về mục tiêu, chỉ tiêu trọng tâm, dự thảo Báo cáo chính trị đã xác định rõ 3 mục tiêu tổng quát và hệ thống 15 chỉ tiêu cụ thể cho nhiệm kỳ 2026 - 2031. Tôi đánh giá cao tính kế thừa và sự định lượng hóa khá tốt, đặc biệt là việc lồng ghép các yếu tố đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và phát triển bền vững. Tuy nhiên, tôi đề nghị xem xét bổ sung trong mục tiêu tổng quát thứ 2 về xây dựng thế hệ thanh niên “có tư duy số, văn hóa số và năng lực hội nhập số”, vì đây sẽ là tiêu chí mới của công dân Việt Nam trong thập kỷ tới”, TS Hải chia sẻ.

Đối với các chỉ tiêu liên quan đến lĩnh vực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo thanh niên, TS Nguyễn Viết Hải đề nghị cần điều chỉnh để cụ thể hóa các chỉ tiêu hướng tới việc tạo ra các sản phẩm có giá trị thực sự, chẳng hạn đối với mục tiêu số 4 có 100.000 công trình thanh niên các cấp tham gia phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vào phục vụ cộng đồng; chỉ tiêu số 8 có ít nhất 80% thanh thiếu nhi hoàn thành các chương trình nâng cao năng lực số, kỹ năng AI và sử dụng khoa học công nghệ do Đoàn, Hội, Đội tổ chức. Việc cụ thể hóa các chỉ tiêu về chuyển đổi số và sáng tạo trẻ sẽ giúp công tác Đoàn phản ánh đúng xu hướng phát triển của đất nước trong kỷ nguyên công nghiệp 4.0 và kinh tế tri thức.

Về những vấn đề trọng tâm của thanh thiếu nhi mà tổ chức Đoàn cần quan tâm trong nhiệm kỳ tới, TS Nguyễn Viết Hải cũng đề xuất 4 nhóm vấn đề nổi bật mà Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cần chú trọng. Theo TS Nguyễn Viết Hải, trong những năm gần đây, tình trạng stress, rối loạn tâm lý, trầm cảm và nghiện mạng xã hội trong thanh niên gia tăng nhanh chóng. Nhiều vụ việc đau lòng xảy ra liên tiếp đã gióng lên hồi chuông báo động về sức khỏe tinh thần của người trẻ. Dự thảo đã đề cập đến việc tư vấn, hỗ trợ sức khỏe tinh thần và kỹ năng xử lý áp lực cho học sinh, sinh viên, đây là hướng đi đúng.

Các thanh niên trẻ tham dự hội nghị.

Tuy nhiên, qua quan sát và làm việc với các nhóm thanh niên đặc thù, TS Hải nhận thấy sức khỏe tinh thần của du học sinh, nhà khoa học trẻ, bác sĩ trẻ, kỹ sư trẻ cũng đang ở mức báo động. Nhóm này thường phải chịu áp lực học tập, nghiên cứu, công bố quốc tế, hội nhập môi trường làm việc mới, áp lực tài chính và so sánh xã hội, nhưng lại chưa có hệ thống hỗ trợ phù hợp.

“Để đảm bảo tính bao trùm của chương trình, tôi kiến nghị bổ sung tại đoạn 1, tiểu mục 3.1, phần 3 của chương trình “Phát triển toàn diện thanh niên Việt Nam” nội dung “Mở rộng các hoạt động tư vấn, hỗ trợ sức khỏe tinh thần tới nhóm du học sinh, nhà khoa học trẻ và thanh niên có áp lực nghề nghiệp cao; xây dựng mô hình hỗ trợ sức khỏe tinh thần chuyên biệt cho các nhóm này.” Điều này sẽ giúp chăm lo đúng và trúng cho các nhóm thanh niên chịu áp lực lớn nhất, đồng thời đảm bảo tính toàn diện trong chăm lo thanh niên mà Đoàn hướng tới”, TS Nguyễn Viết Hải bày tỏ.

Cùng với đó, xây dựng không gian sandbox để “thử nghiệm - thất bại - làm lại”. Trong khoa học và đổi mới sáng tạo, thất bại là một phần tất yếu của tiến trình tạo ra tri thức và các sản phẩm công nghệ mới. Tuy nhiên, trong thực tế, cơ chế kinh phí công thường yêu cầu nhà khoa học “phải có sản phẩm”. Điều này vô tình tạo ra rào cản đối với các nhà khoa học trẻ. Mặc dù chúng ta đã có Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 193 của Quốc hội tạo hành lang cho đổi mới sáng tạo, nhưng trong công tác thanh niên, cơ chế khuyến khích, bảo vệ rủi ro sáng tạo vẫn chưa rõ nét.

“Từ đó, tôi kiến nghị bổ sung tại đoạn 2, tiểu mục 3.1, phần 3 của Chương trình “Phát triển toàn diện thanh niên Việt Nam” nội dung: 'Xây dựng cơ chế sandbox dành cho thanh niên, khuyến khích và bảo vệ rủi ro sáng tạo đối với cán bộ Đoàn và trí thức trẻ khi triển khai các sáng kiến mới; cho phép thử nghiệm trong phạm vi có kiểm soát trước khi nhân rộng’. Cơ chế này sẽ khuyến khích thanh niên mạnh dạn đổi mới, giảm tâm lý sợ sai, và góp phần hình thành văn hóa sáng tạo, thử nghiệm lành mạnh trong hệ sinh thái thanh niên”, TS Hải nhấn mạnh.

Các đại biểu tham dự hội nghị.

Là thành viên Mạng lưới Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu, TS Nguyễn Viết Hải cho rằng, trí thức trẻ Việt Nam cần được huy động để hỗ trợ cộng đồng. Đất nước ta hiện nay có một lực lượng trí thức trẻ rất đông đảo trong và ngoài nước, có trình độ, có khát vọng cống hiến, nhưng phần lớn vẫn đang làm việc tại các viện nghiên cứu, trường đại học hoặc doanh nghiệp tại các đô thị lớn. Trong khi đó, nhiều địa phương, đặc biệt là vùng khó khăn, đang thiếu trầm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao để giải quyết các bài toán thực tiễn như: y tế cơ sở, môi trường, nông nghiệp công nghệ cao, hay phát triển kinh tế cộng đồng. Thực tế cho thấy trí thức trẻ rất muốn đóng góp, nhưng lại thiếu cơ chế để tiếp cận “bài toán thật” của địa phương. Nếu không có trải nghiệm thực tiễn, trí thức trẻ khó phát triển đầy đủ năng lực nghề nghiệp và đất nước cũng bỏ lỡ một nguồn lực quý giá.

“Tôi kiến nghị bổ sung tại đoạn 3, tiểu mục 3.1, phần 3 việc ‘Xây dựng cơ chế luân chuyển trí thức trẻ về cơ sở’ cho phép các nhà khoa học trẻ, chuyên gia trẻ được tham gia giải quyết các vấn đề cụ thể của địa phương trong thời gian 6 - 12 tháng. Cơ chế này vừa giúp địa phương tiếp cận tri thức mới, vừa giúp trí thức trẻ trưởng thành qua trải nghiệm, tích lũy kinh nghiệm thực địa, phát triển tư duy liên ngành và kỹ năng giải quyết vấn đề thực tế”, TS Hải đề xuất.

Đặc biệt, TS Nguyễn Viết Hải cho rằng cần đẩy mạnh việc đào tạo thế hệ lãnh đạo khoa học trẻ. Đất nước ta hiện nay đang thiếu lực lượng “trưởng nhóm nghiên cứu trẻ”, khoảng trống kế thừa lớn nhất của hệ sinh thái khoa học. Số lượng sinh viên tham gia nghiên cứu khoa học nhiều, số lượng nghiên cứu sinh ngày càng tăng, các nhà khoa học đầu ngành cũng có số lượng ổn định, nhưng thế hệ giữa, những người trong độ tuổi 30 - 40 tuổi có khả năng dẫn dắt những nhóm nghiên cứu mạnh chưa nhiều. Đồng thời, nhà khoa học trẻ có năng lực nghiên cứu nhưng thiếu kỹ năng lãnh đạo khoa học, thứ không được dạy ở bất kỳ trường đại học nào.

“Để đạt mục tiêu đổi mới sáng tạo quốc gia cũng như tăng năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh kinh tế tri thức - công nghệ cao, chúng ta phải có đội ngũ nhà khoa học trẻ dẫn dắt các hướng nghiên cứu mới. Do đó, tôi kiến nghị bổ sung tại đoạn 3, tiểu mục 3.1, phần 3 việc ‘Xây dựng chương trình đào tạo lãnh đạo khoa học trẻ cho các nhà khoa học trẻ dưới 35 tuổi’ để thực sự giải quyết được khoảng trống này”, TS Hải kiến nghị.

Xây dựng lực lượng “Thầy thuốc trẻ số”

Góp ý dự thảo văn kiện Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XIII, Ths. Bác sĩ Hà Thị Hương Giang, Ủy viên Ban chấp hành Hội Thầy thuốc trẻ Hà Nội, Phó Bí thư Đoàn Bệnh viện Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương, đánh giá cao dự thảo khi đã nhấn mạnh tinh thần “Thanh niên tiên phong trong chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo”; đề cập rõ đến yêu cầu nâng cao sức khỏe, thể chất, tinh thần của thanh thiếu nhi. Đồng thời, xác định vai trò các lực lượng trí thức trẻ, thầy thuốc trẻ, nhà khoa học trẻ trong phát triển đất nước.

Ths. Bác sĩ Hà Thị Hương Giang, Ủy viên Ban chấp hành Hội Thầy thuốc trẻ Hà Nội, Phó Bí thư Đoàn Bệnh viện Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương.

Từ góc độ ngành y, đây là những định hướng rất phù hợp với bối cảnh áp lực bệnh tật gia tăng; nhu cầu chăm sóc sức khỏe tinh thần lớn hơn; năng lực ứng dụng công nghệ trong khám chữa bệnh ngày càng cao; đội ngũ thầy thuốc trẻ đông đảo, trình độ tốt, nhưng còn thiếu môi trường để cống hiến. Dự thảo đã gợi mở đúng vấn đề, và cần tiếp tục làm sâu hơn để tạo động lực cho thanh niên ngành y.

Ths. Bác sĩ Hà Thị Hương Giang nhấn mạnh, văn kiện cần nhấn mạnh rõ vai trò của Đoàn trong “dẫn dắt, tập hợp và định hướng thầy thuốc trẻ”. Trong suốt nhiệm kỳ qua, lực lượng thầy thuốc trẻ đã đóng góp tích cực qua các hoạt động khám bệnh, cấp thuốc miễn phí; hỗ trợ y tế tuyến cơ sở; chăm sóc sức khỏe cho người nghèo, vùng sâu vùng xa; ứng phó dịch bệnh và thiên tai; truyền thông giáo dục sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, hoạt động này chủ yếu dựa vào tự nguyện, phân tán, thiếu cơ chế kết nối liên ngành, liên viện, liên tỉnh.

“Tôi kiến nghị dự thảo Văn kiện nên đưa nội dung: ‘Tăng cường vai trò định hướng, tổ chức và dẫn dắt của Đoàn trong tập hợp thầy thuốc trẻ; hình thành lực lượng thầy thuốc trẻ mạnh, chuyên nghiệp, có tổ chức’. Theo đó, xây dựng mạng lưới thầy thuốc trẻ toàn quốc có cơ chế thống nhất; tăng kết nối giữa Đoàn, Hội Thầy thuốc trẻ, các bệnh viện; có chương trình bồi dưỡng y đức, kỹ năng cho thầy thuốc trẻ. Đồng thời đưa nội dung “Thanh niên ngành y đi đầu trong chăm sóc sức khỏe nhân dân” thành một mục cụ thể trong Văn kiện”, bác sĩ Hương Giang chia sẻ.

Cùng với đó, bác sĩ Hương Giang cũng đề xuất đưa vấn đề “Chăm lo sức khỏe nhân dân bằng công nghệ và lực lượng trẻ” thành một định hướng chiến lược: “Tôi đề xuất Văn kiện bổ sung nội dung: Xây dựng lực lượng “Thầy thuốc trẻ số” với các hoạt động, việc làm thiết thực như khám bệnh từ xa, tư vấn sức khỏe qua ứng dụng, sử dụng AI để sàng lọc nguy cơ bệnh tật phổ biến. Đây là hướng đi phù hợp bối cảnh nhiều địa phương thiếu bác sĩ, trong khi thanh niên lại có khả năng thích ứng nhanh với công nghệ. Đồng thời, xây dựng “Kho học liệu số về sức khỏe” dành cho thanh thiếu niên như: Video kỹ năng sơ cấp cứu, sức khỏe sinh sản vị thành niên, sức khỏe tinh thần, hướng dẫn vận động - dinh dưỡng khoa học, bài giảng ảo mô phỏng (AR/VR). Đây là dạng học liệu dễ tiếp cận, nhất là với thanh niên nông thôn.

Ngoài ra cần cơ chế, chính sách để giữ chân và phát huy thầy thuốc trẻ. Nhiều bác sĩ trẻ tâm huyết nhưng áp lực nghề nghiệp lớn, thiếu môi trường phát triển. Đoàn có thể hỗ trợ thông qua: Chương trình “Thầy thuốc trẻ rèn luyện - cống hiến - trưởng thành”, quỹ học bổng, tài trợ nghiên cứu khoa học cho bác sĩ trẻ, các khóa đào tạo “Y đức trong thời đại số”, diễn đàn đối thoại giữa lãnh đạo ngành y và thanh niên… Những nội dung này nên được đưa vào chương trình hành động nhiệm kỳ XIII. Đặc biệt là việc chung tay chăm lo sức khỏe nhân dân bằng trí tuệ và công nghệ của thanh niên.

Hồng Phượng/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/xa-hoi/xay-dung-the-he-thanh-nien-viet-nam-tu-duy-so-van-hoa-so-nang-luc-hoi-nhap-toan-cau-20251118161038654.htm