Khu mộ Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc trong Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc. (Ảnh: HỒNG LÂM và HỮU NGHĨA)
Cụ thể, các di tích được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt đợt này bao gồm Di tích lịch sử Mộ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, phường Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp; Di tích lịch sử Những địa điểm ghi dấu Phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh (1930-1931) tại Nghệ An; Danh lam thắng cảnh và Khảo cổ Quần thể Tam Chúc, phường Tam Chúc, tỉnh Ninh Bình và Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Chùa Cổ Lễ, xã Cổ Lễ, tỉnh Ninh Bình.
Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc tọa lạc tại Phường 4, thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp là nơi yên nghỉ của Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc hiện có bốn phân khu, gồm: Khu mộ, đền thờ, nhà trưng bày cuộc đời, sự nghiệp của Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, nhà trưng bày cuộc đời, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh; khu vực nhà sàn Bác Hồ và vườn, ao cá; không gian văn hóa mô hình làng Hòa An xưa và khu vực tổ chức hội trò chơi dân gian, giải trí với tổng diện tích gần 9ha.
Năm 2010, Khu di tích đưa vào hoạt động dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị mộ Cụ Nguyễn Sinh Sắc với nhiều hạng mục: Nhà trưng bày cuộc đời Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc; phục dựng, tái hiện một góc làng Hòa An xưa giúp du khách hình dung nơi Cụ Nguyễn Sinh Sắc đã từng sống, hoạt động trong khoảng thời gian 1927-1929.
Những địa điểm ghi dấu Phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh (1930-1931) là cụm di tích quan trọng ghi dấu cao trào cách mạng 1930-1931 trên địa bàn hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh.
Phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh là cuộc đấu tranh kiên cường của công nhân và nông dân Nghệ An, Hà Tĩnh trong giai đoạn 1930-1931, mở đầu bằng cuộc biểu tình của 1.200 công nông Vinh-Bến Thủy nhân Ngày Quốc tế Lao động 1/5/1930. Từ sự kiện này, phong trào nhanh chóng lan rộng ra khắp làng xã, kéo dài đến cuối năm 1931.
Các địa điểm được ghi dấu gắn với những sự kiện tiêu biểu, mang tính bước ngoặt của phong trào như: “Bến Thủy đứng đầu dậy trước”, “Thanh Chương tiếp bước đứng lên”, Hưng Nguyên – đỉnh cao của phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh, hay Tràng Kè – nơi ghi dấu tội ác đẫm máu của thực dân ngày 7/11/1930.
Danh lam thắng cảnh và khảo cổ Quần thể Tam Chúc là một trong những địa chỉ khảo cổ quan trọng của Ninh Bình với nhiều phát hiện mới có giá trị về lịch sử và văn hóa.
Tại vùng lõi quần thể danh lam thắng cảnh Tam Chúc đã phát hiện 11 hang động, mái đá rất có giá trị về khảo cổ thuộc nền văn hóa Hòa Bình; Cồn Hến 1, Cồn Hến 2 thuộc văn hóa Đông Sơn và các hang động, mái đá, giếng karst rất có giá trị về cảnh quan thiên nhiên, liên quan sự hình thành, kiến tạo địa chất hàng triệu năm. Những phát hiện này rất quan trọng, được xem là chìa khóa cho công tác nghiên cứu, khai quật khảo cổ học, từng bước giải mã những bí ẩn về lịch sử văn hóa vùng đất Tam Chúc-Kim Bảng nói riêng và tỉnh Ninh Bình nói chung trong diễn trình lịch sử dân tộc.
Chùa Cổ Lễ (Thần Quang tự) được khởi dựng từ thời Lý (thế kỷ XII) do Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không xây dựng, là một trong những danh lam nổi tiếng của Việt Nam.
Chùa Cổ Lễ có kiến trúc nghệ thuật độc đáo hiếm có tại Việt Nam, có kết cấu “Tiền Phật, hậu Thánh” nhưng lại mang dáng dấp của một thánh đường Gia-tô giáo với mái vòm, trần, tường có những bức bích họa rực rỡ vừa hiện đại, vừa cổ kính.
Chùa Cổ Lễ là một chỉnh thể gồm nhiều công trình kiến trúc khác nhau, trải rộng theo hướng Đông Tây như: cổng chùa, Tháp Cửu phẩm liên hoa, cầu cuốn, Tam quan, Phật giáo Hội quán, Đền thờ Trần Hưng Đạo (Linh Quang từ), Phủ Mẫu, chùa chính, nhà Tổ, nhà khách, phòng tăng, pháp đường, gác chuông “Kim Chung Bảo Các”.... Trong chùa còn có Đại Hồng Chung, quả chuông lớn nhất cả nước cao 4,2m, nặng 9 tấn.
Ngoài giá trị văn hóa, kiến trúc độc đáo, chùa Cổ Lễ còn mang nhiều giá trị lịch sử. Năm 1947, tại chùa đã làm lễ phát nguyện cho 27 nhà sư “cởi áo cà sa khoác chiến bào”, xung phong ra trận bảo vệ Tổ quốc.
Theo Quyết định, khu vực bảo vệ di tích được xác định theo Biên bản và Bản đồ các khu vực bảo vệ di tích trong hồ sơ.
Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp nơi có di tích được xếp hạng nêu trên, trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn của mình thực hiện việc quản lý nhà nước đối với di tích theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa; chịu trách nhiệm toàn diện về số liệu, nội dung, Hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích theo quy định của pháp luật.
LINH KHÁNH