Xoài tròn Yên Châu vào vụ: Từ trái ngọt vườn đồi đến cây làm giàu bền vững

6 giờ trướcBài gốc

Thời điểm này, nếu đến với vùng đất lòng chảo Yên Châu, Sơn La, du khách sẽ dễ dàng bắt gặp hình ảnh nông dân tất bật thu hoạch những trái xoài hình dáng tròn, như những quả trứng lớn treo lúc lỉu trên cây. Đó là giống xoài tròn, một loại quả bản địa, gắn liền với cuộc sống của bà con dân tộc tại Yên Châu.

Mở lối thoát nghèo từ 'tài sản' bản địa

Cuối tháng 5 là thời điểm quả xoài tròn bắt đầu chín rộ. Vụ thu hoạch ngắn, chỉ trong vòng 1 tháng thế nhưng xoài tròn lại có vai trò quan trọng trong cơ cấu cây trồng, đem lại nguồn thu đáng kể cho kinh tế địa phương, góp phần xóa đói giảm nghèo thiết thực cho nhiều hộ gia đình.

Hợp khí hậu nóng, khô, cùng với chất đất đỏ, giống xoài cổ Yên Châu thơm ngọt, đậm vị hơn hẳn so với xoài trồng tại những vùng khác. Từ năm 2012, sản phẩm xoài tròn Yên Châu đã được cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý và hệ thống nhận diện thương hiệu. Xoài tròn Yên Châu cũng được đưa vào danh mục nguồn gen cây trồng quý hiếm cần bảo tồn và phát triển.

Xoài tròn Yên Châu vào vụ thu hoạch từ cuối tháng 5, đầu tháng 6 hàng năm.

Trước đây, người dân Yên Châu đa phần trồng xoài theo phương thức quảng canh, hầu như không đầu tư chăm sóc. Vì thế, đa phần diện tích xoài cho quả bé, bán không được giá. Hiện tượng suy giảm năng suất, chất lượng và thoái hóa giống xuất hiện, diện tích ngày càng bị thu hẹp và có nguy cơ mai một.

Ngày nay, nhờ những nỗ lực của chính quyền địa phương và sự chung tay của người dân, tình hình đã thay đổi mạnh mẽ. Huyện Yên Châu lựa chọn, quy hoạch vùng trồng xoài tròn ở 3 xã: Chiềng Pằn, Viêng Lán, Sặp Vạt. Đây là các xã có các điều kiện địa lý đặc biệt thích hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của giống xoài này.

Thương hiệu xoài Yên Châu ngày càng phát triển và được nhiều người tiêu dùng biết đến. Vào vụ thu hoạch, Chiềng Pằn, Viêng Lán và Sặp Vạt lại vui như chảy hội. Từ sáng sớm, người dân đã rục rịch lên nương, đồi để hái xoài.

HTX tiên phong ứng dụng khoa học kỹ thuật

Một trong những mô hình điểm ở Yên Châu là HTX Nông nghiệp Xuân Tiến (xã Sặp Vạt). HTX được thành lập năm 2017 với 38 thành viên và quản lý 60 ha xoài, trong đó gồm 30 ha xoài tròn bản địa quý hiếm.

Không chỉ tuyên truyền thành viên bảo tồn các cây xoài cổ, HTX còn hướng dẫn người dân trồng mới xoài tròn ghép cành từ giống đầu dòng đã qua tuyển chọn. HTX cũng tiên phong canh tác theo hướng hữu cơ, chuẩn VietGAP. Kết hợp kỹ thuật cắt tỉa quả hợp lý, xoài của HTX có mẫu mã đẹp, kích thước đồng đều. Sản phẩm trước khi đưa đến tay người tiêu dùng được đóng gói chuyên nghiệp, dán tem truy xuất nguồn gốc. Nhờ nâng cao chất lượng và mẫu mã, giá bán xoài tròn tăng đáng kể, nâng cao thu nhập của các hộ trồng xoài.

Ngoài xoài quả tươi, HTX còn đầu tư trang thiết bị để sản xuất xoài sấy dẻo, giúp bảo quản xoài lâu hơn, vận chuyển được đi xa nhưng đặc biệt vẫn giữ được hương vị thơm ngon. Những miếng xoài sấy dẻo mềm dai, màu vàng bắt mắt, mùi thơm đặc trưng được bán với giá khoảng 350.000 đồng/kg. So với quả xoài tươi thì xoài sấy dẻo cho giá trị kinh tế cao hơn từ 20 - 30%, nhưng sản phẩm sản xuất ra không đủ cung cấp cho thị trường. Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, từ năm 2019, xoài sấy dẻo của HTX Nông nghiệp Xuân Tiến đã được lựa chọn là một trong những sản phẩm điểm trong chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) tỉnh Sơn La.

Sản phẩm xoài sấy dẻo của hợp tác xã giúp giải quyết đầu ra, đồng thời nâng cao giá trị sản phẩm.

Tính đến nay, toàn huyện Yên Châu có hơn 3.340 ha trồng xoài, trong đó 207 ha được cấp chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ; 298 ha được cấp mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Trung Quốc, Úc, Mỹ, New Zealand.

Cùng với giống xoài tròn bản địa, người dân còn trồng các giống ngoại nhập như xoài Đài Loan (GL4), xoài Úc,…

Trong đó, tại xã Chiềng Hặc, HTX Nông nghiệp an toàn Chiềng Hặc (bản Văng Lùng) là một điển hình về sản xuất quy mô lớn, ứng dụng khoa học vào trồng xoài Đài Loan. Bắt đầu với chỉ 5 ha, đến đầu năm nay HTX đã liên kết với 64 hộ dân, mở rộng diện tích lên tới 159 ha. Xoài được HTX trồng theo kỹ thuật tiên tiến như đốn tỉa cành, theo dõi lộc lá, kiểm soát dinh dưỡng, sử dụng chế phẩm sinh học và thiên địch thay cho thuốc hóa học…

HTX cũng đầu tư dây chuyền sơ chế hiện đại, giám sát truy xuất nguồn gốc bằng camera, và đặc biệt là sử dụng thiết bị bay không người lái (drone) để theo dõi tình trạng cây trồng, dịch bệnh, độ ẩm – góp phần nâng cao năng suất và chất lượng. Bình quân mỗi năm, sản lượng đạt hơn 4.000 tấn, năng suất 15 tấn/ha. Thu nhập bình quân của các hộ trồng xoài đạt từ 140 - 185 triệu đồng/ha.

Cũng tại Chiềng Hặc còn có HTX Quyết Thắng Huổi Nga cũng ứng dụng khoa học kỹ thuật, tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình sản xuất, lắp đặt hệ thống tưới tự động, ghi chép nhật ký chăm sóc. HTX vận động các hộ bao trái 100% diện tích để giảm được sự xâm nhập của nấm bệnh, tăng chất lượng quả và năng suất từ 20 - 30%...

HTX có 9 ha xoài được cấp chứng nhận VietGAP và liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm cho nông dân với diện tích gần 80 ha xoài, xuất khẩu sang các thị trường Trung Quốc, Úc, Mỹ. Năm 2024, HTX xuất bán gần 500 tấn xoài, trong đó trên 250 tấn bán sang Trung Quốc, doanh thu đạt trên 4 tỷ đồng.

Cầu nối kiểm soát chất lượng, liên kết thị trường

Có thể thấy, các HTX tại Yên Châu không chỉ đơn thuần là nơi tập hợp nông dân, mà đã trở thành tổ chức kinh tế nòng cốt giúp chuyển giao công nghệ, kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc và kết nối thị trường. Nhờ đó, từ những vườn xoài trước kia chỉ trông chờ vào thương lái, nay người dân đã có thể tiếp cận xuất khẩu chính ngạch, từng bước nâng cao đời sống và thoát nghèo bền vững.

Từ năm 2017 huyện Yên Châu đã tổ chức Ngày hội xoài Yên Châu vào khoảng tháng 5 đến tháng 6 hàng năm - thời điểm xoài chín rộ. Ngày hội xoài với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc, vừa quảng bá nét đẹp văn hóa của đồng bào các dân tộc, vừa giới thiệu các sản phẩm xoài.

Canh tác áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật, công nghệ cao cho ra sản phẩm đồng đều, giá trị cao, nâng cao thu nhập cho người dân.

Dự kiến sản lượng xoài Yên Châu niên vụ 2025 sẽ đạt trên 20.000 tấn. Năm nay huyện tiếp tục tổ chức Ngày hội xoài Yên Châu, dự kiến vào 24/5 tới đây với điểm nhấn là phiên megalive phát trực tiếp 6 tiếng trên Facebook của Bưu điện Việt Nam, sàn nongsan.buudien.vn và tài khoản TikTok của các KOL, KOC tham gia quảng bá sản phẩm.

Từ một loại quả bản địa từng đứng trước nguy cơ mai một, xoài Yên Châu giờ đây đã trở thành thương hiệu được khẳng định. Có thể nói, thành công của trái xoài Yên Châu là minh chứng rõ nét cho vai trò trung tâm của HTX trong chuyển đổi sản xuất nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn và giúp người dân thoát nghèo bằng chính sản vật quê hương.

Nhờ những nỗ lực của khu vực KTTT, HTX như ở Yên Châu mà tỉ lệ giảm nghèo ở Sơn La bước đầu đã phát huy tác dụng. Theo đó, tỷ lệ hộ nghèo ở tỉnh Sơn La giảm từ 21,66% năm 2021 xuống còn 11,11% vào cuối năm 2024, đạt chỉ tiêu đề ra; tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm từ 21,34% năm 2021 xuống còn 10,9% vào cuối năm 2024...

Thời gian qua, bên cạnh việc chỉ đạo các cơ quan chuyên môn quy hoạch, xây dựng vùng xoài nguyên liệu chuyên canh; tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật trồng và chăm sóc cây xoài cho nhân dân, huyện Yên Châu đã tích cực vận động các hộ liên kết thành lập HTX, nhằm xây dựng chuỗi giá trị, hình thành vùng sản xuất xoài ứng dụng công nghệ cao.

Các HTX được Liên minh HTX tỉnh Sơn La, Liên minh hợp tác xã Việt Nam hàng năm phối hợp tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nhân lực, kết hợp tham quan học tập kinh nghiệm các mô hình tiêu biểu tại các tỉnh, hướng dẫn HTX xây dựng dự án tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, hỗ trợ ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, hỗ trợ quảng bá, giới thiệu sản phẩm chủ lực của các HTX...

Minh Khôi

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn//kinh-doanh-xanh/xoai-tron-yen-chau-vao-vu-tu-trai-ngot-vuon-doi-den-cay-lam-giau-ben-vung-1106843.html