Xu hướng phát triển công nghiệp hóa chất của thế giới và định hướng của Việt Nam

8 giờ trướcBài gốc

Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn ngành hóa chất

Tại Việt Nam, ngành công nghiệp hóa chất đã hình thành từ những năm 1950-1960, bắt đầu với các nhà máy phân bón và hóa chất tiêu dùng ở miền Bắc do Liên Xô và Trung Quốc hỗ trợ nhằm đáp ứng nhu cầu phân bón và một số hóa chất thiết yếu cho đời sống.

Ngay từ khi giai đoạn hình thành, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách thúc đẩy phát triển ngành hóa chất. Nhờ đó, cùng với tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam đã có bước phát triển đáng kể. Hiện cả nước có khoảng 2.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực hóa chất, tổng sản lượng công nghiệp hóa chất Việt Nam hàng năm chiếm khoảng 10-11% tổng giá trị GDP ngành công nghiệp, giá trị tổng sản lượng ngành công nghiệp hóa chất chiếm tỷ trọng từ 13-14% toàn ngành công nghiệp. Sự phát triển của ngành công nghiệp hóa chất góp phần nâng cao năng lực sản xuất trong nước, giảm dần phụ thuộc nhập khẩu và từng bước tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Những năm qua, ngành công nghiệp hóa chất đã có đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế Việt Nam, cụ thể trong giai đoạn 2022 - 2025, ngành hóa chất đã thu hút 27 dự án tiêu biểu với tổng vốn gần 100.000 tỷ đồng, trải rộng từ: sản xuất cao su kỹ thuật; nguồn điện hóa học (pin - ắc quy); hóa chất cơ bản, hóa dầu; khí công nghiệp, đến phân bón chất lượng cao.

Những năm gần đây, xu hướng chung của công nghiệp hóa chất toàn cầu là dịch chuyển các nhà máy sản xuất sang những quốc gia đang phát triển. Nhiều tập đoàn quốc tế như AGC (Nhật Bản) hay Đông Cảng (Trung Quốc) đã đến khảo sát đầu tư các tổ hợp hóa chất quy mô lớn. Điều này cho thấy Việt Nam đang trở thành điểm đến hấp dẫn trong bản đồ đầu tư hóa chất khu vực.

Trong giai đoạn 2022 - 2025, ngành hóa chất đã thu hút 27 dự án tiêu biểu với tổng vốn gần 100.000 tỷ đồng. Ảnh minh họa

Hiện nay, Việt Nam đã hình thành một số khu công nghiệp và tổ hợp hóa chất tại các địa phương như Bà Rịa - Vũng Tàu, Phú Thọ, Thái Nguyên, Thanh Hóa… Nhiều tỉnh, thành cũng chủ động đưa các khu công nghiệp chuyên ngành hóa chất vào quy hoạch, phản ánh sự chuyển biến rõ nét trong cách nhìn nhận về vai trò của ngành.

Các khu công nghiệp này được định hướng phát triển theo hướng hiện đại, bảo đảm an toàn, gắn với kinh tế tuần hoàn và khai thác hiệu quả lợi thế cảng biển, logistics. Việt Nam dù vẫn đang nhập siêu hóa chất nhưng các sản phẩm trong nước đã bắt đầu tăng về chất lượng và chủng loại. Đây là tiền đề để từng bước giảm phụ thuộc nhập khẩu trong tương lai.

Bước đi chiến lược xây dựng ngành hóa chất bứt phá

Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030 nhấn mạnh, việc phát triển các ngành công nghiệp nền tảng như năng lượng, luyện kim, cơ khí, hóa chất, đồng thời thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn 2045 cũng nhấn mạnh, ưu tiên phát triển hóa chất cơ bản, hóa dầu, hóa dược và phân bón.

Đặc biệt, Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất đến 2030, tầm nhìn 2040 tại Quyết định 726/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ là bước đi quan trọng, tạo hành lang pháp lý cho ngành công nghiệp hóa chất phát triển hiện đại, bền vững. Những định hướng này thể hiện rõ quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc xây dựng một ngành công nghiệp hóa chất tự chủ, xanh và công nghệ cao.

Theo Cục Hóa chất (Bộ Công Thương), Chiến lược phát triển công nghiệp hóa chất đến năm 2030, tầm nhìn 2040 của Chính phủ là bước đi quan trọng, tạo hành lang pháp lý cho ngành hóa chất phát triển hiện đại và bền vững. Những định hướng này thể hiện rõ quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc xây dựng một ngành công nghiệp hóa chất tự chủ, xanh và công nghệ cao.

Cục Hóa chất thôg tin thêm, hiện nay ngành đang sử dụng khoảng 2,7 triệu lao động, tương đương 10% tổng số lao động công nghiệp cả nước. Đáng chú ý, năng suất lao động của lĩnh vực này cao hơn 1,36 lần so với mức bình quân chung của ngành công nghiệp, qua đó khẳng định trình độ chuyên môn và chất lượng nguồn nhân lực ngày càng được nâng cao.

Ngành đang sử dụng khoảng 2,7 triệu lao động, tương đương 10% tổng số lao động công nghiệp cả nước. Ảnh minh họa

Ở góc độ phát triển dài hạn, hóa chất đóng một vai trò then chốt trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước bởi nó hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực đời sống, từ nông nghiệp, công nghiệp, chế biến, dệt may và da giày, vật liệu xây dựng cho đến y tế, công nghệ cao.

Nhiều chuyên gia cũng chung nhận định khi cho rằng nếu không có ngành công nghiệp hóa chất thì không có ngành công nghiệp nào cả. Điều này càng cho thấy vai trò trung tâm của nguồn nhân lực ngành hóa chất trong việc bảo đảm sự vận hành cho hàng loạt lĩnh vực từ phân bón, hóa dầu, hóa chất cơ bản, sơn, mực in, khí công nghiệp cho đến hóa mỹ phẩm và hóa dược.

Để ngành công nghiệp hóa chất thực sự trở thành trụ cột của nền kinh tế, năm 2025 Quốc hội đã ban hành Luật Hóa chất sửa đổi và có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Luật Hóa chất 2025 lần đầu tiên quy định rõ các lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm như: hóa chất cơ bản, hóa dầu, hóa dược, phân bón chất lượng cao, sản xuất hydro, amoniac xanh, khu công nghiệp chuyên ngành hóa chất, tổ hợp hóa chất quy mô lớn.

Để đảm an toàn, an ninh hóa chất, Luật Hóa chất cũng yêu cầu, dự án phải lập kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất ngay từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư. Tuân thủ quy hoạch khoảng cách an toàn khi bố trí mặt bằng. Báo cáo nghiên cứu khả thi phải thể hiện đầy đủ các giải pháp an toàn. Đây là những quy định bắt buộc nhằm bảo đảm ngành hóa chất phát triển bền vững và an toàn cho cộng đồng.

Cùng với đó, thúc đẩy chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi số. Luật Hóa chất đã đưa vào yêu cầu: lựa chọn công nghệ sử dụng hiệu quả tài nguyên, giảm sử dụng hóa chất nguy hiểm, giảm chất thải, thiết kế sản xuất theo nguyên tắc hóa học xanh, áp dụng chuyển đổi số trong quản trị doanh nghiệp và quản lý nhà nước. Đây là xu thế tất yếu của ngành công nghiệp hóa chất toàn cầu và mở ra những cơ hội cho ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/xu-huong-phat-trien-cong-nghiep-hoa-chat-cua-the-gioi-va-dinh-huong-cua-viet-nam-434748.html