Xứ Thanh - Vùng thắng tích và đình cổ Đồng Bồng: Nơi lưu giữ ký ức lịch sử bền vững

16 giờ trướcBài gốc

Trải bao biến cố thăng trầm, dù thời gian phôi pha, hệ thống di sản sinh thái với “kiệt tác” danh thắng Núi Tượng Sơn hùng vĩ vẫn hiện hữu, gồm: Hang Chùa, Đồi Thánh Tống, Rú Lở, dãy núi đá vôi ví như “Vịnh Hạ Long trên cạn”, “Cây tre mắt ngược”… Rừng núi hoang sơ còn khắc nên những địa điểm mang sắc thái tín ngưỡng tâm linh như “Đàn thờ Nguyệt Nga công chúa”, hay dấu tích của một “Chiến khu Bãi Sậy” hào hùng trong lịch sử cách mạng.

Di tích lịch sử cách mạng Chiến khu Bãi Sậy tại xã Tống Sơn, huyện Hà Trung (cũ), tỉnh Thanh Hóa

Hệ thống di sản đặc biệt này được Nhà nước xếp hạng, cùng với sự đồng thuận của nhân dân, đã được đầu tư hàng tỷ đồng để tôn tạo, bảo tồn và phát huy giá trị trong đời sống đương đại. Bản sắc văn hóa dân gian ở mỗi làng quê từng bước được khôi phục; các lễ hội truyền thống gắn với từng di sản đang được phục dựng, “thổi hồn” trở nên sống động, hấp dẫn hơn, đáp ứng nhu cầu nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân và phục vụ du khách gần xa.

Trong đa dạng các loại hình di tích kiến trúc nghệ thuật, danh thắng ở Hà Tiến, hệ thống phủ – từ – tự khá phong phú và dày đặc đã được nhắc tới trong nhiều bài viết trước. Đáng chú ý, các loại hình di tích như đền, đình, chùa, phủ, nghè, miếu… được hình thành tự nhiên qua từng thời kỳ lịch sử, phân bố rải rác ở các khu dân cư, núi đồi, rừng cây, thung lũng, khe suối khắp địa bàn. Khi nói về nghệ thuật kiến trúc cổ ở xứ Thanh, không thể không nhắc đến ngôi đình cổ ở làng Đồng Bồng, xã Hà Tiến, huyện Hà Trung cũ – nay là xã Tống Sơn, tỉnh Thanh Hóa – một di sản văn hóa đặc sắc, tiêu biểu.

Đình cổ làng Đồng Bồng trước khi được xếp hạng và trùng tu, tôn tạo

Đình Đồng Bồng được xây dựng vào năm Gia Long thứ 10 (1812), với quy mô kiến trúc bề thế, hoành tráng, nên mới có câu thành ngữ dân gian “Đình huyện Tống” (đình ở huyện Tống Sơn xưa có kích thước khá to) – kết quả lao động sáng tạo của cha ông với bàn tay tài hoa. Đình không chỉ “lọt” giữa vùng thắng tích đẹp đẽ, thơ mộng mà còn lưu giữ những ký ức đặc biệt về lịch sử cách mạng nơi cửa ngõ miền Tây Bắc Hà Trung thời kháng chiến.

Đông Các đại học sĩ Nguyễn Bính từng nhận xét: “Đồng Bồng có nhiều núi sông bao bọc ví như rồng bay, hổ lượn. Núi không cao mà xinh đẹp, sông không rộng mà trong mát, đất không rộng mà bằng phẳng, rừng không to mà màu mỡ…”. Quả thật là như vậy.

Đình cổ làng Đồng Bồng trước khi được xếp hạng và trùng tu, tôn tạo

Về kiến trúc, đình Đồng Bồng – còn gọi là tòa đại đình – tọa lạc trên khuôn viên gần 3.500 m² gồm đình, sân, ao, khuôn viên. Đình 5 gian 2 chái, có 36 cột gỗ tứ thiết (gỗ quý, chống mối mọt), sắp thành 4 hàng với 12 cột lớn (0,62 m đường kính) và 20 cột quân (0,60 m). Ngoài ra, còn 4 cột ở hai đầu gian chái nối với cột lớn bằng các vì kèo. Mái hiên trước có 4 cột đá trắng nhạt đỡ kẻ bẩy và tàu lá mái. Đình 4 mái cong, đầu đao uốn lượn, trang trí mái và các mảng chạm khắc bên trong tinh xảo, hài hòa với không gian, cây cỏ, hoa lá, chim thú của thiên nhiên nơi đây.

Vùng đất Đồng Bồng hội tụ “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” nên sớm hình thành cộng đồng dân cư. Di chỉ khảo cổ học Hang Chùa chứng minh nơi đây có người cư trú từ hàng vạn năm trước, là trung tâm dân cư suốt hàng chục thế kỷ. Gần đây, dưới chân Núi Tượng Sơn phát hiện nhiều hiện vật hàng nghìn năm, liên quan thời Bắc thuộc. Lịch sử cũng ghi dấu chân vua Trần Anh Tông (1276 – 1320), vua Lê Thánh Tông (1442 – 1497) và vị anh hùng áo vải Quang Trung – Nguyễn Huệ (1753 – 1792) từng đi qua, để lại nhiều câu chuyện và dấu tích.

Năm 1949, Đại hội Đảng bộ huyện Hà Trung (cũ) lần thứ nhất được tổ chức tại đình Đồng Bồng lịch sử

Thời Nguyễn, Đồng Bồng là hậu phương an toàn cho phong trào Cần Vương ở đồng bằng và miền núi xứ Thanh. Trong kháng chiến chống Pháp, nơi đây trở thành trung tâm của chiến khu Hòa – Ninh – Thanh, ghi dấu nhiều trận đánh oanh liệt. Đặc biệt, tháng 3/1949, đình Đồng Bồng là nơi tổ chức Đại hội Đảng bộ huyện Hà Trung lần thứ nhất và nhiều lớp huấn luyện quân sự.

Đình còn là không gian của nhiều sinh hoạt văn hóa, chính trị quan trọng, trong đó có tục lệ “Đốt Đình liệu” vào đêm 30 Tết – một nghi thức dân gian độc đáo, cầu mong quốc thái dân an, nhà nhà no ấm.

Tục lệ cổ truyền "đốt đình liệu" đêm 30 Tết Nguyên đán hằng năm tại đình làng Đồng Bồng

Những năm gần đây, nhờ sự quan tâm của các cấp ủy, chính quyền và việc huy động nguồn lực xã hội hóa, hệ thống di sản ở Hà Tiến được trùng tu, bảo vệ bền vững, giữ nguyên giá trị gốc. Đây không chỉ là tài sản văn hóa quý giá mà còn góp phần giáo dục truyền thống, bồi đắp niềm tự hào cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, đồng thời nâng cao đời sống tinh thần và phục vụ du khách gần xa.

Lê Như Cương

Nguồn VHPT : https://vanhoavaphattrien.vn/xu-thanh-vung-thang-tich-va-dinh-co-dong-bong-noi-luu-giu-ky-uc-lich-su-ben-vung-a29766.html