Xuất khẩu chanh leo tăng trưởng 'thần tốc' trong 10 năm

3 giờ trướcBài gốc

Tăng trưởng thần tốc, lập kỷ lục xuất khẩu

Ngày 12/12, tại phường Pleiku (tỉnh Gia Lai), Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai tổ chức Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết”.

Theo ông Tô Văn Huấn, Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật, xuất khẩu chanh leo Việt Nam đã tăng trưởng "thần tốc", từ 20 triệu USD năm 2015 lên 222,5 triệu USD vào năm 2023. Tính đến tháng 10 năm 2025, kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 202 triệu USD.

Hiện tại, Tây Nguyên là thủ phủ chanh leo của cả nước, chiếm 86,4% diện tích và 92,5% sản lượng năm 2024; miền Bắc chiếm 12,5% diện tích. Việt Nam đã công bố lưu hành 43 giống chanh leo, phục vụ cho nhu cầu sản xuất và xuất khẩu ngày càng tăng.

Quang cảnh Diễn đàn.

Ông Huấn đánh giá, cây chanh leo tại Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế về điều kiện địa hình, đất đai và khí hậu thuận lợi. Đặc biệt khi canh tác tại Tây Nguyên cùng một số vùng khác, cây có chu kỳ sinh trưởng ngắn (4-5 tháng) và đạt năng suất cao. Thị trường tiêu thụ cũng rộng mở với nhu cầu đa dạng (trên 80% là sản phẩm chế biến và quả tươi).

Tuy nhiên, ngành chanh leo đang đối mặt với các thách thức về quản lý giống sạch bệnh, quy mô sản xuất nhỏ lẻ và quy trình canh tác tiên tiến chưa toàn diện. Mặt khác, liên kết chuỗi còn lỏng lẻo, công nghệ bảo quản - chế biến sâu thiếu đồng bộ, nguồn cung không ổn định, trong khi các rào cản kỹ thuật và yêu cầu kiểm dịch quốc tế ngày càng khắt khe.

Theo Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực giai đoạn 2025-2030, chanh leo được định hướng trở thành ngành hàng phát triển bền vững, với mục tiêu duy trì 12-15 nghìn ha và sản lượng 250 - 300 nghìn tấn, tập trung tại các tỉnh trọng điểm như Lâm Đồng, Gia Lai, Đắk Lắk, Quảng trị, Nghệ An và Sơn La.

“Để hiện thực hóa mục tiêu, các địa phương cần rà soát diện tích, hình thành vùng sản xuất tập trung gắn với hạ tầng và chế biến. Đồng thời, kiểm soát phát triển tự phát, khuyến khích hợp tác xã liên kết doanh nghiệp và sản xuất theo hợp đồng, theo chuẩn an toàn và truy xuất nguồn gốc. Về quản lý giống, phải đầu tư sản xuất giống sạch bệnh trong nước, ban hành tiêu chuẩn giống và tăng cường thanh kiểm tra. Công tác chuyển giao kỹ thuật, dự báo sâu bệnh, tổ chức sản xuất rải vụ và nâng cao năng lực thu hoạch - bảo quản cũng là những “mắt xích” then chốt". Bên cạnh giữ vững thị trường truyền thống, ngành cần tháo gỡ các rào cản kiểm dịch để mở rộng thị trường, nâng tầm thương hiệu chanh leo Việt Nam trên bản đồ nông sản thế giới”, ông Huấn cho biết.

Ông Đoàn Ngọc Có, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, cho biết việc chanh leo được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc từ tháng 7/2022 đã tạo cú hích lớn, giúp giá trị toàn chuỗi tăng mạnh. Nhiều doanh nghiệp đã liên kết với hợp tác xã và nông dân để hình thành chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ khép kín, đáp ứng yêu cầu mã số vùng trồng, đóng gói và chế biến sâu.

Tuy nhiên, ngành hàng vẫn đối mặt các thách thức như biến đổi khí hậu, diện tích còn manh mún, tình trạng trồng tự phát, chất lượng giống chưa đồng đều, cùng các yêu cầu khắt khe từ EU, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc.

Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết

Theo ông Đào Văn Cường, Chuyên viên Văn phòng SPS Việt Nam, nước ta đã ban hành các tiêu chuẩn cụ thể cho chanh leo, bao gồm TCVN 11411:2016 cho chanh leo quả tươi, áp dụng cho các giống chanh leo phổ biến (vàng đậm, tím, vàng nhạt và giống lai), tiêu chuẩn TCVN 13941:2023 cho chanh leo đông lạnh và TCVN 13942:2023 cho chanh leo sấy dẻo.

Các thị trường xuất khẩu đều áp đặt các rào cản kỹ thuật và kiểm dịch thực vật (SPS) nghiêm ngặt. Tại Trung Quốc, xuất khẩu chanh leo tươi được điều chỉnh bởi Nghị định thư về Yêu cầu Kiểm dịch thực vật giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam (MAE) và Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC).

Theo ông Cường, sản phẩm phải tuân thủ luật pháp và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm của cả hai nước, đặc biệt không được nhiễm các đối tượng kiểm dịch thực vật mà nước này quan tâm. Sau quá trình phân tích rủi ro an toàn sinh học, Úc đã cho phép nhập khẩu chanh dây tươi từ Việt Nam. Biện pháp quản lý rủi ro chính được thống nhất là sử dụng chiếu xạ trước khi xuất khẩu để kiểm soát các loại dịch hại như ruồi giấm, rệp sáp, rệp vảy, và ve nhện nhằm đạt được mức độ bảo vệ thích hợp của Úc. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Việt Nam chịu trách nhiệm duy trì truy xuất nguồn gốc, đăng ký đơn vị chuỗi cung ứng, và thực hiện kiểm tra, cấp chứng nhận kiểm dịch.

Tại Mỹ, chanh leo nhập khẩu phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của FDA (Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm), cụ thể: không được chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật hoặc hóa chất vượt quá giới hạn cho phép. Các cơ sở sản xuất phải áp dụng hệ thống HACCP để kiểm soát rủi ro an toàn thực phẩm. Bên cạnh xuất xứ và chất lượng sản phẩm, Bộ Nông nghiệp và Cục Kiểm dịch thực vật và động vật Hoa Kỳ quy định thêm về yêu cầu kiểm dịch thực vật”.

Trong khi đó, thị trường Liên minh châu Âu (EU) liên tục cập nhật quy định SPS, tăng cường kiểm soát biên giới đối với nhóm hàng nguy cơ, như chanh leo từ Thái Lan và sầu riêng từ Việt Nam đưa vào danh mục tăng cường kiểm soát do rủi ro dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.

Một số quốc gia khác như Nhật Bản và Anh tiếp tục điều chỉnh mức dư lượng tối đa (MRL) đối với các hoạt chất như Inpyrfluxam, Spirotetramat, Fenamiphos, cho thấy yêu cầu kỹ thuật ngày càng nghiêm ngặt.

Bà Nguyễn Thị Bích Ngọc, Phó Viện trưởng Viện Bảo vệ thực vật (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam), kiến nghị sớm xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia cho cây giống chanh leo sạch bệnh, tăng cường quản lý giống thương mại và áp dụng hệ thống nhà lưới 3 cấp trong sản xuất giống.

Đồng thời, đề xuất hình thành vùng nguyên liệu quy mô lớn, đồng nhất về giống và quy trình kỹ thuật, có sự tham gia giám sát, cảnh báo dịch hại của Viện Bảo vệ thực vật. Đẩy mạnh xây dựng các mô hình sản xuất đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP để nâng cao chất lượng chanh leo và đáp ứng tốt hơn các yêu cầu của thị trường xuất khẩu.

Ông Hồ Hải Quân, Giám đốc Công ty CP Nafoods Tây Nguyên, cho biết, thị trường chanh leo thế giới đang thay đổi nhanh chóng, mở ra cả cơ hội lẫn thách thức cho người sản xuất và doanh nghiệp Việt Nam. Xu hướng tiêu dùng hiện nay nghiêng mạnh về các loại đồ uống tự nhiên, ít xử lý hóa học, ưu tiên sản phẩm hữu cơ và những dòng sản phẩm giàu dinh dưỡng, ít đường, tốt cho sức khỏe. Người tiêu dùng cũng tìm kiếm những hương vị mới, tạo điều kiện để các sản phẩm từ chanh leo mở rộng thị phần.

Theo đại diện doanh nghiệp, trong cạnh tranh toàn cầu, Việt Nam đang đối đầu trực tiếp với các quốc gia Nam Mỹ như Brazil, Peru hay Ecuador. Việt Nam có lợi thế về chi phí cạnh tranh, chất lượng quả và lợi thế thời vụ nhưng vẫn gặp khó ở quy mô sản xuất và mức độ nhận diện thương hiệu trên thị trường quốc tế. Vì vậy, việc xây dựng mối liên kết bền vững giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp chế biến - nhà cung ứng - nhà phân phối được xem là yếu tố quyết định. Liên kết ấy cần dựa trên hợp đồng bao tiêu rõ ràng, chia sẻ lợi ích và rủi ro công bằng, đồng thời tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn kỹ thuật và truy xuất nguồn gốc.

Thu Trang/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/kinh-te/xuat-khau-chanh-leo-tang-truong-than-toc-trong-10-nam-20251212154731825.htm