Xuất khẩu chưa tương xứng tiềm năng, ngành hàng tỷ đô tìm giải pháp đột phá

10 giờ trướcBài gốc

Ngành hàng tôm được đánh giá là còn nhiều tiềm năng để phát triển. Ảnh ST

Dư địa xuất khẩu lớn nhưng chưa phát huy hết tiềm năng

Theo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), năm 2024, xuất khẩu tôm của Việt Nam vào các thị trường đạt 3,9 tỷ USD, tăng 14% so với 2023.

Hiện, Việt Nam là một trong những nước xuất khẩu tôm hàng đầu thế giới; sản phẩm Việt Nam xuất khẩu đến khoảng 100 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó, top 3 thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất là Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản. Song, lượng tôm từ Việt Nam vào Trung Quốc hiện chỉ mới chiếm 1,5% nguồn hàng nước này nhập khẩu, cho thấy dư địa tăng kim ngạch xuất khẩu vào thị trường này còn nhiều.

Việt Nam có tiềm năng rất lớn về diện tích, khí hậu thuận lợi và nguồn nước dồi dào cho phát triển nuôi tôm nước lợ. Trong khi đó, diện tích vùng biển Việt Nam có trên 1 triệu km2; diện tích nuôi biển mới chỉ chiếm khoảng hơn 20% tổng diện tích nuôi trồng thủy sản cả nước.

Mặc dù vậy, theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, xuất khẩu tôm vẫn còn nhiều thách thức, khi các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật của ngành tôm chưa thật sự bứt phá. Chất lượng con giống mặc dù đã được quản lý trên 80% cơ sở nhưng đây vẫn là bài toán khó, có cơ sở tôm giống bị nhiễm bệnh vẫn được xuất bán…

Làm rõ thêm các thách thức này tại Hội nghị về phát triển ngành tôm nước lợ năm 2025 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, điều kiện sản xuất tôm giống của nước ta hiện nay chưa phải là hiện đại, chưa đạt tiêu chuẩn như nhiều nước. Tình trạng tiêu tốn thức ăn còn cao, tỷ lệ nuôi sống thấp... Vì vậy “sức cạnh tranh của tôm Việt Nam so với các nước như Ấn Độ, Ecuador… còn nhiều giới hạn, dẫn đến tốc độ tăng trưởng còn thấp” - Thứ trưởng Tiến thừa nhận.

Những thách thức trong xuất khẩu tôm có thể được xóa bỏ nếu mỗi người nuôi, doanh nghiệp và địa phương có quyết tâm thay đổi. Đặc biệt, các địa phương cần tính toán, có giải pháp tổng thể phát triển ngành tôm. Những nơi còn dư địa thì cần phát triển vùng nuôi hợp lý; chủ động nguồn nguyên liệu; có biện pháp kiểm soát môi trường và dịch bệnh, quản lý con giống, sản phẩm phải an toàn từ ao nuôi đến bàn ăn.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến

Thách thức trong việc xuất khẩu tôm một phần bắt nguồn từ những khó khăn của hoạt động sản xuất tại các địa phương. Đơn cử, tỉnh Bạc Liêu - “thủ phủ” nuôi tôm của vùng Đồng bằng sông Cửu Long và cả nước, dù là địa phương đứng đầu về sản xuất tôm nhưng thực tiễn sản xuất tại đây cũng còn nhiều khó khăn. Cụ thể là kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất ngành tôm còn thiếu và chưa đồng bộ. Hệ thống giao thông các tuyến đường nội ô trên địa bàn tỉnh đều nhỏ, cầu đường chưa đồng bộ, chất lượng mặt đường kém, gây hạn chế trong quá trình lưu thông vận chuyển hàng hóa.

Còn theo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Cà Mau, mô hình liên kết chuỗi giá trị dù đã được địa phương chú trọng nhưng vẫn gặp những khó khăn nhất định. Tỷ lệ các hộ tham gia chuỗi liên kết sản xuất thấp; đa số các chuỗi liên kết quy mô nhỏ và chưa hình thành những vùng sản xuất tập trung, quy mô lớn. Năng lực của các chủ thể trong liên kết chưa thực sự mạnh, nhất là các hợp tác xã, tổ hợp tác. Việc liên kết sản xuất, thu mua, chế biến, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm ngành hàng tôm trên địa bàn tỉnh chủ yếu là do các doanh nghiệp lớn chủ đạo.

Chú trọng hiệu quả của chuỗi giá trị ngành tôm

Dù lạc quan với những kết quả đạt được và triển vọng xuất khẩu năm 2025, song ông Trần Đình Luân - Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cũng đưa ra dự báo: Những diễn biến khó lường của cuộc chiến thuế quan, cũng như biến động chính trị toàn cầu, chi phí đầu vào tăng cao… vẫn có thể gây ảnh hưởng đến ngành tôm...

Để ứng phó với thách thức, đạt mục tiêu xuất khẩu, Cục Thủy sản và Kiểm ngư đề nghị các địa phương bố trí đủ nguồn lực, tài chính, nhân lực; ưu tiên hạ tầng thủy lợi, điện, giao thông đầu mối cho vùng nuôi tôm trọng điểm, tạo điều kiện thuận lợi phát triển ngành tôm địa phương. Đồng thời, thực hiện có hiệu quả công tác quan trắc, cảnh báo môi trường để kịp thời khuyến cáo, cảnh báo cho người nuôi; hướng dẫn các biện pháp phòng, chống dịch bệnh, thực hiện tốt các giải pháp kỹ thuật để nuôi tôm hiệu quả, giảm thiểu tối đa thiệt hại cho người nuôi.

Năm 2025, phấn đấu duy trì diện tích nuôi tôm nước lợ 750.000ha, gồm tôm sú 630.000ha, tôm thẻ chân trắng 120.000ha. Nhu cầu tôm giống cho thả nuôi khoảng 140-150 tỷ con, riêng tôm thẻ chân trắng 100-110 tỷ con. Sản lượng tôm thu hoạch từ 1,3-1,4 triệu tấn, tôm thẻ chân trắng đóng góp trên 1 triệu tấn. Kim ngạch xuất khẩu từ 4-4,3 tỷ USD.

Cùng với đó, phát triển nuôi tôm và các khâu trong chuỗi sản xuất tôm theo hướng công nghệ cao; áp dụng kỹ thuật tiên tiến, phù hợp và hiệu quả với từng phương thức nuôi, ưu tiên công nghệ tuần hoàn nước, thu gom và tái sử dụng chất thải trong nuôi tôm, đáp ứng yêu cầu của thị trường về bảo vệ môi trường và có trách nhiệm xã hội.

Từ góc độ địa phương có diện tích nuôi tôm trong nhóm lớn nhất cả nước, Cà Mau đặt mục tiêu đến năm 2025, tỉnh sẽ hoàn thiện và phát triển chuỗi liên kết ngành hàng tôm một cách hiệu quả, bền vững; ứng dụng công nghệ cao cho các sản phẩm chủ lực theo quy mô lớn, phấn đấu xây dựng mới 15 - 20 chuỗi liên kết trong nuôi tôm; sản lượng tôm được tiêu thụ thông qua liên kết đạt khoảng 5.000 tấn.

“Tỉnh phấn đấu đến năm 2030, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 1,65 tỷ USD; đưa thủy sản Cà Mau trở thành ngành kinh tế thương mại hiện đại, bền vững, có trình độ quản lý, áp dụng khoa học và công nghệ tiên tiến, trong đó giữ vị trí mũi nhọn, chủ lực chính là con tôm” - đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh cho biết.

Nhằm tăng sức cạnh tranh và đạt mục tiêu tăng trưởng trong năm 2025, VASEP đã đề xuất Chính phủ, Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương tập trung các hoạt động ngoại giao kinh tế, đàm phán song phương và xúc tiến thương mại có mục tiêu tại các thị trường quan trọng để khơi thông lợi thế cho xuất khẩu tôm Việt Nam. Thúc đẩy việc đàm phán với Hàn Quốc để bãi bỏ hạn ngạch đối với tôm Việt Nam xuất khẩu vào Hàn Quốc trong khuôn khổ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc nhằm điều chỉnh thuế suất về 0% cho tôm Việt Nam.

Nhấn mạnh việc xây dựng chuỗi giá trị tôm không chỉ giúp ngành hàng này giảm thiểu bớt chi phí, gia tăng giá trị sản phẩm mà về lâu dài còn giúp người nuôi và doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro do những yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường, các chuyên gia của VASEP đề nghị cần đẩy mạnh phát triển hợp tác liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm ngành hàng tôm giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, phải tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết để tạo vùng nguyên liệu lớn, truy xuất nguồn gốc sản phẩm và nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm tôm.

“Đây được xem là giải pháp trọng tâm để bảo đảm sản xuất, chế biến, phân phối tôm nằm trong chuỗi khép kín, gia tăng giá trị”, bà Lê Hằng - Giám đốc truyền thông VASEP - lưu ý.

Các khu nuôi tôm nước lợ tại vùng đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh: P.Hiến

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, để vượt qua thách thức, đạt được mục tiêu tăng trưởng, ngành tôm cần chuyển đổi tư duy, thay vì chỉ chú trọng vào sản lượng, cần ưu tiên tính bền vững và hiệu quả, tập trung vào chất lượng với sự tham gia ngày càng mạnh mẽ của yếu tố công nghệ để hình thành chuỗi liên kết sản xuất hiện đại, khép kín, nâng cao giá trị./.

N.LỘC

Nguồn Kiểm Toán : http://baokiemtoan.vn/xuat-khau-chua-tuong-xung-tiem-nang-nganh-hang-ty-do-tim-giai-phap-dot-pha-38855.html