Điểm sáng giữa thách thức
Ngay từ đầu năm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm phát huy kết quả của năm 2024 và hoàn thành mục tiêu năm 2025. Nhờ đó, giá trị sản xuất ngành nông nghiệp 6 tháng đầu năm nay tăng trên 3,8%.
Kim ngạch xuất khẩu toàn ngành 7 tháng đạt 39,7 tỷ USD, tăng 14,7% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, nông sản đạt 21,5 tỷ USD (tăng 17%), lâm sản 10,4 tỷ USD (tăng 8,6%), thủy sản 6,1 tỷ USD (tăng 13,8%), sản phẩm chăn nuôi 339,2 triệu USD (tăng 22,1%). Đây là tín hiệu tích cực của ngành.
Quyết tâm để kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt trên 65 tỷ USD, phấn đấu 70 tỷ USD trong năm 2025. Ảnh: Hoa Bùi
Các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản duy trì tăng trưởng trong bối cảnh khó khăn chung. Đặc biệt, xuất khẩu sang châu Âu tăng 43,1%; Trung Đông tăng 10,9%; châu Phi tăng 88,9%, cho thấy các thị trường ngoài nhóm trọng điểm cũng đang được mở rộng.
Với kết quả này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường quyết tâm đạt tăng trưởng ngành trên 4%, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản vượt 65 tỷ USD và phấn đấu 70 tỷ USD trong năm 2025.
Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Hằng cho rằng từ nay đến cuối năm, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản vẫn đối mặt nhiều thách thức. Trong bối cảnh các nước đẩy mạnh đa dạng hóa chuỗi cung ứng, đây vừa là cơ hội vừa là áp lực, đòi hỏi Việt Nam phải nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng để có giải pháp phù hợp.
Bên cạnh đó, giá lương thực thời gian qua có xu hướng tăng, nhưng giá gạo lại giảm và dự báo tiếp tục giảm trong 1 - 2 năm tới. Nhiều quốc gia có thể áp dụng hạn chế xuất khẩu hoặc áp hạn ngạch đột ngột khiến thị trường biến động khó lường. Chính sách thuế đối ứng từ Hoa Kỳ cũng sẽ gây thêm khó khăn.
Theo Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại EU Trần Văn Công, tiềm năng xuất khẩu vào EU còn rất lớn. Tuy nhiên, tỷ trọng hàng chế biến sâu và giá trị gia tăng còn thấp, chưa xây dựng được thương hiệu mạnh và kênh phân phối bền vững. Khoảng cách địa lý xa, chi phí logistics cao hơn đối thủ 30 - 40% do tuyến vận chuyển Á - Âu thường xuyên gián đoạn. Trong khi đó, EU đặt ra tiêu chuẩn khắt khe về an toàn thực phẩm và phát triển bền vững, còn doanh nghiệp Việt lại yếu về chuẩn bị nguyên liệu, đầu tư công nghệ, xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm.
Tại Trung Quốc, nước này tăng cường quản lý, giám sát hàng nhập khẩu về chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc. Việt Nam vẫn nằm trong nhóm các quốc gia bị cảnh báo nhiều, dù đã có cải thiện.
Từng thị trường sẽ có hướng tiếp cận riêng
Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường Ngô Hồng Phong nhấn mạnh: định hướng trọng tâm thời gian tới là duy trì ổn định các thị trường truyền thống, mở rộng thị trường mới, chuyển từ tăng sản lượng sang nâng cao giá trị gia tăng với sản phẩm chế biến sâu, đồng thời tìm đầu ra cho các mặt hàng gặp khó tại Hoa Kỳ.
Trước mắt, Bộ tập trung hoàn thiện cơ chế về tỷ giá, tín dụng, logistics; đẩy nhanh đàm phán với Hoa Kỳ; cập nhật thông tin thị trường; bổ sung sản phẩm giá trị gia tăng như thủy sản, trái cây chế biến; và có giải pháp riêng cho từng ngành hàng. Về lâu dài, ngành sẽ xây dựng vùng nguyên liệu tập trung đạt tiêu chuẩn quốc tế, giữ vững uy tín chất lượng, ứng dụng công nghệ cao và đổi mới bao bì.
Mỗi thị trường sẽ có hướng tiếp cận riêng. Với Hoa Kỳ, tập trung đàm phán chia sẻ chi phí thuế; với Trung Quốc, mở rộng xuất khẩu chính ngạch. Với EU, ưu tiên gỡ “thẻ vàng” IUU, tận dụng lợi thế thủy sản nuôi, rau quả; với Nhật Bản, đẩy mạnh sản phẩm chế biến chất lượng cao. Với Hàn Quốc, tập trung tăng xuất khẩu thủy sản, gỗ, lâm sản, trái cây; với ASEAN, mở rộng rau quả tươi, thủy sản, sản phẩm chăn nuôi. Với Trung Đông, quan tâm khai thác thị trường Halal trị giá khoảng 2.000 tỷ USD, chiếm 20% dân số toàn cầu.
Để đạt mục tiêu 2025, Bộ Ngoại giao đề nghị ngành nông nghiệp duy trì đà tăng trưởng ở các thị trường lớn, đồng thời đa dạng hóa và khai thác hiệu quả hơn thị trường EU. Các bộ, ngành cần phối hợp hoàn thiện cơ sở pháp lý cho thương mại nông sản, thiết lập khuôn khổ hợp tác chiến lược và tháo gỡ khó khăn cho từng ngành hàng. Đồng thời, đẩy mạnh xúc tiến thương mại gắn với hoạt động đối ngoại cấp cao, tăng cường phối hợp giữa Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Ông Trần Văn Công cho rằng, Việt Nam cần phát triển vùng nguyên liệu đạt chuẩn EU, xây dựng vùng sản xuất an toàn dịch bệnh ở các khu chăn nuôi trọng điểm để thúc đẩy đàm phán EU mở cửa thị trường sản phẩm động vật. Song song, phải xây dựng thương hiệu quốc gia, nhãn hiệu sản phẩm, doanh nghiệp cho hàng nông, lâm, thủy sản xuất khẩu; triển khai chiến lược truyền thông dài hạn để hạn chế truyền thông tiêu cực; rà soát và hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn về chất lượng, an toàn thực phẩm, phát triển bền vững phù hợp tiêu chuẩn EU.
Với thị trường Trung Quốc, Tham tán thương mại Việt Nam tại Trung Quốc Nông Đức Lai nhấn mạnh cần nâng cao chất lượng sản phẩm, tuân thủ nghiêm ngặt quy định về tiêu chuẩn, bao bì, truy xuất nguồn gốc. Doanh nghiệp nên đầu tư công nghệ vào sản xuất, chế biến, bảo quản; đồng thời tăng cường xúc tiến thương mại tại các địa phương phía Bắc và Tây Bắc Trung Quốc.
Về phía Bộ Công Thương đang đẩy mạnh kiểm soát buôn lậu, gian lận thương mại, gian lận xuất xứ; tăng cường phòng vệ thương mại; phát huy vai trò của Cục Phòng vệ thương mại; phối hợp các bộ ngành xây dựng cơ chế đáp trả phù hợp. Đồng thời, Bộ tích cực đàm phán mở cửa các thị trường mới như Vùng Vịnh, Halal, Ai Cập, phối hợp với Bộ Ngoại giao để xúc tiến thương mại tại các khu vực này.
Trúc Oanh