Xung đột Iran - Israel đe dọa nền kinh tế toàn cầu

14 giờ trướcBài gốc

Lửa khói bốc lên từ một tòa nhà bị trúng tên lửa trong cuộc tấn công đáp trả của Iran xuống Tel Aviv, Israel tối 13/6/2025. Ảnh: AA/TTXVN

Theo Đài phát thanh Quốc tế DW (Đức) ngày 14/6, cuộc đối đầu quân sự giữa Israel và Iran đã nhanh chóng gây ra những chấn động lớn trên thị trường tài chính toàn cầu. Leo thang căng thẳng giữa hai đối thủ lớn trong khu vực không chỉ đẩy giá dầu lên cao mà còn khiến các nhà đầu tư đổ xô vào những tài sản an toàn, báo hiệu nỗi lo sợ về một cuộc xung đột khu vực rộng lớn hơn đang bao trùm. Tình hình này diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu vốn đã phải đối mặt với những bất ổn do chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Phản ứng tức thời từ thị trường

Ngay sau cuộc tấn công của Israel hôm 13/6, giá dầu thô tương lai đã tăng vọt tới 13%, khi giá dầu chuẩn toàn cầu Brent đạt hơn 75,15 USD một thùng, mức cao nhất trong gần năm tháng. Điều này phản ánh tâm lý lo ngại của các nhà giao dịch về khả năng cuộc xung đột sẽ kéo dài và làm gián đoạn nguồn cung dầu từ khu vực Trung Đông. Cùng lúc đó, các thị trường chứng khoán châu Á và châu Âu đồng loạt giảm điểm khi mở cửa. Hợp đồng tương lai S&P 500 cùng Nasdaq cũng giảm gần 1,5%. Các nhà đầu tư nhanh chóng chuyển hướng sang các tài sản trú ẩn an toàn như trái phiếu chính phủ và vàng, cho thấy họ nhận định mức độ rủi ro đang gia tăng.

Các nhà phân tích của Ngân hàng Deutsche (Đức) nhận định trong một báo cáo nghiên cứu: "Hậu quả của cuộc tấn công từ Israel đã lan rộng khắp các thị trường toàn cầu, với động thái giảm rủi ro mạnh mẽ đối với một số loại tài sản". Họ nhấn mạnh rằng các cuộc không kích đã gây ra "nỗi lo ngại đáng kể về tình hình leo thang và xung đột khu vực rộng lớn hơn".

Trong khi các ngành như du lịch và giải trí bị ảnh hưởng nặng nề, cổ phiếu năng lượng và các tập đoàn quốc phòng như Lockheed Martin, Rheinmetall và BAE lại tăng vọt từ 2-3%, phản ánh sự thay đổi trong ưu tiên đầu tư giữa bối cảnh địa chính trị bất ổn.

Một trong những tác động trực tiếp và dễ nhận thấy nhất là việc Israel và Iran đã đóng cửa không phận, cùng với Iraq và Jordan. Điều này đã buộc một số hãng hàng không phải hủy hoặc chuyển hướng các chuyến bay đến khu vực, gây ra chậm trễ và tăng chi phí đáng kể. Theo công ty tư vấn rủi ro hàng không Osprey Flight Solutions, việc đổi hướng chuyến bay không chỉ làm tăng thời gian di chuyển mà còn đòi hỏi thêm nhiên liệu, từ đó đội chi phí vận hành lên cao.

Nỗi lo sợ về các cuộc tấn công "ăn miếng, trả miếng" tiếp theo đã buộc các hãng hàng không Israel phải di dời một số máy bay ra nước ngoài từ Sân bay Ben Gurion của Tel Aviv, dù không có hành khách. Trong nội bộ Israel, đồng shekel đã giảm gần 2% so với đồng USD. Tình trạng khẩn cấp đặc biệt được công bố đã gây ra hiện tượng mua hàng tích trữ khi lượng khách hàng tại chuỗi siêu thị Carrefour tăng 300% vào hôm 13/6, dẫn đến cảnh kệ hàng trống rỗng ở một số siêu thị.

Mối đe dọa lớn nhất: Gián đoạn nguồn cung năng lượng và thương mại toàn cầu

Mối đe dọa kinh tế lớn nhất từ cuộc xung đột Israel - Iran là nguy cơ gián đoạn thị trường năng lượng và các tuyến đường thương mại quan trọng trong khu vực. Trung Đông là trung tâm sản xuất dầu mỏ lớn trên toàn cầu, có một số nhà sản xuất và trữ lượng dầu lớn nhất thế giới. Iran, với tư cách là nước sản xuất dầu lớn thứ ba trong khu vực (sau Saudi Arabia và Iraq), có vai trò quan trọng trong cung cấp dầu thô cho Trung Quốc và Ấn Độ, bất chấp các lệnh trừng phạt quốc tế.

Nhà phân tích Amarpreet Singh của Barclays cảnh báo rằng trong trường hợp xấu nhất, cuộc xung đột có thể lan sang các nhà sản xuất dầu khí quan trọng khác trong khu vực và cả ngành vận chuyển.

Mọi con mắt đang đổ dồn vào Eo biển Hormuz, tuyến đường thủy hẹp giữa Iran, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Oman. Đây là một điểm nghẽn quan trọng đối với hoạt động thương mại dầu mỏ toàn cầu, với khoảng một phần năm tổng lượng dầu tiêu thụ của thế giới (18-19 triệu thùng mỗi ngày) đi qua eo biển này. Nếu tuyến đường này bị đóng cửa, như Iran đã nhiều lần đe dọa, các tàu chở dầu sẽ bị mắc kẹt và giá dầu có thể tăng vọt lên mức chưa từng thấy, gây ra hiệu ứng domino lên giá cả mọi mặt hàng, từ nhiên liệu đến thực phẩm.

Căng thẳng leo thang giữa Israel và Iran diễn ra vào thời điểm thị trường tài chính toàn cầu vốn đã bất ổn do chính sách thuế quan khó đoán của Tổng thống Trump. Mối đe dọa về mức thuế cao đối với hàng nhập khẩu vào Mỹ đã làm gián đoạn thương mại toàn cầu, tăng chi phí cho người tiêu dùng và doanh nghiệp, làm chậm hoạt động kinh tế trên toàn thế giới.

Một cuộc xung đột kéo dài ở Trung Đông sẽ làm trầm trọng thêm những áp lực này. Phân tích năm 2019 của FXStreet chỉ ra rằng cứ mỗi 10% giá dầu tăng thì giá tiêu dùng sẽ tăng thêm khoảng 0,4% trong năm tiếp theo. Hơn nữa, một cuộc xung đột trên nhiều mặt trận liên quan đến các nhóm như Hezbollah ở Liban hoặc Houthi ở Yemen có thể làm tê liệt hoạt động vận chuyển và du lịch.

Từ cuối năm 2023, các cuộc tấn công của Houthi vào các tàu thương mại ở Biển Đỏ đã làm tăng giá cước vận chuyển và buộc các hãng vận tải toàn cầu phải chuyển hướng tàu qua vùng Sừng Châu Phi, làm tăng thêm thời gian và chi phí khổng lồ cho các chuyến đi. Peter Sand, nhà phân tích trưởng tại công ty nghiên cứu Xeneta, nhận định rằng bất kỳ hoạt động định tuyến lại nào cũng sẽ làm tăng giá vận chuyển và các hãng vận tải có thể sẽ áp dụng "phụ phí an ninh".

Không chỉ dầu mỏ, gián đoạn nguồn cung cấp khí đốt trong khu vực, bao gồm mỏ Tamar của Israel hoặc xuất khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của vùng Vịnh, cũng sẽ gây thêm áp lực cho thị trường năng lượng châu Âu và châu Á.

Về kinh tế nội bộ, nền kinh tế Israel vốn đã căng thẳng do cuộc xung đột đang diễn ra ở Gaza. Theo nhà kinh tế học người Israel Yacov Sheinin, một cuộc chiến lớn hơn với Iran có thể đẩy chi phí lên tới 120 tỷ USD, tương đương 20% GDP của nước này.

Iran cũng không nằm ngoài vòng xoáy. Nền kinh tế của Iran vẫn đang trong tình trạng khủng hoảng do lệnh trừng phạt quốc tế, với đồng rial yếu và lạm phát cao cố hữu khoảng 40%. Bất kỳ sự gián đoạn nào nữa đối với xuất khẩu dầu của Iran sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng hơn nữa trên toàn cầu.

Trong khi các nhà phân tích gần đây đã hạ thấp khả năng xảy ra suy thoái, sự kết hợp giữa các chính sách thuế quan không ổn định và một cuộc chiến tranh kéo dài ở Trung Đông đang làm tăng đáng kể nguy cơ suy thoái toàn cầu. Đây là một kịch bản mà nền kinh tế thế giới không hề mong muốn.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/xung-dotiran-israel-de-doa-nen-kinh-te-toan-cau-20250614194302059.htm