Xung đột Israel-Iran đẩy Trung Đông đến bờ vực, đặt thế giới trước nhiều nguy cơ

8 giờ trướcBài gốc

Các hành động quân sự mạnh mẽ của hai phía đang làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến toàn diện ở Trung Đông. (Nguồn: Getty)

Bất ngờ và không bất ngờ

Rạng sáng 13/6, Israel bất ngờ mở cuộc tấn công phủ đầu lớn chưa từng thấy, chia thành nhiều đợt, kéo dài nhiều giờ, với hơn 200 máy bay chiến đấu tiên tiến, vào hơn 100 mục tiêu gần như khắp lãnh thổ Iran, khiến Tehran lúng túng, chịu nhiều tổn thất trong thời gian đầu.

Đây là cuộc tấn công được Israel chuẩn bị kỹ lưỡng, kết hợp tình báo với trinh sát kỹ thuật, xác định mục tiêu, nghi binh, phá hoại hệ thống phòng không của Iran, mở bầu trời cho nhiều máy bay “tự do hành động”, hình thành làn sóng, đột kích theo kiểu “phẫu thuật chính xác”, đồng thời vào nhiều mục tiêu.

Tel Aviv lựa chọn thời điểm đàm phán hạt nhân giữa Washington và Tehran bế tắc; thế giới mải chú ý vào xung đột leo thang giữa Nga và Ukraine, biểu tình, bạo loạn ở Mỹ... Israel tung đòn quyết định, nhằm đánh sập khả năng hạt nhân, tiếm lực quân sự của Iran và giải quyết mâu thuẫn nội bộ. Đòn tấn công phủ đầu của Tel Aviv không phải là hành động bột phát, không hoàn toàn bất ngờ về chiến lược.

Nhiều chỉ huy cấp cao, nhà khoa học hạt nhân thiệt mạng, mục tiêu quân sự, cơ sở hạt nhân bị hủy hoại, đẩy Iran vào chân tường, không còn đường lùi. Tehran đáp trả bằng hàng trăm UAV, tên lửa đồng thời, một số xuyên thủng hệ thống phòng không của Israel và Mỹ, tấn công vào mục tiêu mang tính biểu tượng của Tel Aviv như trụ sở Bộ Quốc phòng, trung tâm nghiên cứu hạt nhân và các mục tiêu khác.

Cùng với lời cảnh báo, là các đòn tấn công qua lại. Bầu trời Iran và Israel “tràn ngập máy bay, tên lửa”. Liệu có như những lần trước, tuyên bố cứng rắn, đáp trả vài đợt để răn đe, “bảo toàn danh dự” rồi tạm lắng chờ thời cơ mới?

Các phương án, kịch bản

Iran gặp nhiều khó khăn do bị bao vây cô lập, trừng phạt kinh tế, một số chỉ huy cấp cao và nhà khoa học hạt nhân bị sát hại… Nhưng tình thế chẳng đặng đừng và tiềm lực quân sự vẫn đủ để tham chiến, Tehran có thể đáp trả bằng nhiều phương án, đối xứng và phi đối xứng.

Một, tiếp tục các đòn tấn công với số lượng lớn tên lửa, UAV, trong đó có loại vũ khí tiên tiến như tên lửa siêu bội âm Fattah-2… Tuy nhiên, Israel được Mỹ hỗ trợ trực tiếp và vũ khí phương tiện quân sự của Iran bị tổn thất, nên khó kéo dài phương thức này.

Hai, thúc đẩy cuộc chiến ủy nhiệm nhằm vào Israel. Phương thức này đặt Tel Aviv vào tình thế phải đối phó nhiều hướng. Nhưng Hamas bị tổn thất nặng, Hezbollah tuyên bố không can dự vào xung đột, Houthi và các tổ chức thân Iran ở Iraq, Syria gặp khó khăn. Phương thức này vẫn tiếp diễn, nhưng phối hợp hoạt động hạn chế, khó đạt cao trào.

Ba, Iran phong tỏa eo biển Hommuz, ngăn chặn tàu các nước qua lại, khiến giá dầu tăng cao, các nước phải tìm cách ngăn chặn xung đột.

Bốn, kết hợp các biện pháp phi đối xứng khác như tấn công mạng; kêu gọi các nước Arab, thế giới Hồi giáo lên án, cô lập, tấn công mục tiêu của Israel ở nhiều khu vực… Thổ Nhĩ Kỳ, Pakistan và một số nước Arab, kể cả khác dòng Hồi giáo, kêu gọi hành động ngăn chặn Israel. Đây là cách đáp trả gây khó khăn nhiều mặt cho Tel Aviv.

Trong tình hình đó, có thể xảy ra hai kịch bản chính. Một, xung đột bùng phát thành chiến tranh toàn diện, lan rộng ra khu vực. Hai, sau một số đòn tấn công qua lại, xung đột tạm lắng, các biện pháp phi đối xứng âm thầm tiếp diễn, khi có thời cơ, điều kiện, chiến sự lại tiếp tục.

Bầu trời Iran và Israel “tràn ngập máy bay, tên lửa”, đặt thế giới đứng trước nhiều nguy cơ khó lường. (Nguồn: EPA-EFE)

Nhữngnguy cơ, tác động

Thế giới, khu vực đứng trước nhiều nguy cơ khó lường, tác động gián tiếp hoặc trực tiếp, gây hậu quả nghiêm trọng.

Một là, xung đột bùng phát thành cuộc chiến khu vực toàn diện. Nhiều ý kiến nghiêng về kịch bản thứ hai, như các đợt trước. Nhưng kỳ này có những dấu hiệu khác.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu không che giấu mục tiêu chiến lược khi tuyên bố “khởi đầu kỷ nguyên mới”, loại bỏ đối thủ số một, vẽ lại cục diện chính trị, an ninh, bản đồ quyền lực ở Trung Đông. Bản chất đây là cuộc chiến sinh tử giữa hai đối thủ hàng đầu khu vực, đằng sau là ý đồ chi phối, kiểm soát Trung Đông của Mỹ, lôi kéo một số nước can dự. Tel Aviv tự tin thời cơ đang đến, nên khả năng xảy ra cuộc chiến toàn diện không nhỏ.

Tuy nhiên, cả Israel và Iran chưa đủ sức tự mình buộc đối thủ “lấm lưng trắng bụng”. Mặt khác, hậu quả khó lường khiến nhiều nước tìm cách ngăn chặn nguy cơ. Vì vậy, có thể kiềm chế, ngăn chặn cuộc chiến toàn diện ở khu vực nếu tận dụng được “phanh hãm” cả bên trong và bên ngoài.

Hai là, kích thích cuộc chạy đua vũ trang mới. Xung đột leo thang căng thẳng ở Ukraine, tiềm ẩn ở các khu vực khác; Mỹ và nhiều nước tăng ngân sách quốc phòng lên mức cao, thúc đẩy cuộc chạy đua vũ trang mới với quy mô, phạm vi, tốc độ lớn.

Cộng hưởng với những nhân tố đó, nguy cơ bùng phát cuộc chiến toàn diện giữa Israel và Iran là “liều thuốc phiện” kích thích mạnh mẽ cuộc chạy đua vũ trang mới. Nguồn lực dành cho phục hồi, phát triển kinh tế, xã hội và đối phó với các thách thức an ninh phi truyền thống của nhiều nước bị ảnh hưởng nặng nề.

Ba là, thế giới, khu vực chia rẽ sâu sắc và tiêu chuẩn kép. Mỹ, Đức và một số nước ủng hộ hành động của Israel là “cần thiết”, lên án Iran. Washington nói không được Tel Aviv báo trước, nhưng việc đột ngột chuyển nhiều tên lửa, tàu chiến từ hướng Ukraine đến Trung Đông, trực tiếp đánh chặn tên lửa của Iran và ý kiến “xung đột có tác dụng ép Tehran chấp nhận đàm phán hạt nhân”… chứng tỏ điều ngược lại, Nhà Trắng luôn đứng cạnh Israel. Động thái thể hiện rõ quan điểm “tiêu chuẩn kép”, phớt lờ việc Tel Aviv sở hữu vũ khí hạt nhân, làm ngơ trước đòn phủ đầu nhưng lập tức phản ứng khi Tehran đáp trả.

Nga, Trung Quốc và nhiều nước Trung Đông đồng loạt lên án Ten Aviv vi phạm Hiến chương Liên hợp quốc, nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, kích động chiến tranh. Đa số các quốc gia bày tỏ quan ngại, kêu gọi cả Israel và Iran kiềm chế. Người dân ở một số nước có thể biểu tình, phản ứng lại cơ quan của Israel và người Do Thái ở nước ngoài, gây bất ổn xã hội, tác động đến lập trường của chính phủ sở tại.

Sự chia rẽ sâu sắc của thế giới, khu vực khiến cho “phanh hãm” xung đột bị hạn chế. Nó cũng cho thấy sự bất lực của các thể chế, cơ chế quốc tế, khu vực trong kiềm chế, ngăn chặn xung đột, chiến tranh.

Bốn là, đàm phán hạt nhân Iran rơi vào ngõ cụt. Đòn tấn công khơi mào của Israel, thái độ thiên lệch của Mỹ khiến Iran không còn đầu óc nào để đàm phán. Thậm chí kích thích Tehran đẩy nhanh tinh chế uranium, coi đó là con bài mặc cả, răn đe. Nga, Trung Quốc và một số nước khác cho rằng đàm phán là con đường duy nhất để ngăn chặn phát triển vũ khí hạt nhân. Ngược lại, hành động của Tel Aviv và Washington đẩy đàm phán giữa Mỹ và Iran vào bế tắc, vô hiệu hóa nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế.

Năm là, thúc đẩy giá dầu tăng cao, khiến kinh tế nhiều nước bị ảnh hưởng lớn. Việc Israel tiến công vào mỏ khí đốt lớn nhất thế giới South Pars và các cơ sở lọc hóa dầu của Iran cũng như kịch bản Tehran phong tỏa eo biển Hormuz khiến quá trình vận chuyển dầu khí bị cản trở, giá dầu có thể lên đến 125 USD/thùng. Đây là đòn giáng mạnh vào nền kinh tế nhiều nước.

Sáu là, tác động đến xung đột ở Ukraine và nguy cơ tiềm ẩn ở một số khu vực khác. Thế giới chuyển sự chú ý vào Trung Đông. Mỹ có thể “thoái lui” triệt để ở Ukraine để chi viện Israel và đối phó với thách thức ở châu Á, Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương... Động thái đó khiến chiến sự ở Ukraine quyết liệt hơn; một số nước nhân thời cơ gia tăng hoạt động quân sự, gây phức tạp, bất ổn ở các khu vực khác.

***

Xung đột bùng phát giữa Israel và Iran gây hậu quả nhiều mặt cho thế giới, khu vực. Đòi hỏi các quốc gia, dù thiên về bên này hay bên kia, phải nhìn nhận thấu đáo, có lập trường khách quan, hành động phù hợp, tránh “đổ thêm dầu vào lửa”, nỗ lực chung tay hạ nhiệt cuộc chiến.

TS. Vũ Đăng Minh

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/xung-dot-israel-iran-day-trung-dong-den-bo-vuc-dat-the-gioi-truoc-nhieu-nguy-co-317840.html