Xung quanh phát hiện bộ hài cốt người 13.000 năm tuổi ở Ninh Bình: Có đúng là một chiến binh?

5 giờ trướcBài gốc

Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu lại cho rằng, vẫn chưa đủ cơ sở và dữ liệu để khẳng định người tiền sử đó là chiến binh. Nếu chỉ “dựa trên những đặc điểm này và hình dạng của hiện vật, có cơ sở hợp lý để cho rằng nó từng được tra cán để tạo thành một vũ khí phức hợp, có nguồn gốc ngoài địa phương”, để rồi “ám chỉ” người tiền sử ấy là “chiến binh” như thuyết minh ở trên thì thật khiên cưỡng và rất khó đứng vững.

Cận cảnh xương hộp sọ của “chiến binh”.

1.Theo báo cáo của nhóm khai quật trong nước và quốc tế, hang Thung Bình 1 được khai quật theo ranh giới địa tầng tự nhiên, áp dụng hệ thống ghi chép theo từng lớp cải tiến. Một khu vực có diện tích khoảng 5,5 m² được khai quật đến độ sâu trung bình 1,6 m tính từ mặt nền hiện tại của hang, được đánh dấu là hố khai quật số 2.

Hố khai quật này cho thấy một chuỗi trầm tích có niên đại từ thế kỷ 20 đến khoảng 18.000 năm trước hiện tại (trước mốc năm 1950). Tất cả các mẫu định tuổi bằng carbon phóng xạ được thực hiện từ than gỗ bằng phương pháp khối phổ gia tốc (AMS) tại Trung tâm AMS 14Chrono, Đại học Queens Belfast, và được hiệu chỉnh bằng phần mềm Calib 8.2 sử dụng đường chuẩn IntCal20...

Phần đỉnh hộp sọ của TBH1 được phát hiện trong lớp trầm tích này ở cao độ 27,27 m, trong khi cao độ ghi nhận dưới bàn chân là 27,03 m. Như vậy, bộ xương nằm nghiêng theo trục dọc (Bắc - Nam) với góc khoảng -15°. Do điều kiện trầm tích, toàn bộ di cốt được lấy nguyên khối và tiến hành khai quật vi mô ngoài hiện trường. Các phần của bộ xương cho thấy đã bị nén ép rõ rệt, với nhiều vết gãy cũ (không phải do tác động hiện đại gây ra).

Hiện trường của cá thể cho thấy người này dường như được đặt trong tư thế bào thai, có thể bị bó chặt, hay nói cách khác được chôn cất theo kiểu “nằm co bó gối”. Vị trí của các phần xương cánh tay dưới gần đáy khối trầm tích chứa hộp sọ gợi ý rằng cả hai cánh tay nhiều khả năng đều bị gập cong trong mộ, với hai bàn tay đặt ở phía dưới đầu, và phần mặt của thi thể tựa lên hai bàn tay. Khai quật vi mô hộp sọ từ khối trầm tích sau đó cho thấy nó được đặt nghiêng bên phải, với khuôn mặt hướng úp xuống đất.

Sau khi được khai quật tại chỗ, phát hiện hộp sọ bị vỡ vụn và dẹt nát, có dấu hiệu chịu tác động va chạm hoặc sức nặng lớn kéo dài. Hộp sọ được phát hiện nằm dưới một tảng đá lớn xét đến kích thước và trọng lượng ước đoán của khối đá này, cùng với khoảng trống tương ứng trên trần hang ngay phía trên vị trí chôn cất, giả thuyết đá rơi từ trần hang được coi là lời giải thích hợp lý nhất cho tình trạng hư hại của hộp sọ.

Phần xương thân còn lại được bảo tồn khá tốt. Bộ xương TBH1 đã được gia cố và phục dựng bằng chất bảo quản paraloid B72 dùng trong các bảo tàng, hòa tan trong acetone nguyên chất. Sau khi phân tích, các xương được đóng gói riêng lẻ và lưu trữ an toàn trong tủ chuyên dụng có kiểm soát khí hậu và khóa bảo mật, do Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An quản lý.

Nhóm khai quật nhận định, bộ xương mang ký hiệu TBH1 là bộ xương nam giới khoảng 35 tuổi, có niên đại khoảng từ 12.500 - 13.000 năm trước, được bảo tồn đặc biệt tốt, mang lại những hiểu biết quý hiếm. Tình trạng bảo tồn vượt trội của bộ xương cho phép thực hiện các thử nghiệm chi tiết về các mô hình sinh học và thu thập bằng chứng DNA ty thể cổ xưa nhất được phát hiện tại Việt Nam.

Phân tích hình thái cho thấy người đàn ông này có mối liên hệ với các quần thể người cổ xưa ở các đảo Đông Nam Á, đặc biệt là các quần thể người sinh sống vào cuối giai đoạn Pleistocene. Giải trình tự DNA ty thể cho thấy TBH1 thuộc nhóm M macrohaplogroup và có quan hệ với các cộng đồng săn bắt, hái lượm cổ xưa ở khu vực Nam Á và Đông Nam Á.

2. “Phân tích xương cho thấy người đàn ông này có sức khỏe tốt khi còn sống, tuy nhiên các nhà nghiên cứu phát hiện thấy một chấn thương cục bộ ở một xương sườn cổ nằm ở phần phía trên sau lồng ngực, cùng với một mảnh tước thạch anh nhỏ mang đặc trưng của kỹ nghệ “micropoint”, một công nghệ ngoại lai so với các mô hình công cụ đã biết.

Nghiên cứu đưa ra bằng chứng cho giả thuyết rằng chấn thương này xảy ra trước khi tử vong và được gây ra bởi chính hiện vật trên. Chấn thương và tình trạng nhiễm trùng sau đó có khả năng là nguyên nhân tử vong, đồng thời, theo chúng tôi biết, đây là dấu hiệu sớm nhất về xung đột giữa con người được ghi nhận ở khu vực Đông Nam Á lục địa”, báo cáo cho biết. “Theo hiểu biết của chúng tôi, bộ xương TBH1 là trường hợp lâu đời nhất được ghi nhận ở khu vực Đông Nam Á lục địa”, nhóm khai quật nhấn mạnh.

Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích, nhóm khai quật cho rằng, cá thể người TBH1 được xác định là nam dựa trên sự vạm vỡ tổng thể và các đặc điểm sọ. Răng hàm lớn thứ ba của hàm trên và hàm dưới đã mọc hoàn chỉnh, cho thấy đây là một cá thể trưởng thành trên 21 tuổi. Theo ước tính chung, TBH1 cao khoảng 1,7 m. Việc không phát hiện các bệnh lý đáng kể cho thấy TBH1 nhìn chung khá khỏe mạnh trong suốt cuộc đời. Hầu hết bộ xương không cho thấy bằng chứng về chấn thương, ngoại trừ hai trường hợp.

Thứ nhất, có dấu hiệu tái tạo xương nhẹ ở xương gót phải, quanh mấu chống (sustentaculum tali), nhiều khả năng phản ánh một chấn thương nhỏ (va đập, bong gân hoặc có thể viêm khớp nhẹ) hoặc tổn thương dây chằng ở mắt cá chân phải. Thứ hai, và đáng chú ý hơn, là một vết gãy hoàn toàn kèm theo tái tạo xương ở một xương sườn cổ”, báo cáo cho hay.

Nhòm khai quật cũng đã phát hiện dấu hiệu nhiễm trùng được gợi ý bởi sự hiện diện của một lỗ rò xương (draining cloaca), và càng được củng cố bởi sự hình thành của một khớp giả (pseudoarthrosis) giữa các đoạn xương sườn bị gãy. Điều này có thể do mô mềm xâm nhập vào khe gãy, ngăn cản sự liền lại của xương, và cho thấy rằng TBH1 đã sống thêm vài tháng sau khi chấn thương xảy ra. Tính chất của nhiễm trùng xương cũng cho thấy đây là một chấn thương gây gãy hở. Nếu không có phương pháp điều trị hiệu quả, điều này rất có thể đã dẫn đến nhiễm khuẩn và các dạng nhiễm trùng khác.

Trong báo cáo, nhóm khai quật, nghiên cứu đặc biệt quan tâm tâm đến một hiện vật. Đó là hiện vật số 268. Đây là một mảnh tước thạch anh hình tam giác nhỏ đã được chỉnh sửa lại mà một số người có thể mô tả là mũi nhọn cực nhỏ (micropoint); kích thước dài 18,28 mm, rộng 8,92 mm, dày 3,04 mm và nặng 0,4 g. Hiện vật được chế tác từ thạch anh đục có màu trắng sữa. Trong tổng số 615 công cụ đá được thu hồi và phân tích từ di chỉ, chỉ có 25 hiện vật được chế tác từ thạch anh. Tuy nhiên, những đặc điểm kỹ thuật độc đáo đã khiến hiện vật số 268 khác biệt so với các công cụ đá tìm thấy tại di chỉ và địa phương có niên đại tương tự.

“Dựa trên những đặc điểm và hình dạng của hiện vật, có cơ sở hợp lý để cho rằng nó từng được tra cán để tạo thành một vũ khí phức hợp, có nguồn gốc ngoài địa phương”, báo cáo viết.

Báo cáo cũng cho hay, dữ liệu hình thái và di truyền, cùng với định tuổi bằng carbon phóng xạ, đều thống nhất cho thấy TBH1 thuộc về một quần thể săn bắt, hái lượm bản địa thời cuối kỷ Pleistocene, không có dấu hiệu chịu ảnh hưởng từ các quần thể nông dân Đông Á. Phân tích xương TBH1 không phát hiện bệnh lý hay chấn thương đáng kể nào, ngoại trừ một xương sườn cổ bị nứt gãy và nhiễm trùng.

Việc tìm thấy một mũi nhọn thạch anh cực nhỏ (quartz micropoint) có liên quan trực tiếp với các bộ phận vùng cổ và vai phải ủng hộ giả thuyết rằng nó có thể là nguyên nhân gây ra chấn thương này. Chấn thương ở xương sườn cổ là một phát hiện đặc biệt hiếm gặp đối quần thể người sinh sống tại khu vực trong giai đoạn này. Do vị trí giải phẫu của xương sườn cổ và hệ cơ bắp xung quanh nó (mặc dù không bám trực tiếp vào xương) ở người trưởng thành, hiện tượng nứt xương nhiều khả năng là do một lực tác động trực tiếp, có vận tốc cao gây ra.

Dựa trên các bằng chứng, một cú va chạm xuyên thấu phạm vi hẹp là nguyên nhân khả thi duy nhất gây ra nứt xương; bất kỳ vật thể nào có kích thước lớn hơn một đầu đạn nhỏ gần như chắc chắn sẽ gây ra tổn thương nghiêm trọng vùng cổ và có khả năng gây tử vong ngay lập tức (bao gồm cả việc đứt dây thần kinh hoành). Bằng chứng nhiễm trùng ở xương sườn cổ phù hợp với tình trạng viêm khớp nhiễm khuẩn và cho thấy TBH1 đã sống sót sau chấn thương ban đầu, có thể là thêm vài tháng.

“Đặc điểm phân loại của mũi nhọn cực nhỏ, tính độc đáo và dấu vết hư hại của nó đưa ra giả thuyết về bạo lực giữa các nhóm người. Ngày càng có nhiều tài liệu nghiên cứu về sự đối đầu giữa người với người trong các xã hội săn bắt, hái lượm thời tiền sử; nghiên cứu của chúng tôi đã mở rộng các ghi chép về hiện tượng này, quay trở về quá khứ sâu xa hơn, ít nhất là đến những thiên niên kỷ cuối cùng của kỳ Pleistocene”, nhóm khai quật nghiên cứu đánh giá.

Trong báo cáo, nhóm khai quật, nghiên cứu hết sức thận trọng khi đưa ra những nhận định, và không hề xuất hiện cụm từ “chiến binh” để ám chỉ bộ hài cốt TBH1 là một chiến binh thực thụ. Họ chỉ mới đưa ra giả thuyết về bạo lực giữa các nhóm người, và cũng từ nguyên nhân này mà cá thể TBH1 đã bị tử vong sau đó. Vì thế, khi giới thiệu hay thuyết minh về bộ hài cốt này cần thận trọng khi sử dụng “chiến binh” bởi tất cả cũng chỉ dừng lại ở giả thuyết.

Tăng Triều Tín

Nguồn ANTG : https://antgct.cand.com.vn/khoa-hoc-van-minh/xung-quanh-phat-hien-bo-hai-cot-nguoi-13-000-nam-tuoi-o-ninh-binh-co-dung-la-mot-chien-binh--i784821/