Zuckerberg và giấc mơ Meta: Khi AI trở thành linh hồn của thế giới ảo

3 giờ trướcBài gốc

Mark Zuckerberg có tầm nhìn rất xa về công nghệ trong tương lai.

Ba năm sau, chiến lược ấy ngày càng rõ hình hài - một cuộc chuyển đổi sâu sắc từ mạng xã hội kết nối con người sang nền tảng mô phỏng toàn bộ thực tại.

Từ mạng xã hội đến vũ trụ số: Cuộc chuyển hóa toàn diện của Mark Zuckerberg

Trước đây, Facebook là nơi con người tương tác thông qua hình ảnh, trạng thái và tin nhắn. Nhưng Meta lại hướng tới một tầm nhìn lớn hơn: xây dựng một thế giới nơi hiện thực và ảo hòa làm một, nơi người dùng không chỉ “giao tiếp” mà “tồn tại”. Những dự án như Meta Quest 3, Horizon Worlds, hay Reality Labs chính là cánh cửa dẫn đến thế giới ấy - nơi từng chuyển động, từng ánh nhìn đều được số hóa bằng công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR).

Giới quan sát cho rằng, Zuckerberg đang chuyển hướng từ việc tạo ra công cụ giao tiếp sang xây dựng một thực tại thay thế. Đây là tham vọng vượt xa khuôn khổ của mạng xã hội - một mô hình Internet nhập vai, nơi AI, cảm biến và đồ họa 3D kết hợp để tạo nên “phiên bản số” của thế giới thật. Nếu Facebook từng thay đổi cách con người tương tác, thì Meta đang cố gắng thay đổi cách con người “hiện hữu”.

Sự thay đổi này không chỉ là công nghệ, mà còn mang tính triết học. Zuckerberg dường như đang đi tìm câu trả lời cho câu hỏi: “Nếu chúng ta có thể tái tạo toàn bộ hiện thực bằng dữ liệu, thì liệu chúng ta có cần hiện thực nữa không?”

Với ông, AI và thực tế ảo không phải công cụ phụ trợ, mà là nền móng của một nền văn minh số mới - nơi biên giới giữa con người, máy móc và môi trường bị xóa nhòa.

Meta AI - Linh hồn của vũ trụ số

Nếu metaverse là cơ thể, thì Meta AI chính là linh hồn mà Zuckerberg đang nỗ lực tạo nên. Trong các động thái gần đây, Meta đã công bố nền tảng Meta AI mở, tích hợp mô hình đa phương thức (multimodal) - tức có thể hiểu, nhìn, nghe và phản hồi tự nhiên như con người. Đây là bước ngoặt biến Meta từ một công ty mạng xã hội thành hãng công nghệ AI toàn cầu.

Theo báo chí quốc tế, Meta đang đặt cược tương lai vào trí tuệ nhân tạo mở. Thay vì giữ độc quyền như OpenAI hay Anthropic, Meta công khai mã nguồn của Llama 3 và đang phát triển Llama 4, với mục tiêu phổ cập AI cho mọi nhà phát triển và doanh nghiệp. Sự “mở” này không chỉ mang tính kỹ thuật, mà còn mang hàm ý chính trị và triết lý - Zuckerberg tin rằng AI nên là hạ tầng công cộng của thế giới số, không bị giam cầm trong tay vài tập đoàn.

Điểm mấu chốt trong tầm nhìn Meta AI là một trợ lý cá nhân toàn cầu. Không chỉ là chatbot trong Messenger hay WhatsApp, Meta AI được nhúng trực tiếp vào mọi ứng dụng của Meta, từ Instagram đến thiết bị đeo Meta Ray-Ban. Người dùng có thể trò chuyện, tra cứu, lên kế hoạch và điều khiển thế giới số bằng lời nói hoặc ánh nhìn, đúng như cách họ tương tác với đời thực.

Sự tích hợp sâu này tạo ra một tầng nhận thức ảo phủ lên mọi tương tác của con người, khiến AI không còn là công cụ, mà trở thành bạn đồng hành. Meta gọi đây là “AI everywhere” - AI ở khắp nơi, luôn lắng nghe, hiểu ngữ cảnh và phản ứng theo cách cá nhân hóa tuyệt đối.

Giới phân tích cho rằng Meta đang xây dựng một “hệ thần kinh số” - nơi mọi người dùng, thiết bị và không gian ảo kết nối thông qua AI. Khi đó, thế giới Meta không còn vận hành bằng cú nhấp chuột, mà bằng tư duy và ngôn ngữ tự nhiên. Đây là một dạng “mô phỏng có trí tuệ”, khác với Internet tĩnh trước đây, vốn chỉ lưu trữ thông tin mà không “hiểu” người dùng.

Điều đáng chú ý là, Meta không chỉ muốn AI hiểu con người, mà còn muốn AI học cách “trở thành con người” - tái tạo cảm xúc, ký ức và thậm chí cả nhận thức xã hội. Những thí nghiệm với AI avatars cho thấy Meta đang hướng đến giai đoạn mà mỗi cá nhân có thể tồn tại song song dưới dạng bản thể số, được AI vận hành, giao tiếp và thậm chí hoạt động khi chủ nhân không có mặt.

Thế giới mới hay con người cũ được tái cấu trúc?

Câu hỏi lớn nhất đặt ra là: Meta đang tạo ra một thế giới mới, hay đang tái cấu trúc chính con người trong thế giới cũ?

Trên bề mặt, metaverse của Zuckerberg giống như một hành tinh mới - nơi mỗi người có thể sống, làm việc, yêu thương và sáng tạo trong không gian ảo. Nhưng nhìn sâu hơn, đây lại là một quá trình tái định nghĩa bản chất của con người. Khi mọi ký ức, tương tác và lựa chọn đều được số hóa, giới hạn giữa “sống” và “mô phỏng” dần tan biến.

Các nhà phê bình cho rằng, Meta không chỉ đang xây dựng thế giới, mà còn tái thiết kế chính tâm lý con người: cách ta cảm nhận thực tại, cách ta định nghĩa bản sắc và cách ta hiểu về tự do. Khi AI có thể thay ta suy nghĩ, phản hồi và dự đoán cảm xúc, liệu còn gì gọi là “cái tôi” trong thế giới ấy?

Zuckerberg dường như ý thức rõ điều này. Trong các phát biểu gần đây, ông nhấn mạnh rằng mục tiêu của Meta không phải thay thế hiện thực, mà là mở rộng nó, giúp con người “tồn tại” đồng thời trong nhiều không gian khác nhau. Tuy nhiên, ranh giới ấy ngày càng mong manh: khi mô phỏng đủ hoàn hảo, nó trở thành hiện thực.

Đây là nghịch lý trung tâm của giấc mơ Meta. Một mặt, nó hứa hẹn giải phóng trí tưởng tượng - nơi mọi người có thể vượt qua ràng buộc vật lý, kinh tế, hay địa lý.

Nhưng mặt khác, nó cũng ràng buộc con người trong cấu trúc dữ liệu và thuật toán - nơi mọi hành vi đều được đo đạc, mọi cảm xúc đều được dự đoán.

Meta có thể đang mở ra thế giới mới, nhưng thế giới ấy không nằm ngoài con người, mà bên trong họ, được dệt nên từ chính những dữ liệu, thói quen và ký ức mà ta để lại.

Nói cách khác, Zuckerberg không chỉ xây dựng một vũ trụ mới, mà đang tái cấu trúc chính nhân loại theo ngôn ngữ của máy.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/zuckerberg-va-giac-mo-meta-khi-ai-tro-thanh-linh-hon-cua-the-gioi-ao-240771.html