10 ngày xoay chuyển bàn cờ Ukraine

4 giờ trướcBài gốc

Trong vòng 10 ngày, lập trường của Washington dưới thời Tổng thống Donald Trump về cuộc xung đột Ukraine đã có sự chuyển biến rõ rệt. Từ chỗ đề ra hạn chót về trừng phạt Nga ngày 8/8 nếu không chấp nhận ngừng bắn, Nhà Trắng đã nhanh chóng xoay trục sang thúc đẩy một tiến trình hòa bình toàn diện, với vai trò trung gian giữa Moscow, Kyiv và châu Âu.

Diễn biến này không chỉ làm thay đổi cục diện ngoại giao quốc tế mà còn hé lộ những tính toán chiến lược của Mỹ trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine vẫn chưa rõ hồi kết.

Tối hậu thư và bước ngoặt tại Alaska

Ngày 8/8, hạn chót mà ông Trump đặt ra cho Tổng thống Nga Vladimir Putin nhằm chấp nhận ngừng bắn ở Ukraine đã trôi qua mà không có bất kỳ thỏa thuận nào.

Những biện pháp trừng phạt mới, đặc biệt nhắm vào “hạm đội bóng tối” - mạng lưới vận tải dầu giúp Nga lách cấm vận - cũng không được ban hành. Thay vào đó, ông Trump bất ngờ thông báo sẽ gặp trực tiếp ông Putin tại Alaska vào ngày 15/8.

Cuộc gặp tại Alaska được dự đoán sẽ gay gắt, khi trước đó ông Trump liên tục khẳng định sẽ “ép” ông Putin phải nhượng bộ về vấn đề Ukraine. Tuy nhiên, kết quả lại đi theo chiều hướng hoàn toàn khác.

Cuộc gặp khép lại, không có lệnh ngừng bắn nào được công bố. Thay vào đó, hai bên bàn đến một giải pháp hòa bình toàn diện, chuyển trọng tâm từ yêu cầu ngừng bắn sang thương lượng một lộ trình kết thúc xung đột lâu dài.

Theo tờ Financial Times, mới ngày 13/8, ông Trump còn gọi điện cho Tổng thống Volodymyr Zelensky để khẳng định sẽ gây sức ép với ông Putin về cuộc xung đột ở Ukraine. Nhưng chỉ vài ngày sau, khi trải thảm đỏ đón tiếp lãnh đạo Nga trong hội nghị thượng đỉnh ở Alaska, ông chủ Nhà Trắng lại dường như hòa cùng giọng điệu và lập trường của Điện Kremlin.

Cuộc họp thượng đỉnh tại Alaska diễn ra trong không khí hòa nhã và không có thỏa thuận nào được đưa ra. Ảnh: Reuters.

Mãi đến tối 16/8, tức một ngày sau khi thượng đỉnh kết thúc, ông Trump mới hé lộ kết quả từ các cuộc tiếp xúc. Trên mạng xã hội Truth Social, ông mô tả cuộc gặp với ông Putin là “rất tốt đẹp”, đồng thời tiết lộ đã có một “cuộc điện thoại đêm khuya” với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các lãnh đạo châu Âu.

Theo ông Trump, tất cả đều thống nhất rằng cách duy nhất để chấm dứt chiến sự là một hiệp ước hòa bình chính thức, chứ không phải một thỏa thuận ngừng bắn tạm thời.

Sự nhập cuộc của châu Âu

Thông điệp này khiến Kyiv và các đồng minh lớn lập tức phản ứng: Ông Zelensky cùng lãnh đạo Đức, Pháp, Anh, Italy, Phần Lan và các định chế EU quyết định bay sang Washington, dự kiến có cuộc họp khẩn cấp tại Nhà Trắng vào ngày 18/8.

Trong cùng ngày 16/8, các đại sứ EU đã nhóm họp khẩn và đưa ra tuyên bố chung, nhấn mạnh “sự toàn vẹn lãnh thổ và quyền tự quyết của Ukraine là bất khả xâm phạm”.

Thủ tướng Anh Keir Starmer cũng ra tuyên bố riêng: hoan nghênh vai trò trung gian của ông Trump nhưng đặt ra “lằn ranh đỏ” - Ukraine phải là bên quyết định mọi thỏa thuận, đồng thời cam kết tiếp tục hỗ trợ quân sự và kinh tế cho Kyiv.

Cuộc họp giữa ông Zelensky và 7 nhà lãnh đạo châu Âu gồm Anh, Pháp, Đức, Italy, Phần Lan, Chủ tịch Ủy ban châu Âu và Tổng thư ký NATO tại Đại sứ quán Ukraine tại Mỹ ngày 18/8 ngay trước cuộc gặp với ông Trump. Ảnh: Văn phòng Tổng thống Ukraine.

Trong bối cảnh đó, đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff cho biết Nga đã đồng ý về các “bảo đảm an ninh mạnh mẽ” - bao gồm cả cơ chế phòng thủ tập thể Mỹ - châu Âu nhằm ngăn kịch bản Moscow tái phát động chiến dịch quân sự. Đây là lần đầu tiên tín hiệu tích cực như vậy từ phía Nga được đưa ra công khai.

Tuy nhiên, chỉ một ngày sau, ông Trump lại gây áp lực ngược trở lại Kyiv khi tuyên bố rằng ông Zelensky “có thể chấm xung đột ngay lập tức nếu từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và ngừng đòi lại Crimea”.

Cuộc họp “nồng ấm” và cuộc gọi khẩn cho Nga

Ngày 18/8, tại Washington, ông Trump cùng Tổng thống Zelensky mở màn bằng một cuộc trao đổi song phương, trước khi cuộc họp được mở rộng thêm bởi 7 nhà lãnh đạo châu Âu gồm Anh, Pháp, Đức, Italy, Phần Lan, Chủ tịch Ủy ban châu Âu và Tổng thư ký NATO.

Các quan chức châu Âu nhận định với CNN, việc vội vã tổ chức hội nghị phản ánh tính cấp bách: một mặt họ muốn thể hiện sự đồng thuận với Mỹ trong việc chấm dứt xung đột, mặt khác cũng không muốn bị gạt ra bên lề trong tiến trình mà Washington đang dẫn dắt.

Theo ông Zelensky, cuộc thảo luận tập trung vào đảm bảo an ninh và nhân đạo, bao gồm kế hoạch để Ukraine mua vũ khí Mỹ bằng nguồn quỹ châu Âu và mở rộng sản xuất drone trong nước - một phần sẽ được Mỹ thu mua.

Tổng thư ký NATO cũng khẳng định không bàn tới việc “vẽ lại bản đồ lãnh thổ”, dù ông Zelensky thừa nhận đã tranh luận gay gắt với ông Trump về bản đồ các khu vực do Nga kiểm soát, Reuters cho biết.

Một trong những điểm nhấn đáng chú ý là việc ông Trump đột ngột tạm dừng cuộc họp với Zelensky và lãnh đạo châu Âu để điện đàm với ông Putin, nhằm thông báo những gì đã được thống nhất tại Nhà Trắng.

Cuộc gọi của ông Trump với ông Putin vào ngày 18/8. Ảnh: Nhà Trắng.

Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb cho biết đây là một quyết định “có sự phối hợp” với các nước châu Âu. Tuy nhiên, các lãnh đạo này không tham dự trực tiếp cuộc gọi.

Theo Điện Kremlin, cuộc trao đổi “rất mang tính xây dựng” và ông Putin bày tỏ sự ủng hộ đối với các cuộc đàm phán trực tiếp giữa phái đoàn Nga và Ukraine. Ông Trump cũng tiết lộ đang sắp xếp một cuộc gặp ba bên trực tiếp giữa ông Putin và ông Zelensky, trước khi tính đến khả năng có một hội nghị ba bên có sự tham gia của Mỹ.

Về phía Nga, cố vấn chính sách đối ngoại Yury Ushakov khẳng định ông Putin “ủng hộ các cuộc đàm phán trực tiếp giữa hai phái đoàn”. Ông Zelensky cũng tuyên bố sẵn sàng cho “mọi hình thức” hội đàm.

So với chuyến thăm Washington hồi tháng 2 - khi ông Zelensky bị chỉ trích vì mặc quân phục và không khí họp biến thành màn tranh cãi gay gắt - lần này bầu không khí tại Nhà Trắng đã “dịu” hơn nhiều.

Tổng thống Ukraine diện bộ vest lịch lãm, mang theo bức thư tay của Đệ nhất phu nhân Olena Zelenska gửi bà Melania Trump, bày tỏ lòng biết ơn về thông điệp nhân đạo dành cho trẻ em.

Bài toán “bảo đảm an ninh”

Tại cuộc họp, Tổng thống Zelensky kỳ vọng có thể đạt thỏa thuận về đảm bảo an ninh trong vòng 10 ngày. Tuy nhiên, các chuyên gia an ninh cho rằng điều này khó khả thi.

Giáo sư Matthew Schmidt, Đại học New Haven (Mỹ), đặt câu hỏi: “Quân đội châu Âu sẽ được triển khai với mục đích gì? Giám sát, răn đe hay huấn luyện? Nga sẽ chấp nhận quốc gia nào hiện diện, và với số lượng bao nhiêu binh sĩ?”. Ông nhấn mạnh, ngay trong bối cảnh bình thường, việc thống nhất các chi tiết này cũng phải mất nhiều tháng.

Tổng thư ký NATO Mark Rutte thì khẳng định chưa bàn đến chuyện triển khai quân trong cuộc gặp tại Nhà Trắng, song thừa nhận đây sẽ là một phần của thảo luận trong tương lai.

Dẫu vậy, theo ông Schmidt, điều tích cực là lần đầu tiên châu Âu dường như đã được Kyiv thuyết phục rằng: an ninh của Ukraine chính là an ninh của châu Âu.

Cuộc họp giữa ông Trump, ông Zelensky và 7 nhà lãnh đạo châu Âu tại Phòng Đông, Nhà Trắng ngày 18/8. Ảnh: Reuters.

Sau cuộc gặp, nhiều lãnh đạo châu Âu lên tiếng lạc quan nhưng cũng giữ nguyên yêu cầu: cuộc xung đột chỉ có thể giải quyết trên bàn đàm phán nếu trước hết đạt được ngừng bắn.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz khẳng định bất kỳ cuộc đàm phán thực chất nào đều phải có Ukraine tham gia và chỉ có thể diễn ra dưới điều kiện ngừng bắn.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron coi việc Mỹ cam kết xây dựng cơ chế đảm bảo an ninh cho Ukraine là kết quả quan trọng nhất, nhưng cũng nhấn mạnh mọi đối thoại cần bắt đầu bằng một thỏa thuận ngừng bắn.

Tính đến thời điểm này, viễn cảnh một thỏa thuận hòa bình vẫn còn xa vời đối với Kyiv. Trong khi ông Zelensky vẫn giữ quan điểm không nhượng bộ Crimea thì Moscow kiên quyết đòi Ukraine rút khỏi Donbas. Tuy nhiên, sự xuất hiện của gói đảm bảo an ninh 90 tỷ USD, cùng với tín hiệu Mỹ sẽ tham gia trực tiếp điều phối, đang mở ra một giai đoạn mới.

Dẫu vậy, nếu ông Trump thực sự theo đuổi chiến lược kết hợp “củ cà rốt và cây gậy” - vừa viện trợ vũ khí vừa thúc đẩy đàm phán - thì Ukraine có thể bước vào một lộ trình hòa bình đầy khó khăn nhưng khả thi hơn. Song, điều đó cũng đồng nghĩa Kyiv có nguy cơ phải chấp nhận những nhượng bộ "khó nuốt".

Phương Linh

Ảnh: Reuters

Nguồn Znews : https://znews.vn/10-ngay-xoay-chuyen-ban-co-ukraine-post1578194.html