Mùa thu với khí hậu mát mẻ nhưng khô hanh là thời điểm dễ ảnh hưởng đến phổi, gây khô họng, ho khan và mệt mỏi. Trong Đông y, đây là mùa cần 'dưỡng phế'. Y học hiện đại cũng chỉ ra rằng, hít thở không khí khô lạnh khiến đường hô hấp dễ tổn thương hơn.
Nội dung
1. Tại sao mùa thu nên tập dưỡng sinh?
2. Các bài tập dưỡng sinh giúp điều hòa khí huyết trong mùa thu
2.1 Bài tập thở sâu
2.2 Đi bộ thư giãn (thiền hành)
2.3 Vỗ nhẹ kinh lạc
2.4 Tập thái cực quyền hoặc khí công đơn giản
3. Lưu ý khi tập luyện
Chính vì vậy, tập dưỡng sinh vào mùa thu là cách giúp điều hòa khí huyết, tăng cường chức năng hô hấp, chuẩn bị tốt cho sức khỏe vào mùa đông sắp tới.
1. Tại sao mùa thu nên tập dưỡng sinh?
Trong Đông y, dưỡng sinh mùa thu lấy 'dưỡng phế, nhuận táo' làm trọng, tức là bảo vệ phổi và chống lại tính khô hanh của thời tiết. Phế chủ về hô hấp, nếu bị tổn thương sẽ dẫn đến ho khan, khó thở, da khô.
Khoa học hiện đại cũng cho thấy không khí khô lạnh làm niêm mạc đường thở mất độ ẩm, giảm khả năng lọc bụi và vi khuẩn, khiến cơ thể dễ nhiễm bệnh. Bên cạnh đó, việc điều hòa khí huyết rất quan trọng: Các bài tập vận động nhẹ nhàng, đều đặn giúp máu lưu thông tốt hơn, giữ cho cơ thể ấm áp và nâng cao sức đề kháng khi thời tiết bắt đầu chuyển lạnh.
Ngoài ra, mùa thu cũng dễ gợi cảm giác buồn bã, u sầu, vốn được Đông y coi là cảm xúc làm hại phế khí. Vì vậy, việc giữ tâm an tĩnh, tinh thần lạc quan không chỉ có ý nghĩa trong dưỡng sinh theo Đông y mà còn phù hợp với y học hiện đại, khi căng thẳng kéo dài được chứng minh làm suy giảm hệ miễn dịch.
Bài tập thở sâu cung cấp đủ oxy cho cơ thể, thúc đẩy tuần hoàn máu.
2. Các bài tập dưỡng sinh giúp điều hòa khí huyết trong mùa thu
2.1 Bài tập thở sâu
- Mục đích: Hít thở sâu giúp tăng dung tích phổi, trao đổi khí hiệu quả, từ đó cung cấp đủ oxy cho cơ thể, thúc đẩy tuần hoàn máu.
- Cách thực hiện:
Ngồi hoặc đứng thẳng lưng, thả lỏng vai.
Đặt một tay lên bụng, một tay lên ngực.
Hít vào từ từ bằng mũi, cảm nhận bụng phình ra. Giữ hơi khoảng 3–5 giây. Thở ra chậm rãi bằng miệng, hóp bụng lại.
Lặp lại động tác 10–15 lần.
Nên tập vào sáng sớm hoặc chiều tối ở nơi có không khí trong lành.
Đi bộ thư giãn giúp vận động toàn thân, giải tỏa căng thẳng.
2.2 Đi bộ thư giãn (thiền hành)
- Mục đích: Đi bộ nhẹ nhàng giúp vận động toàn thân, thúc đẩy tuần hoàn máu mà không gây áp lực lên tim. Thiền hành kết hợp với việc đi bộ giúp tâm trí thư thái, giải tỏa căng thẳng.
- Cách thực hiện:
Chọn nơi có không gian thoáng đãng như công viên, bờ hồ.
Đi bộ với tốc độ vừa phải, bước đi nhẹ nhàng, thong thả. Đồng thời, chú ý đến hơi thở và nhịp bước chân, hít vào khi bước hai bước, thở ra khi bước hai bước.
Kết hợp với thiền hành, tập trung vào cảm giác của bàn chân khi tiếp xúc với mặt đất.
2.3 Vỗ nhẹ kinh lạc
- Mục đích: Vỗ nhẹ vào các đường kinh mạch giúp kích thích huyệt vị, làm lưu thông khí huyết.
- Cách thực hiện:
Vỗ dọc kinh Phế: Dùng tay vỗ nhẹ dọc theo mặt trong cánh tay (đường kinh Phế) từ vai xuống ngón cái.
Vỗ dọc kinh Đại tràng: Vỗ dọc theo mặt ngoài cánh tay (đường kinh Đại tràng) từ ngón trỏ lên vai.
Lặp lại 5–10 lần cho mỗi bên.
Tập thái cực quyền tăng sự dẻo dai, điều hòa hơi thở.
2.4 Tập thái cực quyền hoặc khí công đơn giản
- Mục đích: Tăng sự dẻo dai, điều hòa hơi thở và chuyển động.
- Cách thực hiện: Có thể chọn bài "Bát Đoạn Cẩm" hoặc các động tác cơ bản của Thái cực quyền. Nếu chưa quen, nên bắt đầu với vài động tác đơn giản, tập đều đặn mỗi ngày 10–15 phút.
3. Lưu ý khi tập luyện
- Nên tập vào sáng sớm hoặc chiều tối, khi không khí trong lành và mát mẻ nhất; tránh tập vào lúc trưa nắng gắt hoặc khi trời đã quá lạnh.
- Chọn nơi thoáng đãng, yên tĩnh, có cây xanh để hít thở khí trời; tránh nơi có gió lùa mạnh hoặc ô nhiễm.
- Mặc quần áo rộng rãi, thoải mái, thấm hút mồ hôi tốt. Mùa thu dễ bị nhiễm lạnh, đặc biệt khi tập ra mồ hôi, nên cần mang theo khăn để lau và giữ ấm cổ.
- Kết hợp tập luyện với chế độ ăn uống phù hợp: Nên ăn các thực phẩm có tính dưỡng âm, nhuận phế như lê, táo, mật ong, hạt sen, củ từ... Hạn chế đồ ăn cay nóng, chiên xào vì dễ làm tổn thương Phế và sinh ra khí táo bên trong.
- Giữ cho tinh thần luôn thư thái, lạc quan: Sự lo lắng, buồn bã (đặc trưng của mùa thu theo Đông y) sẽ làm khí bị ứ trệ, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
Tóm lại, dưỡng sinh mùa thu không chỉ là việc tập luyện thể chất mà còn là sự hòa hợp với quy luật tự nhiên, chăm sóc cả thân và tâm.
Bằng cách áp dụng các bài tập nhẹ nhàng, tập trung vào hơi thở và kết hợp với chế độ sinh hoạt, ăn uống hợp lý, chúng ta có thể điều hòa khí huyết, tăng cường chức năng tạng Phế, từ đó nâng cao sức đề kháng, phòng ngừa bệnh tật và tận hưởng một mùa thu trọn vẹn. Hãy biến việc tập dưỡng sinh thành thói quen hàng ngày để có một cơ thể khỏe mạnh và tinh thần an lạc.
BSNT. Nguyễn Thanh Hằng