5 ưu tiên hướng tới 'hạ tầng đồng bộ, hiện đại, có tính kết nối cao'

4 giờ trướcBài gốc

Việc cải tạo, chỉnh trang sông Tô Lịch và các sông nội đô sẽ giúp nâng cao hiệu quả thoát nước, cải thiện môi trường Thủ đô. Ảnh: Đức Duy

Tích hợp các dự án thoát nước mùa lũ và lưu trữ nước cho mùa khô hạn

Thực trạng ngập úng sau những cơn mưa lớn vừa qua ở Hà Nội đã được cảnh báo do biến đổi thời tiết toàn cầu, và rất có thể mưa to, bão lớn còn tiếp tục gia tăng, trong khi các phương án thoát nước của thành phố đã lạc hậu, không đáp ứng được nhiệm vụ hiện tại và thấp hơn nhiều lần trước thách thức tương lai.

Quy luật của tự nhiên là La Nina sẽ xảy ra ngay sau khi hiện tượng El Nino kết thúc, tức sau mưa ngập, lũ lụt là khô hạn gay gắt. Khô hạn còn ảnh hưởng tới sinh hoạt và sản xuất một cách thảm khốc hơn. Thực tiễn này đặt ra cho Hà Nội muốn có hạ tầng đồng bộ thì cần tích hợp 2 mục tiêu thoát nước và lưu trữ nước.

Đây là hướng đi của tất cả các thành phố, quốc gia tiên tiến và Hà Nội đang có nhiều lợi thế. Hà Nội có 4 con sông chảy theo hướng Bắc - Nam (sông Hồng, Tô Lịch, Nhuệ và Đáy) và 2 con sông chảy theo hướng Tây - Đông (sông Bùi, sông Tích). Hà Nội có địa hình cao và cách xa bờ biển, dốc đều từ Bắc xuống Nam nên tất cả lưu vực của các con sông này rất thuận tiện để tạo ra hành lang trữ nước rộng hàng ngàn ki lô mét vuông - nếu kết nối với các tỉnh phía Nam Hà Nội thì diện tích trữ nước còn lớn hơn nhiều lần.

Vùng bán ngập (chứa nước mùa lũ, đất ẩm ướt mùa hạn) tạo ra sự cân bằng nước tối ưu: Vừa đảm bảo an toàn cho sinh hoạt dân cư lại tái tạo hệ sinh thái tuần hoàn tự nhiên. Thực tế sự cân bằng đất, nước an toàn, bền vững này vốn hình thành từ hàng trăm, hàng ngàn năm nay... Sau hơn 20 năm Hà Nội đô thị hóa thiếu kiểm soát, sự cân bằng này đã từng bước bị phá vỡ, nay chỉ cần tái lập lại là đáp ứng được nhu cầu trước mắt cũng như lâu dài.

Tích hợp giao thông đô thị với giao thông liên vùng quốc gia, quốc tế

Hà Nội có lịch sử hơn 100 năm phát triển mạng lưới đường bộ, đường sắt. Đường bộ tỏa đi khắp đất nước, tới các bến cảng để đi khắp thế giới. Hơn 50 năm qua, nước ta đã phát triển hàng không, mà Hà Nội là một đầu mối quan trọng, góp phần quan trọng rút ngắn thời gian vươn xa khắp toàn cầu.

Trong hơn 30 năm qua, Hà Nội đã tập trung khai thác lợi thế đường bộ để mở rộng đô thị (phần lớn là các khu bất động sản thương mại bám sát hai bên đường) mà ít quan tâm tới đường sắt quốc gia đi qua thành phố và đường thủy. Tổng đầu tư cho 2 loại hình này nhỏ hơn 2% đầu tư đường bộ, trong khi đầu tư cho hạ tầng cầu đường, bãi đỗ thì luôn “hụt hơi” với tốc độ gia tăng phương tiện nên càng làm đường thì càng ùn tắc giao thông.

Trong 5 năm tới Hà Nội có nhiều thách thức nhưng cũng có những cơ hội lớn. Đó là sự xuất hiện của tuyến đường sắt liên vận Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và tuyến đường nối sân bay Gia Bình về Hà Nội. Cả 2 tuyến này đều qua ga Yên Viên để từ đây đường sắt đô thị (hay đường sắt ngoại ô - commuter rail) sẽ kết nối với trung tâm Hà Nội qua cầu Long Biên hay cầu Trần Hưng Đạo.

Việc tích hợp tuyến đường sắt đô thị số 1 (qua cầu Long Biên) và tuyến 3.2 (qua cầu Trần Hưng Đạo) sẽ tăng năng lực vận tải hành khách công cộng đường sắt lên hàng chục lần hiện tại, đạt 300 - 400 nghìn khách/ngày so với 30 - 40 nghìn khách/ngày của tuyến đường sắt đô thị số 2A và 3.1 hiện tại.

Điều này không những giảm tải đường bộ cho các cầu qua sông Hồng mà còn tăng hiệu quả khai thác cho 2 tuyến đường sắt đô thị hiện có. Quan trọng hơn cả là trong 5 năm tới, khi nhiều cầu vượt sông Hồng hay các tuyến đường sắt đô thị còn chưa hoàn thành do thiếu vốn, thiếu chuẩn kỹ thuật, thiếu mặt bằng, thiếu sức hấp dẫn đầu tư..., việc nối tuyến đường sắt đô thị số 1 và 3.2 có thể đi vào khai thác sớm, đồng bộ với các đường sắt sân bay, liên vùng quốc gia, quốc tế. Việc này không chỉ giải tỏa áp lực của 100 triệu lượt khách/năm ra vào thành phố mà còn kích hoạt đồng loạt toàn bộ mạng lưới giao thông công cộng Hà Nội.

Mô hình tự chủ sinh thái trong tích hợp tái chế rác thải, nước thải với nông nghiệp hữu cơ

Tích hợp tái chế rác thải, nước thải với nông nghiệp hữu cơ chính là mô hình luân chuyển vật chất tối ưu, hoàn thiện, là trí tuệ bản địa đã liên tục tiến hóa hoàn thiện nhiều đời.

Mô hình kinh tế tuần hoàn đang được đất nước và thành phố khuyến khích phát triển, nhưng lại chưa có kế hoạch hành động cụ thể. Hà Nội đang nhận ra những bất lợi trong việc đầu tư xử lý rác thải, nước thải tập trung vừa tốn kém vừa không bền vững trước nạn ô nhiễm nước thải toàn thành phố và ô nhiễm rác thải sinh hoạt, phế thải sản xuất tại hầu hết các làng nghề; ô nhiễm hóa chất độc hại, phế thải không phân hủy trong sản xuất nông nghiệp.

Nếu như mô hình tổ chức hành chính của xã, phường trước đây không đủ không gian tổ chức “đơn vị tự chủ sinh thái” thì với 126 xã, phường mới đang mở ra một cơ hội mới. Với không gian đủ lớn, phân cấp quản lý đủ mạnh và dân số đủ mức để mỗi xã, phường tự khép kín mô hình kinh tế - lưu chuyển vật chất tuần hoàn. Với công nghệ tân tiến, hiện đại, phổ biến, chi phí thấp..., những địa phương sản xuất nông nghiệp có thể kiểm soát quá trình chuyển hóa nước thải, rác thải thành dưỡng chất cho sản xuất nông, ngư nghiệp và chăn nuôi. Các địa phương sản xuất phi nông nghiệp, dịch vụ thương mại sẽ liên kết thành mạng lưới với các địa phương sản xuất nông nghiệp để khép kín nền kinh tế tuần hoàn.

Tích hợp công trình ngầm trung tâm với không gian xanh ngoại ô

Hà Nội đang lập các dự án giao thông ngầm lớn. Tuy vậy, nếu không tích hợp giao thông với nhiều chức năng khác, tạo ra những nguồn lợi từ không gian ngầm đem lại thì rất khó tìm kiếm được nguồn tài chính đầu tư. Hà Nội cũng đang có nguy cơ dư thừa nhiều bất động sản không có người ở, dễ dẫn tới làn sóng vỡ bất động sản trong ngắn hạn.

Tích hợp công trình ngầm hiện đại trong đô thị để kết nối ra ngoài tới các khu dân cư có cảnh quan môi trường chất lượng cao sẽ bù đắp sự thiếu hụt không gian đất đai, tiền bạc và lối sống mới trong thành phố hiện đại, giúp Hà Nội vượt qua cơn khủng hoảng thừa/thiếu của nhiều thành phố quanh Việt Nam đang đối mặt.

Chuyển đổi số để Hà Nội kết nối với thị trường tài chính toàn cầu

Sau gần 40 năm đổi mới, Hà Nội đầu tư phát triển hạ tầng vẫn dựa vào bài toán đổi đất lấy hạ tầng, trong khi tài nguyên đất đai Hà Nội đã cạn kiệt, các công trình hạ tầng hiện đại cần nhiều tiền (hàng tỷ, hàng chục tỷ USD) khiến cho các dự án hạ tầng lớn Hà Nội nhiều khi khởi công mà không có nguồn đầu tư.

Với định hướng chuyển đổi số toàn diện, toàn bộ dự án hạ tầng đô thị Hà Nội đã phải lập hồ sơ bằng Hệ thống thông tin địa lý (GIS - Geographic Information System). Mô hình xây dựng số (BIM - Building Information Modeling) sẽ mở ra cơ hội tiếp cận các nguồn đầu tư tài chính toàn cầu. Với thông tin đầu tư số minh bạch, nếu đặt mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu (SDGs - Sustainable Development Goals)... Các dự án “Hạ tầng đồng bộ, hiện đại, có tính kết nối cao” có thể tiếp cận nguồn trái phiếu xanh với điều kiện hấp dẫn và nguồn lực không giới hạn, làm cho các dự án hạ tầng Hà Nội sớm được triển khai ngay trong ngắn hạn và phát triển lâu dài.

Trần Huy Ánh
Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội
Thành viên Hội đồng Khoa học Tạp chí Kiến trúc Việt Nam (Viện Kiến trúc Quốc gia, Bộ Xây dựng)

Trần Huy Ánh

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/5-uu-tien-huong-toi-ha-tang-dong-bo-hien-dai-co-tinh-ket-noi-cao-719809.html