7 tuổi học lập trình: Estonia đã đặt nền móng giáo dục công nghệ từ hơn một thập kỷ trước như thế nào?

6 giờ trướcBài gốc

Estonia: Từ "con hổ công nghệ thông tin" đến "quốc gia điện tử" hàng đầu thế giới.

Trong bối cảnh Estonia là quốc gia khai sinh ra Skype và liên tục đứng đầu các bảng xếp hạng về chính phủ số, giáo dục số không phải là lựa chọn mang tính thử nghiệm, mà là chiến lược quốc gia dài hạn.

Vì sao Estonia bắt đầu dạy lập trình cho học sinh từ lớp 1?

Ave Lauringson - Hình ảnh: Forbes

Cô Ave Lauringson - một trong những người tiên phong trong vai trò điều phối dự án Proge Tiger - dự án đưa công nghệ vào giáo dục đã chia sẻ với Forbes: "Ở Estonia, trẻ em đi lại với tã bỉm Pampers và iPad. Vì vậy chúng tôi nhận thấy cần phải có một sự chuyển biến hợp lý với công nghệ. Chúng tôi muốn thay đổi suy nghĩ rằng máy tính và chương trình chỉ là những vật dụng đơn thuần”.

Thay vì để trẻ em chỉ là "người tiêu dùng" công nghệ thụ động để giải trí, Estonia muốn các em hiểu cách công nghệ vận hành và biết cách tạo ra chúng, trở thành những người sáng tạo và sử dụng công nghệ thông minh.

Hành trình của Estonia không bắt đầu từ sự ngẫu hứng. Ngay từ năm 1996, dự án "Bước nhảy vọt của Hổ" (Tiigrihüpe) đã được khởi xướng với mục tiêu cung cấp internet và phòng máy tính cho tất cả các trường học và thư viện trên toàn quốc.

ProgeTiger - Cách thức của Estonia để khơi gợi sự quan tâm đến công nghệ
Chương trình cung cấp cho trẻ em và thanh thiếu niên từ mẫu giáo đến học sinh trung học và trường dạy nghề những kỹ năng cần thiết để đối phó với tương lai. Robot, lập trình và các môn học STEAM rất phù hợp với chương trình này. Nhờ đó, học sinh học được nhiều hơn là chỉ lập trình hay robot: các em học được cách giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác và tư duy phản biện.

Tháng 9/2012, 20/550 trường học tại Estonia bước vào chương trình Proge Tiger thí điểm. Chính phủ Estonia tài trợ 70.000 Euro để mua tài liệu giảng dạy và đào tạo chuyên môn cho giáo viên. Chính Phủ cũng hợp tác với một công ty công nghệ thông tin đến từ Phần Lan để tư vấn cho dự án này. Chương trình này bao quát từ cấp mầm non đến trung học và giáo dục nghề nghiệp, tập trung vào ba lĩnh vực: khoa học kỹ thuật, công nghệ thông tin và thiết kế công nghệ.

Học sinh mẫu giáo ở Estonia tham gia Cuộc thi hoạt hình ProgeTiger nhân dịp kỷ niệm 10 năm Chương trình Proge Tiger.

Học lập trình bằng tư duy và trò chơi

Các giáo viên tiên phong tham gia giảng dạy dự án Proge Tiger là những người có tư duy chủ động. Họ hình dung được rằng trong hiện tại và cả tương lai, rất khó để tìm ra một lĩnh vực nào đó trên thế giới mà không liên quan đến công nghệ. Việc phát triển kiến thức công nghệ cho trẻ em ngày càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Bởi thế, giáo dục cần đổi mới để giúp các em trở thành những công dân làm chủ tương lai, là những người sáng tạo, biết cách và mong muốn làm cho thế giới tốt đẹp hơn thông qua công nghệ, chứ không chỉ là người tiêu dùng các sản phẩm giải trí và dịch vụ do người khác tạo ra.

An ninh mạng cũng trở nên quan trọng hơn trong các hoạt động của dự án ProgeTiger với mục tiêu giúp giới trẻ hành xử có trách nhiệm trong thế giới trực tuyến, biết tự bảo vệ mình và không làm hại người khác.

Nhiều giáo viên ở Estonia được truyền cảm hứng từ câu nói của Steve Job: "Mọi người nên học lập trình vì nó dạy bạn cách tư duy". Để lập trình được thì cần tư duy theo cách mà máy móc có thể hiểu được, như chia nhỏ nhiệm vụ hoặc tạo mã, cung cấp các điều kiện cho máy tính.

Do đó, tại Estonia, việc dạy lập trình cho trẻ từ 6-7 tuổi không bắt đầu bằng các ngôn ngữ phức tạp như Java hay C++, mà tập trung vào phát triển tư duy logic. Học sinh tiểu học làm quen với lập trình mà không có máy tính, không có hoặc có robot. Tất cả, bắt đầu từ tư duy thông qua các trò chơi và phương pháp thực hành.

Trẻ em học ở ngoài trời và trong nhà. Và các giáo viên khuyến khích trẻ vận động. Vừa học vừa chơi, vận động trở thành bài tập tuyệt vời về tư duy. Cách tiếp cận sư phạm đặc biệt và rất khác biệt thông qua trò chơi vận động, bài tập "nếu – thì – ngược lại".

Kristi Salum.

nếu…, thì…, ngược lại…

Khi tôi giơ quả bóng bay màu đỏ lên, các bạn hãy vỗ tay hai lần.
Khi tôi cho xem một quả bóng bay màu vàng, hãy lắc đầu.
Khi tôi cho bạn xem một cái màu xanh, hãy nhảy lên hai lần.
Nếu không thì giơ tay lên!

Cô Kristi Salum - là giáo viên nhiều năm và cũng là người đi đầu trong dự án Proge Tiger của Estonia chia sẻ về cách dạy lập trình thông qua việc cho trẻ mẫu giáo vận động bằng bài tập tư duy từ khi bắt đầu thí điểm dự án.

Dự án Proge Tiger hướng đến tất cả trẻ em, từ học sinh mẫu giáo đến học sinh trung học và trường dạy nghề. Nhiều khóa học và chương trình đào tạo đã được thực hiện bao gồm: lập trình, robot và công nghệ 3D và rất được ưa chuộng.

ProgeTiger không chỉ giới hạn ở học sinh mà còn nhắm tới việc nâng cao năng lực kỹ thuật số cho đội ngũ giáo viên. Chương trình tạo ra một mạng lưới các "lãnh đạo nhiệt tình" để truyền cảm hứng và hỗ trợ đồng nghiệp tích hợp công nghệ vào tất cả các môn học khác nhau, từ toán học đến âm nhạc. Mục tiêu là đảm bảo mọi trẻ em, từ bậc mầm non đến giáo dục nghề nghiệp, đều được tiếp cận với giáo dục công nghệ thông tin chất lượng cao.

Estonia có một chủ đề xuyên suốt chương trình giảng dạy quốc gia mang tên “Công nghệ và Đổi mới”, yêu cầu tất cả giáo viên phải ứng dụng công nghệ vào giảng dạy ở bậc tiểu học. Điều đó có nghĩa là giáo viên phải tích hợp công nghệ vào các môn học thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau.

Hơn một thập kỷ trôi qua, ProgeTiger của Estonia đưa thêm chương trình giảng dạy trí tuệ nhân tạo cho học sinh

ProgeTiger đã khởi động từ năm 2012 và luôn giúp học sinh Estonia làm quen với công nghệ mới, từ mẫu giáo đến trung học. Việc xây dựng mạng lưới các nhà giáo dục có thể giảng dạy lập trình, robot và các chủ đề liên quan hấp dẫn cho trẻ em cũng là một mục tiêu của chương trình này. Ngay từ những ngày đầu thí điểm, chương trình đã chuẩn bị tài liệu giảng dạy và tìm cách dạy lập trình bằng cách sử dụng Blue-Bot, LEGO, Dash và Dot, cùng các robot khác. Cho đến hiện tại, Proge Tiger đã thành công, nhưng nhanh chóng vượt ra khỏi phạm vi hẹp ban đầu.

5 năm đầu thí điểm, Proge Tiger tổ chức sự kiện thường niên dành cho học sinh nhằm khơi dậy sự quan tâm đến công nghệ. Học sinh có thể thử thách bản thân bằng cách giải quyết các bài toán về lập trình, robot, nghệ thuật kỹ thuật số và an toàn trong quá trình học tập hoặc trong các nhóm sở thích ngoại khóa.

Thống kê từ dự án cho biết, đã có hơn 50.000 sinh viên đã tham gia các sự kiện này kể từ khi bắt đầu và tính đến năm 2023, hầu hết các cơ sở giáo dục đều đã tham gia vào các hoạt động của ProgeTiger. Với sự phổ biến rộng rãi như vậy, trách nhiệm mang lại hiệu quả cao hơn bao giờ hết.

Giáo dục ở Estonia: Từ "Bước nhảy vọt của hổ" đến tương lai trí tuệ nhân tạo (AI)

Kirke Kasari, quản lý chương trình của ProgeTiger, cho biết: “Trong giáo dục công nghệ, điều đặc biệt quan trọng là luôn đi trước một hoặc hai bước. Trí tuệ nhân tạo sẽ tồn tại lâu dài và hệ thống giáo dục phải thích ứng cho phù hợp".

Do đó, trí tuệ nhân tạo (AI) đã được đưa vào tài liệu giáo dục của chương trình Proge Tiger trong nhiều năm gần đây và các chủ đề liên quan đã được thảo luận trong các buổi hội thảo của chương trình. Các tài liệu học tập ngắn gọn của Proge Tiger bao gồm video có yếu tố tương tác, tập trung vào các chủ đề như trí tuệ nhân tạo đang thay đổi giáo dục như thế nào, trí tuệ nhân tạo giúp ích cho các nhà khoa học ra sao và những vấn đề đạo đức liên quan đến trí tuệ nhân tạo.

Đối với những thách thức do trí tuệ nhân tạo đặt ra, các giáo viên cũng tin tưởng rằng nếu trẻ em cảm thấy thoải mái với công nghệ từ nhỏ, chúng sẽ không sợ các công nghệ mới, bao gồm cả trí tuệ nhân tạo.

ProgeTiger đã cung cấp một nền tảng tốt để làm việc với trí tuệ nhân tạo và chương trình này cũng sẽ rất hữu ích cho giáo viên trong việc tiếp cận trí tuệ nhân tạo, giúp họ hướng dẫn học sinh tận dụng những cơ hội mà AI mang lại, cũng như đánh giá những rủi ro liên quan đến nó.

Khung giáo dục AI của Việt Nam: Khoảng cách giữa chính sách và nền tảng thực thi

Khung nội dung thí điểm giáo dục trí tuệ nhân tạo (AI) cho học sinh phổ thông.

Việc Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Khung nội dung thí điểm giáo dục trí tuệ nhân tạo (AI) cho học sinh phổ thông được đánh giá là một bước đi chiến lược đầy hứa hẹn, thể hiện tầm nhìn của Việt Nam trong việc chủ động thích ứng với kỷ nguyên số. Định hướng 4 mạch kiến thức, đặc biệt là việc đề cao đạo đức AI và tư duy lấy con người làm trung tâm, không chỉ cho thấy sự nắm bắt xu thế toàn cầu mà còn khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc xây dựng một nền tảng AI có trách nhiệm.

Đáng chú ý, lộ trình cho học sinh tiểu học trải nghiệm AI trực quan thông qua robot và các ứng dụng lập trình đơn giản là một phương pháp khoa học, phù hợp với sự phát triển nhận thức của trẻ. Cách tiếp cận này hứa hẹn phát triển không chỉ tư duy công nghệ mà còn cả kỹ năng xã hội-cảm xúc từ sớm, một yếu tố then chốt cho sự phát triển toàn diện của thế hệ tương lai. Những điểm sáng này hoàn toàn tương đồng với thành công của các quốc gia tiên tiến như Estonia, nơi giáo dục công nghệ được tích hợp một cách bài bản từ cấp tiểu học.

Tuy nhiên, thực tế ở Việt Nam cho thấy, thách thức lớn nhất nằm ở sự thiếu đồng bộ về hạ tầng. Phòng học trực tuyến, khả năng kết nối internet ổn định và trang bị máy tính đầy đủ không phải là điều hiển nhiên ở mọi vùng miền. Khoảng cách số giữa các khu vực thành thị và nông thôn, giữa các trường có điều kiện khác nhau, đang là một rào cản đáng kể, có nguy cơ làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng trong tiếp cận giáo dục chất lượng cao.

Thành công của Estonia không chỉ dựa vào chương trình giảng dạy hay đội ngũ giáo viên, mà còn nhờ vào một mạng lưới hỗ trợ toàn diện điển hình là "Progetigers". Đây là những chuyên gia công nghệ giáo dục, những người lãnh đạo nhiệt huyết, đóng vai trò cầu nối, giúp giáo viên "vượt rừng" công nghệ một cách hiệu quả.

Nếu Việt Nam chỉ dừng lại ở việc ban hành khung nội dung mà thiếu đi cơ chế đào tạo bài bản và một mạng lưới hỗ trợ kỹ thuật thực thụ tại từng trường, giáo viên sẽ dễ rơi vào tình trạng quá tải, thậm chí là hoang mang. Việc cập nhật kiến thức, kỹ năng sư phạm và công nghệ sẽ trở thành gánh nặng thay vì cơ hội và cuối cùng, chính học sinh sẽ là người chịu thiệt thòi.

Khung nội dung thí điểm giáo dục trí tuệ nhân tạo (AI) cho học sinh phổ thông là một quyết định chính sách đúng đắn và cần thiết. Song, để tầm nhìn về một thế hệ sáng tạo AI có thể trở thành hiện thực, Việt Nam cần giải quyết bài toán thực thi. Điều này đòi hỏi những đầu tư đồng bộ vào hạ tầng số, xây dựng các chương trình đào tạo giáo viên chuyên sâu và thiết lập một mạng lưới hỗ trợ kỹ thuật mạnh mẽ. Chỉ khi đó, khoảng cách giữa quyết sách và nền tảng thực thi mới có thể được thu hẹp, mở đường cho một tương lai giáo dục AI thành công tại Việt Nam.

Khung nội dung thí điểm giáo dục trí tuệ nhân tạo cho học sinh phổ thông được ban hành nhằm thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; Nghị quyết số 281/NQ-CP ngày 15/9/2025 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025; Thông tư số 02/2025/TT-BGDĐT ngày 24/01/2025 của Bộ trưởng Bộ GDĐT Quy định Khung năng lực số cho người học./.

Minh Phú

Nguồn Công dân & Khuyến học : https://congdankhuyenhoc.vn/7-tuoi-hoc-lap-trinh-estonia-da-dat-nen-mong-giao-duc-cong-nghe-tu-hon-mot-thap-ky-truoc-nhu-the-nao-179251223132521251.htm