80 năm ngày Mỹ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki

18 giờ trướcBài gốc

Những chứng tích đổ nát của Vòm bom nguyên tử tại Hiroshima. Ảnh: Nguyễn Tuyến/PV TTXVN tại Nhật Bản

Ký ức không thể lãng quên

80 năm trước, vào lúc 8 giờ 15 phút sáng ngày 6/8/1945, trong tháng cuối cùng của Chiến tranh Thế giới thứ II, quân đội Mỹ đã ném quả bom nguyên tử đầu tiên trong lịch sử nhân loại mang tên “Little Boy”, nặng 5 tấn xuống thành phố Hiroshima, Tây Nam Nhật Bản. Cùng với tiếng nổ kinh thiên động địa, một đám mây hình nấm to dần, bao trùm bầu trời thành phố Hiroshima.

Trong ánh sáng chói lòa tạo bởi hai màu đỏ và lam, người, vật cùng các công trình kiến trúc ở Hiroshima oằn mình lên rồi tàn lụi. Với sức nóng 4.000 độ C, bức xạ và sóng nén áp suất cao trong nháy mắt đã làm thành phố này tan thành tro bụi; hàng trăm nghìn nạn nhân không thể phân biệt đâu là nam giới, đâu là phụ nữ; những đứa trẻ nằm rên rỉ bên cạnh những người mẹ đã chết hoặc đang chết dần vì vết thương… 140.000 người dân Hiroshima đã thiệt mạng là thiệt hại của quả bom nguyên tử đầu tiên này.

Không dừng lại ở đó, ba ngày sau khi ném quả bom nguyên tử đầu tiên, 11 giờ 2 phút ngày 9/8/1945, Mỹ lại dội quả bom nguyên tử thứ hai mang tên “Fat Man” xuống thành phố Nagasaki, làm 74.000 người thiệt mạng. Quả bom nguyên tử thứ hai thả xuống thành phố Nagasaki vào ngày 9/8/1945 đã khiến Nhật Bản đầu hàng 6 ngày sau đó, đánh dấu sự kết thúc của Chiến tranh Thế giới thứ II.

Cho đến nay, số nạn nhân thiệt mạng và ảnh hưởng do hai vụ nổ trên vẫn chưa được thống kê đầy đủ. Phần lớn người chết ở cả hai thành phố Hiroshima và Nagasaki là thường dân. Theo số liệu ghi nhận của chính quyền thành phố Hiroshima và Nagasaki, trong tổng số 210.000 nạn nhân, có khoảng 38.000 trẻ em. Ngoài số thương vong tức thì, có hàng chục nghìn người khác cũng đã chết vì các căn bệnh trực tiếp hoặc gián tiếp do phóng xạ gây ra kéo dài cho đến ngày nay.

Đài NHK của Nhật Bản cho biết, tại Công viên Tưởng niệm hòa bình ở Hiroshima, hiện lưu trữ sổ chứa tên của hơn 340.000 người đã tiếp xúc với bức xạ và sau đó đã qua đời. Ngoài nỗi đau thể chất, ám ảnh tâm lý có lẽ là tác hại lâu dài nhất của hai vụ đánh bom trên. Với họ, 80 năm đã qua đi, nhưng khoảnh khắc khủng khiếp, hãi hùng ấy vẫn là nỗi ám ảnh khó quên.

Còn với toàn nhân loại, sự kiện Mỹ ném hai quả bom xuống Nhật Bản là thảm họa nguyên tử kinh hoàng nhất trong lịch sử mà chúng ta không được quên và không được phép để xảy ra một lần nữa.

Sự hồi sinh mạnh mẽ

Một dấu tích sót lại của nhà thờ Urakami bị đánh sập trong vụ ném bom ngày 9/8 được đặt trong Công viên hòa bình của Nagasaki ngày nay. Ảnh: Nguyễn Tuyến/PV TTXVN tại Nhật Bản

Sau 80 năm, cái tên Hiroshima và Nagasaki vẫn luôn nhắc nhở thế giới về sự tàn khốc của vũ khí hạt nhân, về cái giá mà người dân vô tội phải trả trong chiến tranh. Những người may mắn sống sót sau các sự kiện kinh hoàng này đã phải sống hàng chục năm với những ký ức đau đớn, với sự tức giận và cả nỗi sợ hãi gặm nhấm. Họ đã phải chứng kiến người thân lần lượt qua đời, từng người từng người một, vì nhiễm phóng xạ.

Tuy nhiên, cũng trong 80 năm qua, người dân trên toàn thế giới đã chứng kiến sự chuyển mình và hồi sinh mạnh mẽ của thành phố Hiroshima và Nagasaki, trở thành biểu tượng, sức sống mãnh liệt của con người và đất nước Nhật Bản. Hai thành phố Hiroshima và Nagasaki nói riêng, bằng ý chí quật cường và nghị lực phi thường, đã vươn lên xây dựng và phát triển mạnh mẽ, khẳng định vai trò quan trọng của mình trên bản đồ kinh tế, chính trị của đất nước Mặt trời mọc.

Sau Chiến tranh, nền kinh tế Hiroshima và Nagasaki đã phát triển mạnh với nhiều loại hình doanh nghiệp như giao thông vận tải, nông nghiệp, lâm nghiệp, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, thủy sản. Các ngành công nghiệp hiện đại như luyện kim, cơ khí, chế tạo máy, hóa chất, điện tử,... đã giúp tạo nhiều công ăn việc làm cho người dân, đặc biệt là tầng lớp thanh niên. Các khu phố buôn bán nhộn nhịp, tấp nập suốt ngày đêm.

Thành phố Hiroshima và Nagasaki đã trở thành những địa điểm du lịch lịch sử nổi tiếng thế giới. Rất nhiều khách du lịch đã chọn nơi đây là nơi để tìm hiểu, sẻ chia về những mất mát mà người dân nơi đây đã phải hứng chịu, cũng như tận mắt chứng kiến tinh thần vươn lên không ngừng của người dân Nhật Bản.

Ký ức của những người sống sót và những ám ảnh mà họ phải trải qua trong suốt cả cuộc đời luôn là câu chuyện khiến nhiều du khách sửng sốt và thấu hiểu hơn những vết sẹo mà chiến tranh, xung đột có thể để lại. Chính người dân Nhật Bản cũng luôn coi Hiroshima và Nagasaki là điểm đến mà thế hệ trẻ nước Nhật nên đến để có được những hiểu biết chân thực mà đồng bào họ đã phải trải qua trong quá khứ.

Và đã thành thông lệ, ngày 6/8 hàng năm, người dân Nhật Bản lại tập trung tại Công viên Tưởng niệm Hòa bình Hiroshima để tưởng nhớ thời khắc Mỹ ném quả bom nguyên tử đầu tiên xuống đây, đồng thời nguyện ước về một thế giới không còn vũ khí hạt nhân.

Vì một thế giới phi hạt nhân

Người dân dành một phút tưởng niệm các nạn nhân trong vụ Mỹ ném bom nguyên tử xuống thành phố Nagasaki của Nhật Bản, ngày 9/8/2024. Ảnh: Kyodo/TTXVN

80 năm đã trôi qua, người dân Hiroshima và Nagasaki thấu hiểu hơn ai hết những mất mát, đau thương và hậu quả nặng nề của chiến tranh. Vì thế, niềm khao khát về một thế giới hòa bình, không có vũ khí hạt nhân vẫn luôn cháy bỏng trong tâm trí những người còn sống và cũng là mục tiêu tranh đấu không ngừng của nhân loại.

Về phía Nhật Bản, kể từ sau vụ ném bom nguyên tử năm 1945, thành phố Hiroshima đã kêu gọi chính phủ ban hành luật với mục tiêu xây dựng một thành phố tưởng niệm hòa bình, tượng trưng cho lý tưởng nhân loại về sự theo đuổi chân thành hòa bình đích thực và lâu dài. Kết quả là một luật đặc biệt đã được ban hành theo Điều 95 của Hiến pháp Nhật Bản: Luật xây dựng thành phố tưởng niệm hòa bình Hiroshima có hiệu lực vào ngày 6/8/1949 sau một cuộc trưng cầu ý dân tại địa phương. Luật này đã tạo nền tảng cho Hiroshima vươn lên từ đống tro tàn nhờ những nỗ lực không ngừng nghỉ của những người đi trước, cũng như sự hỗ trợ hào phóng từ trong và ngoài nước.

Đặc biệt, từ lời kêu gọi của Thị trưởng Hiroshima Takeshi Araki năm 1982 tại Liên hợp quốc, phong trào “Thị trưởng vì Hòa bình” ra đời, liên kết hơn 8.000 thành phố trên toàn thế giới cùng cam kết thúc đẩy xóa bỏ vũ khí hạt nhân. Đây là một nỗ lực mang tính liên thành phố, vượt qua ranh giới quốc gia, và là minh chứng cho thấy Hiroshima và Nagasaki không cô độc trong cuộc đấu tranh vì một thế giới hòa bình. Tính đến ngày 1/7/2025, tổng cộng đã có 8.497 thành phố trên 166 quốc gia và vùng lãnh thổ tham gia phong trào “Thị trưởng vì Hòa bình”.

Còn trên các diễn đàn đa phương, kể từ sau nỗi đau mang tên Hiroshima và Nagasaki, cộng đồng quốc tế đã không ngừng nỗ lực để giải trừ quân bị nói chung và vũ khí hạt nhân nói riêng, để một thảm kịch tương tự không bao giờ tái diễn trên Trái đất này. Nhằm hạn chế và tiến tới cấm sản xuất, thử nghiệm và sử dụng vũ khí hạt nhân, thế giới đã chọn ngày 6/8 hằng năm là Ngày Chống vũ khí hạt nhân.

Trong nỗ lực thúc đẩy cuộc chiến nhằm bảo vệ thế giới không có vũ khí hạt nhân, tại kỳ họp 64, ngày 2/12/2009, Đại hội đồng Liên hợp quốc còn thông qua Nghị quyết lấy ngày 29/8 làm Ngày Quốc tế chống thử nghiệm hạt nhân với mục đích nâng cao nhận thức và giáo dục về những tác động của các vụ thử hạt nhân và sự cần thiết phải chấm dứt những vụ thử như vậy, đồng thời xem đây là một trong những biện pháp để đạt được mục tiêu bảo đảm thế giới không có vũ khí hạt nhân.

Trong nhiều thập niên qua, Liên hợp quốc đã liên tục có những hoạt động hiệu quả nhằm đóng góp vào nỗ lực chung ngăn chặn các loại vũ khí hạt nhân. Có thể kể đến là một loạt các hiệp định quốc tế đã được ký kết, tiêu biểu trong số đó như: Hiệp ước về cấm phổ biến vũ khí hạt nhân (gọi tắt là hiệp ước NPT, được ký năm 1968 và hiện có tới 191 quốc gia tham gia); Hiệp ước về hạn chế tên lửa đạn đạo giữa Mỹ và Liên Xô năm 1972 (hiệp ước ABM); Hiệp ước về cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược giữa Mỹ và Nga (hiệp ước START-1 ký năm 1990; New START ký năm 2010, đã được Nga-Mỹ gia hạn đến năm 2026); Hiệp ước cấm thử vũ khí hạt nhân toàn diện (hiệp ước CTBT ký năm 1995); Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân (TPNW) (thông qua tháng 7/2017 và hiệu lực từ năm 2021)…

Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới diễn biến phức tạp, thực tế đã có nhiều hiệp ước về cắt giảm vũ khí hạt nhân bị phá bỏ như: Kế hoạch Hành động Chung Toàn diện (JCPOA) liên quan vấn đề hạt nhân Iran; việc Mỹ và Nga rút khỏi Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF)… khiến những nỗ lực của cộng đồng quốc tế nhằm phi hạt nhân bị đe dọa.

Theo các chuyên gia, thế giới hiện chỉ còn Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) để ràng buộc các nước trong vấn đề giải trừ quân bị. NPT được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua năm 1968 và bắt đầu có hiệu lực từ ngày 5/3/1970, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm ngăn chặn cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân, thúc đẩy giải trừ quân bị và khuyến khích sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình.

Với 191 quốc gia thành viên tính đến năm 2025, NPT là một trong những hiệp ước quốc tế nhận được sự ủng hộ rộng rãi nhất, thể hiện khát vọng chung của nhân loại về một thế giới không bị đe dọa bởi thảm họa hạt nhân. Dựa trên 3 nguyên tắc trụ cột là không phổ biến vũ khí hạt nhân, giải trừ vũ khí hạt nhân và quyền sử dụng công nghệ hạt nhân cho mục đích hòa bình, hiệp ước NPT là văn bản pháp lý có tính chất nền tảng, góp phần tạo dựng một hệ thống không phổ biến vũ khí hạt nhân trên phạm vi toàn cầu. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI) năm 2024, NPT đã giúp giảm nguy cơ xung đột hạt nhân thông qua việc thiết lập các cơ chế giám sát và đối thoại quốc tế. Các hội nghị kiểm điểm NPT, tổ chức 5 năm một lần, là diễn đàn quan trọng để các quốc gia thảo luận về không phổ biến và giải trừ quân bị.

Năm nay, nhân kỷ niệm 80 năm vụ ném bom nguyên tử xuống hai thành phố Hiroshima và Nagasaki, chính quyền hai thành phố này kêu gọi các nhà lãnh đạo thế giới đưa ra lộ trình cụ thể nhằm tiến tới bãi bỏ vũ khí hạt nhân tại hội nghị đánh giá Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) sẽ diễn ra vào năm 2026 tại New York (Mỹ).

Cũng đúng dịp tưởng niệm 80 năm vụ ném bom nguyên tử xuống hai thành phố Hiroshima và Nagasaki, vào ngày 1/7/2025 vừa qua, chiến dịch quốc tế Xóa bỏ vũ khí hạt nhân (ICAN) đã tạo ra một đài tưởng niệm trực tuyến nhằm tưởng nhớ 38.000 trẻ em đã thiệt mạng trong vụ Mỹ thả bom nguyên tử xuống thành phố Hiroshima và Nagasaki (Nhật Bản).

Trong bối cảnh gia tăng căng thẳng địa chính trị và các cuộc xung đột trên thế giới khiến nền tảng cho hòa bình đang bị lung lay, thế giới vẫn cần tiếp tục kêu gọi các quốc gia thực hiện các cam kết về giải trừ và không phổ biến vũ khí hạt nhân đã đồng thuận tại các hội nghị trước đó.

Trọng Đức (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/ho-so/80-nam-ngay-my-nem-bom-nguyen-tu-xuong-hiroshima-va-nagasaki-20250806072802049.htm