80 năm sau vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki: Ký ức đau thương về thảm họa hạt nhân

17 giờ trướcBài gốc

Đài tưởng niệm hòa bình Hiroshima bị phá hủy trong cuộc ném bom nguyên tử của Mỹ ngày 6/8/945. (Nguồn: Getty Images)

Ngày 6/8/2025, khi thế giới tưởng niệm cột mốc 80 năm này, thông điệp từ những người sống sót và ký ức về sự khủng khiếp của vũ khí hạt nhân vẫn vang vọng như lời cảnh báo cấp bách nhất về tầm quan trọng của sự nghiệp gìn giữ hòa bình.

Quyết định định mệnh

Vào cuối tháng 7/1945, sau Hội nghị Potsdam, một tối hậu thư được Washington gửi tới Tokyo yêu cầu Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện, nếu không sẽ phải chịu “sự hủy diệt nhanh chóng và hoàn toàn”. Phản ứng lặng thinh của Thủ tướng Nhật Suzuki Zenko (1911-2004) với từ “mokusatsu” (tiếng Nhật có nghĩa là “bỏ qua”, “không cần để ý” đến…) đã được hiểu là Nhật Bản đã thẳng thừng từ chối.

Vậy là trong khi những cuộc thương thảo Ngoại giao còn đang diễn ra, số phận của Nhật Bản đã được quyết định trong các phòng thí nghiệm bí mật và căn cứ quân sự xa xôi của Mỹ. Tuần dương hạm Indianapolis đã âm thầm chở các bộ phận của hai quả bom nguyên tử từ San Francisco tới căn cứ Tinian thuộc quần đảo Mariana. Chỉ hai giờ sau, vụ thử nghiệm ở Alamogordo đã thành công.

Sáng ngày 6/8/1945, nhiều người dân Hiroshima còn sống sót sau này mô tả họ đã nhìn thấy một “quả cầu lửa rực sáng” xuất hiện bất ngờ trên bầu trời trong xanh. Quả bom Little Boy phát nổ ở độ cao 600 mét, tạo ra năng lượng tương đương 15.000 tấn thuốc nổ TNT. Tại tâm vụ nổ, nhiệt độ lên tới 7.000 độ C, đủ để làm bay hơi mọi sinh vật trong vòng bán kính 3 km và chỉ để lại những bóng đen in trên tường như dấu vết cuối cùng về sự hiện diện của con người.

Ánh sáng chói lòa từ vụ nổ khiến nhiều người bị mù tạm thời hoặc vĩnh viễn, trong khi sóng nhiệt tức thời châm ngòi hàng loạt đám cháy, thiêu rụi gần như toàn bộ thành phố với những ngôi nhà gỗ truyền thống. Sóng xung kích lan tỏa với tốc độ hơn 1.600 km/h, san phẳng hai phần ba số nhà cửa và công trình trong thành phố. Tại Hiroshima, hơn một nửa dân số tử vong ngay tức khắc vì bỏng nặng và hỏa hoạn. Ba ngày sau, ngày 9/8/1945, thảm kịch lặp lại tại Nagasaki với quả bom Fat Man mạnh hơn, tương đương 21.000 tấn TNT.

Nỗi đau người sống sót

Nhân chứng Koichi Wada ở Nagasaki khi đó mới 18 tuổi, vẫn không thể quên hình ảnh ám ảnh về “những thi thể trẻ em cháy đen nằm bất động quanh tâm nổ như những tảng đá đen”. Những chuyện như vậy đã trở thành di sản đau thương của nhân loại về hậu quả kinh hoàng của chiến tranh hạt nhân.

Điều tàn khốc hơn cả sự hủy diệt tức thời chính là phóng xạ hạt nhân với những tác động được cho là kéo dài suốt đời. Những người sống sót, được gọi là hibakusha, phải đối mặt với hội chứng nhiễm xạ nặng bao gồm buồn nôn, đau đầu, tiêu chảy, chảy máu, rụng tóc và tử vong trong vài tuần hoặc vài tháng. Với những ai may mắn sống sót qua giai đoạn cấp tính, nguy cơ mắc ung thư theo suốt phần đời còn lại.

Theo nghiên một cứu chung Mỹ-Nhật, trong số khoảng 50.000 người bị phơi nhiễm phóng xạ được theo dõi sau chiến tranh, có ít nhất 100 người chết vì ung thư máu và hơn 850 người tử vong do các loại ung thư liên quan phóng xạ. Thực tế con số này dường như chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, bởi rất nhiều trường hợp khác không được ghi nhận đầy đủ hoặc không được liên kết với nguyên nhân phóng xạ.

Ngoài ra, cuộc sống thời hậu chiến của hibakusha không hề dễ dàng. Họ phải chịu đựng không chỉ nỗi đau thể xác mà còn chấn thương tâm lý nặng nề. Nhiều người bị kỳ thị, bị coi là đối tượng “lây nhiễm” hoặc mang bệnh di truyền, khiến họ gặp khó khăn trong hôn nhân, việc làm và đời sống xã hội.

Từ thảm họa tới thông điệp hòa bình

Một tấm biển bên ngoài Trung tâm Hòa bình Nobel ở Oslo chúc mừng Nihon Hidankyo đã giành giải Nobel Hòa bình năm 2024. (Nguồn: Getty Images)

Ngày 15/8/1945, chỉ chưa đầy 10 ngày sau hai vụ nổ, Nhật Bản tuyên bố đầu hàng, chính thức kết thúc Thế chiến II. Tuy nhiên, các nhà sử học vẫn chưa thống nhất liệu quyết định sử dụng bom nguyên tử có thực sự cần thiết để rút ngắn chiến tranh và cứu được nhiều sinh mạng hơn hay không.

Dù vậy, nhiều hibakusha đã biến nỗi đau cá nhân thành những tiếng nói đầy thuyết phục trong phong trào phản đối vũ khí hạt nhân toàn cầu. Năm 1956, các hiệp hội hibakusha địa phương cùng với các nạn nhân thử nghiệm hạt nhân ở Thái Bình Dương thành lập Liên đoàn những nạn nhân bom nguyên tử và bom hydro Nhật Bản (Nihon Hidankyo). Tổ chức này về sau đã trở thành lực lượng lớn nhất và có ảnh hưởng nhất đại diện cho người sống sót sau thảm họa hạt nhân tại Nhật Bản.

Qua nhiều thập kỷ, Nihon Hidankyo đã thu thập hàng nghìn lời chứng, phát hành các nghị quyết và lời kêu gọi công khai, gửi các đoàn đại biểu hàng năm tới Liên hợp quốc và các hội nghị hòa bình để nhắc nhở thế giới về nhu cầu cấp thiết của việc loại bỏ vũ khí hạt nhân. Năm 2024, tổ chức này vinh dự được trao Giải Nobel Hòa bình vì những nỗ lực không mệt mỏi trong việc kêu gọi chấm dứt vũ khí hạt nhân.

Tại lễ nhận Giải Nobel Hòa bình hồi tháng 12/2024, đại diện Nihon Hidankyo nhấn mạnh rằng, thế giới hiện đang đối mặt với nguy cơ thảm họa hạt nhân cao hơn bao giờ hết, đồng thời kêu gọi: “Chúng ta phải hành động ngay bây giờ để loại bỏ mọi hoạt động tạo ra tính hợp pháp cho vũ khí hạt nhân”. Ủy ban Nobel cũng cảnh báo rằng, “lệnh cấm sử dụng vũ khí hạt nhân đang bị đe dọa nghiêm trọng”.

Trước đó, năm 2016, Tổng thống Barack Obama đã trở thành nguyên thủ Mỹ đầu tiên đến thăm Hiroshima. Dù không đưa ra lời xin lỗi chính thức, ông Obama bày tỏ lòng kính trọng sâu sắc đối với các nạn nhân và kêu gọi một thế giới không có vũ khí hạt nhân.

Ba năm sau, Giáo hoàng Francis dù đã rất yếu cũng đã tới thăm cả hai thành phố Hiroshima và Nagasaki để nhấn mạnh thông điệp “không bao giờ nữa” với vũ khí hạt nhân, đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế hành động quyết liệt hơn vì một thế giới hòa bình.

Trong thời gian này, theo những thông tin đã được công bố, các buổi lễ tưởng niệm quy mô lớn đang được tổ chức tại cả Hiroshima và Nagasaki với sự tham dự của đại diện từ khoảng 100 quốc gia. Tỉnh Hiroshima và Tổ chức Hòa bình toàn cầu Hiroshima đã triển khai nhiều sáng kiến đặc biệt, trong đó bao gồm “Dự án tập hợp các nhà lãnh đạo toàn cầu thảo luận về tương lai và hòa bình” và “Dự án tập hợp thanh niên để kết nối hòa bình với tương lai”.

Trên khắp thế giới, hàng trăm sự kiện tưởng niệm đang được tổ chức nhằm tôn vinh ký ức của các nạn nhân và kêu gọi một thế giới không có vũ khí hạt nhân. Những sự kiện này không chỉ là dịp để tưởng nhớ quá khứ mà còn là cơ hội để các thế hệ hôm nay và mai sau thấu hiểu hơn về tầm quan trọng của hòa bình và sự nguy hiểm của vũ khí hạt nhân.

80 năm sau thảm họa Hiroshima và Nagasaki, thông điệp từ những hibakusha vẫn vang vọng rõ ràng: “Con người và vũ khí hạt nhân không thể cùng tồn tại”.

Ngô Hoàng

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/80-nam-sau-vu-nem-bom-nguyen-tu-xuong-hiroshima-va-nagasaki-ky-uc-dau-thuong-ve-tham-hoa-hat-nhan-323398.html